प्रॅक्टिकल प्रोजेक्ट: पोलिहाऊससाठी मोटर फॅन बसविणे

1. प्रोजेक्टचे नाव:

पोलिहाऊसमध्ये मोटर फॅन बसविणे आणि वायरिंग प्रकल्प

2. उद्दिष्ट (Objective):

  • पोलिहाऊसमध्ये तापमान नियंत्रणासाठी एक मोटर चालित फॅन बसवणे.
  • योग्य प्रकारे वायरींग करून फॅन सुरळीत चालू होईल याची खात्री करणे.
  • पोलिहाऊससाठी आवश्यक वीजपुरवठा नीट वापरणे.

3. सैद्धांतिक माहिती (Theory):

  • पोलिहाऊस मध्ये फॅन बसवल्याने गरम हवेचा प्रवाह बाहेर टाकून थंड हवा आत येते.
  • यामुळे वनस्पतींच्या वाढीस पोषक पर्यावरण तयार होते.
  • मोटर फॅन हे एसी सप्लायवर चालते, सामान्यतः 230V सिंगल फेज.

4. वापरलेले साहित्य (Materials Used):

क्र.साहित्याचे नावप्रमाण
1मोटर फॅन (AC)1 नग
2वायर (1.5 sq.mm)10 मीटर (अंदाजे)
31-way स्विच1 नग
4प्लग टॉप1 नग
5सॉकेट बोर्ड1 नग
6MCB (6A/10A)1 नग
7स्क्रू, क्लिप्स, टेपआवश्यकतेनुसार

5. वायरिंग पद्धत (Wiring Method):

  • फॅनला वीजपुरवठा करण्यासाठी सिंगल फेज वायरिंग वापरली.
  • वायरिंग ही सपाट (Surface) पद्धतीने केली.
  • MCB → Switch → Fan असा सर्किट बनवला.
  • फॅन सॉकेटद्वारे चालू-बंद करता येतो.

6. प्रक्रिया (Procedure):

  1. सर्व साहित्य गोळा केले.
  2. फॅन पोलिहाऊसच्या वरच्या बाजूस बसवला.
  3. MCB फिक्स केली आणि मुख्य वीजजोड दिली.
  4. वायरद्वारे स्विच आणि फॅन यांना जोडणी केली.
  5. सर्व जोडण्या नीट केल्या आणि टेपने कव्हर केल्या.
  6. फॅन सुरू करून चाचणी घेतली.

7. सुरक्षा उपाय (Safety Measures):

  • काम करताना मुख्य वीज पुरवठा बंद ठेवला.
  • वायरिंग करताना योग्य उपकरणे वापरली (टेस्टर, स्क्रू ड्रायव्हर इ.)
  • सर्व वायरिंग व्यवस्थित टेपने कव्हर केली.
  • ओपन वायर किंवा लूज कनेक्शन ठेवले नाही.

8. निकाल (Result):

  • फॅन यशस्वीरीत्या कार्यान्वित झाला.
  • पोलिहाऊसमध्ये हवेचा प्रवाह सुधारला.
  • तापमान नियंत्रणासाठी उपयोगी ठरले.

9. (Optional) प्रत्यक्ष प्रात्यक्षिक फोटो:

तुम्ही प्रोजेक्टचे फोटो काढले असतील, तर रिपोर्टमध्ये लावा.

10. निष्कर्ष (Conclusion):

हे प्रॅक्टिकल करून आम्हाला वायरिंग, उपकरणे जोडणी आणि सुरक्षा बाबी शिकता आल्या. पोलिहाऊससाठी फॅन महत्त्वाचा घटक आहे .

प्रॅक्टिकल प्रोजेक्ट: जनरेटरचे कनेक्शन आणि वापर

1. प्रोजेक्टचे नाव:

जनरेटरद्वारे वीजपुरवठा देण्यासाठी वायरिंग करणे

2. उद्दिष्ट (Objective):

  • वीज गेल्यास जनरेटर वापरून विजेचा पर्यायी स्त्रोत मिळवणे.
  • जनरेटरच्या सुरक्षित आणि योग्य कनेक्शनची माहिती घेणे.
  • पोलिहाऊस किंवा इतर सिस्टिममध्ये जनरेटरचा उपयोग करून वीज पुरवठा सुरळीत ठेवणे.

3. सैद्धांतिक माहिती (Theory):

  • जनरेटर ही एक यंत्रणा आहे जी डिझेल/पेट्रोल/गॅस वापरून विद्युत ऊर्जा निर्माण करते.
  • वीज पुरवठा खंडित झाल्यास, जनरेटरद्वारे उपकरणे चालू ठेवता येतात.
  • जनरेटरचे आउटपुट 230V (Single Phase) किंवा 440V (Three Phase) असते.
  • जनरेटर कनेक्शन करताना MCB आणि Changeover Switch वापरणे आवश्यक असते.

4. वापरलेले साहित्य (Materials Used):

क्र.साहित्याचे नावप्रमाण
1जनरेटर (Petrol/Diesel)1 नग
2वायर (2.5 sq.mm)आवश्यकतेनुसार
3MCB (Double Pole)1 नग
4Changeover Switch/DP Switch1 नग
5सॉकेट व प्लग टॉप1 नग
6Load (उपकरण – bulb, fan इ.)आवश्यकतेनुसार
7टेस्टर, स्क्रू ड्रायव्हरआवश्यकतेनुसार

5. वायरिंग पद्धत (Wiring Method):

  • जनरेटरच्या आउटपुटला वायर जोडली.
  • ती वायर Changeover Switch ला जोडली गेली.
  • Changeover switch द्वारे Supply जनरेटरकडून Load वर (Bulbs, Fan, इ.) दिला.
  • MCB द्वारे ओव्हरलोड किंवा शॉर्ट सर्किटपासून संरक्षण दिलं.

6. प्रक्रिया (Procedure):

  1. जनरेटर तयार स्थितीत ठेवला (पेट्रोल/डिझेल भरून).
  2. वायरिंग प्लान तयार केला.
  3. Changeover switch वापरून Main supply आणि Generator supply व्यवस्थीत स्विचेबल केलं.
  4. MCB, सॉकेट आणि लोड जोडले.
  5. जनरेटर स्टार्ट केला आणि लोड टेस्ट केला.
  6. सर्व सर्किट नीट काम करत असल्याची खात्री केली.

7. सुरक्षा उपाय (Safety Measures):

  • जनरेटर वापरताना हवा खेळती ठेवली.
  • कधीही Main Supply आणि Generator एकाच वेळी जोडले नाहीत (Backfeed टाळण्यासाठी).
  • MCB आणि Earthing वापरली.
  • वायरिंग करताना जनरेटर बंद ठेवला.
  • शॉर्ट सर्किट झाल्यास MCB लगेच ट्रिप झाली.

8. निकाल (Result):

  • जनरेटर योग्य प्रकारे कार्यरत झाला.
  • Load (बुल्ब/फॅन) व्यवस्थित चालू झाले.
  • वीज गेल्यानंतर देखील उपकरणं सुरळीत चालू राहिली.
  • Changeover switch वापरल्याने सुरक्षितता सुनिश्चित झाली.

9. (Optional) प्रात्यक्षिकाचे फोटो:

जर फोटो असतील, तर रिपोर्टमध्ये समाविष्ट करा.

10. निष्कर्ष (Conclusion):

या प्रॅक्टिकलमधून आम्हाला जनरेटर कनेक्शन, वायरिंग पद्धती, आणि सुरक्षा बाबी याविषयी सखोल ज्ञान मिळाले. यामुळे शेतामध्ये, पोलिहाऊसमध्ये किंवा इतरत्र वीजेचा पर्यायी स्त्रोत वापरणं शक्य आहे.

Practical No. —

Aim:
To study and perform wiring of MCB (Miniature Circuit Breaker), detect faults in the circuit, and give joints in pole wiring.

Apparatus Required:

  1. MCB (Single Pole / Double Pole)
  2. Wires (Phase, Neutral, Earth)
  3. Switchboard
  4. Tester
  5. Screwdriver set
  6. Cutting plier
  7. Insulation tape
  8. Connection board / Pole setup

Theory:
MCB म्हणजे Miniature Circuit Breaker होय. हे एक सुरक्षा उपकरण आहे जे सर्किटमध्ये जास्त प्रवाह (overcurrent) किंवा शॉर्ट सर्किट झाल्यास आपोआप ट्रिप होते आणि सर्किटचे नुकसान होण्यापासून संरक्षण करते. योग्य प्रकारे वायरिंग केल्यास विद्युत पुरवठा सुरक्षितपणे नियंत्रित करता येतो.

Procedure:

  1. सर्व साहित्य गोळा केले.
  2. फेज वायर MCB च्या इनपुट टर्मिनलला जोडली.
  3. MCB च्या आउटपुट टर्मिनलला लोड वायर जोडली.
  4. न्यूट्रल वायर थेट लोडकडे नेली.
  5. कनेक्शन योग्यरीत्या तपासून सर्किट ऑन केले.
  6. जाणूनबुजून फॉल्ट निर्माण करून (उदा. शॉर्ट सर्किट) MCB कशी ट्रिप होते हे पाहिले.
  7. खांबावर वायरिंग करताना योग्य प्रकारे जॉइंट दिले आणि इन्सुलेशन टेपने सुरक्षित केले.

Observation:

  • योग्य वायरिंग झाल्यावर सर्किट नीट चालले.
  • फॉल्ट निर्माण झाल्यावर MCB आपोआप ट्रिप झाली.
  • जॉइंट योग्य दिल्यावर वायरिंग मजबूत आणि सुरक्षित झाले.

Result:
MCB वायरिंग यशस्वीरीत्या पूर्ण केली. फॉल्ट शोधून त्याची दुरुस्ती केली आणि खांबावर योग्य पद्धतीने वायरिंगचे जॉइंट दिले.

Conclusion:
MCB हे उपकरण सर्किट सुरक्षित ठेवण्यासाठी अत्यंत उपयुक्त आहे. योग्य वायरिंग आणि फॉल्ट फाइंडिंगमुळे इलेक्ट्रिकल सिस्टम अधिक सुरक्षित आणि कार्यक्षम बनते.

Search

🔧 इलेक्ट्रिक लॅबमधील जुना इन्व्हर्टर स्क्रॅप करून अ‍ॅल्युमिनियम वायर काढण्याचे Practical

प्रस्तावना

आजच्या इलेक्ट्रिकल क्षेत्रात रिसायकलिंग आणि मटेरियल रिकव्हरीला खूप महत्व आहे. स्क्रॅपमधून उपयोगी धातू वेगळे करणे हा एक महत्त्वाचा भाग आहे. आम्हीही SKAB (Scrap Yard / Store) मधून खराब इन्व्हर्टर लॅबमध्ये आणून त्यातील अ‍ॅल्युमिनियम वायर योग्य पद्धतीने वेगळ्या करण्याचा प्रत्यक्ष सराव (Practical) केला.

Practical चे उद्दिष्ट

  • खराब इन्व्हर्टरचे आतील घटक ओळखणे
  • इन्व्हर्टरमधील ट्रान्सफॉर्मर / कॉईलमधील अ‍ॅल्युमिनियम वायर वेगळे करणे
  • रिसायकलिंग आणि पुनर्वापराची (Recycling & Reuse) प्रक्रिया समजून घेणे

लागणारी साधने

  • स्क्रू ड्रायव्हर सेट
  • प्लायर / कट्टर
  • हातोडा (गरजेनुसार)
  • सुरक्षेसाठी ग्लोव्हज व गॉगल

प्रक्रिया (Procedure)

खराब इन्व्हर्टर लॅबमध्ये आणणे

SKAB विभागातून खराब, न चालणारा इन्व्हर्टर घेऊन इलेक्ट्रिक लॅबमध्ये आणला. यात मुख्यत्वे पॉवर सर्किट आणि एक मोठा ट्रान्सफॉर्मर असतो.

इन्व्हर्टरचे कव्हर उघडणे

स्क्रू ड्रायव्हरने इन्व्हर्टरचे बाहेरील सर्व स्क्रू काढून केसिंग अलगद उघडले.
यावेळी सर्व कनेक्शनची काळजी घेतली.

ट्रान्सफॉर्मर / कॉईल वेगळा करणे

इन्व्हर्टरमधील ट्रान्सफॉर्मर शोधून तो बोर्डपासून वेगळा काढला.
त्याची बांधणी आणि जॉइंट्स आधी निरीक्षण केले.

अ‍ॅल्युमिनियम वायर काढणे

ट्रान्सफॉर्मरची वरची लॅमिनेशन प्लेट प्लायर आणि हॅमरच्या मदतीने उघडली.
नंतर कॉईलमधील अ‍ॅल्युमिनियमची जाड वायर काळजीपूर्वक वेगळी केली.
वायरला नुकसान न होऊ देता ती गुंडाळी (Coil winding) स्वरूपात काढली.

साफसफाई आणि मोजमाप

  • काढलेली वायर स्वच्छ केली
  • वजन मोजले
  • लॅब रजिस्टरमध्ये नोंद केली

निरीक्षणे (Observations)

  • इन्व्हर्टरमधील मुख्य Coil साधारण बहुतेक वेळा अ‍ॅल्युमिनियमची असते.
  • अ‍ॅल्युमिनियम वायर वजनाने हलकी पण इलेक्ट्रिकलदृष्ट्या कॉपरपेक्षा कमी कार्यक्षम.
  • ट्रान्सफॉर्मरची लॅमिनेशन स्टीलची असल्यामुळे काढताना काळजी गरजेची.

निष्कर्ष (Conclusion)

या प्रॅक्टिकलमुळे स्क्रॅपमधून मटेरियल रिकव्हरी कशी करावी, इन्व्हर्टरचे आतील भाग कसे वेगळे करावेत आणि अ‍ॅल्युमिनियम वायर कशी काढावी, हे प्रत्यक्ष अनुभवातून समजले.
रिसायकलिंग प्रक्रियेला वाढविण्यासाठी आणि संसाधनांचा योग्य वापर करण्यासाठी हे महत्त्वाचे कौशल्य आहे.