प्रस्तावना :
शाळा, दुकान, कार्यालय, किंवा कार्यक्रमासाठी माहिती, सूचना किंवा जाहिरात देण्यासाठी बोर्ड (फलक) वापरला जातो. हा बोर्ड आकर्षक आणि स्वच्छ दिसावा म्हणून त्यावर नीट अक्षरात माहिती लिहिली जाते. यालाच बोर्ड भरण्याची प्रक्रिया म्हणतात.
उद्देश :
- लोकांचे लक्ष वेधून घेण्यासाठी आकर्षक बोर्ड तयार करणे.
- संदेश किंवा सूचना स्पष्टपणे दाखवणे.
- स्वच्छ आणि नीटनेटका लेखनकला विकसित करणे.
आवश्यक साहित्य :
- पाटी किंवा बोर्ड
- खडू / मार्कर पेन / रंग
- पट्टी
- पेन्सिल
- डिझाइन साच्यांचे नमुने (templates)
- कापड / डस्टर
कृती / प्रक्रिया :
- बोर्ड स्वच्छ करणे: सुरुवातीला बोर्डवरील धूळ किंवा जुना रंग पुसून टाका.
- रेषा आखणे: पट्टी आणि पेन्सिलने सरळ रेषा काढा, जेणेकरून अक्षर नीट दिसतील.
- अक्षर रचना: मोठ्या अक्षरात शीर्षक लिहा आणि खाली माहिती लहान अक्षरात.
- रंग भरणे: अक्षरांना योग्य रंग द्या — वाचायला सोपे आणि आकर्षक दिसतील असे.
- चित्रे किंवा डिझाइन: विषयानुसार छोट्या डिझाइन, बॉर्डर किंवा चिन्हे जोडा.
- तपासणी: संपूर्ण बोर्ड पाहून चुका असल्यास सुधारणा करा.
निरीक्षण :
- सरळ रेषांमध्ये लिहिल्यास बोर्ड स्वच्छ आणि वाचनीय दिसतो.
- रंगसंगती योग्य वापरल्यास बोर्ड आकर्षक बनतो.
- चुकीचे शब्द किंवा असमतोल रचना केल्यास बोर्ड अव्यवस्थित दिसतो.
निष्कर्ष :
बोर्ड भरणे ही एक कला आहे. योग्य पद्धतीने, स्वच्छपणे आणि आकर्षक रचनेने बोर्ड तयार केला तर लोकांचे लक्ष वेधले जाते आणि संदेश प्रभावीपणे पोहोचतो.
खाली बॅटरी वॉटर फिल्टर (12 व्होल्ट) या विषयावर प्रस्तावना, उद्देश, कृती, निरीक्षण आणि निष्कर्ष शाळा/कॉलेज प्रोजेक्टसाठी योग्य अशा स्वरूपात दिले
खाली बॅटरी वॉटर फिल्टर (12 व्होल्ट) या विषयावर प्रस्तावना, उद्देश, कृती, निरीक्षण आणि निष्कर्ष शाळा/कॉलेज प्रोजेक्टसाठी योग्य अशा स्वरूपात दिले आहे:
प्रस्तावना
बॅटरींच्या कार्यक्षमतेसाठी शुद्ध व डिस्टिल्ड पाण्याचा वापर महत्त्वाचा असतो. बाजारात मिळणारे डिस्टिल्ड पाणी महाग असते किंवा काही वेळा सहज उपलब्धही नसते. त्यामुळे 12 व्होल्टवर चालणारा छोटा व पोर्टेबल बॅटरी वॉटर फिल्टर तयार केल्यास स्वच्छ पाणी तयार करून बॅटरीची उत्तम देखभाल करता येते. अशा प्रकारचा फिल्टर कमी खर्चात आणि सहज उपलब्ध साहित्य वापरून तयार करता येतो.
उद्देश
- बॅटरीसाठी स्वच्छ व फिल्टर केलेले पाणी उपलब्ध करणे.
- बॅटरी प्लेट्सचे आयुष्य वाढवणे व गंज/सल्फेशन कमी करणे.
- कमी उर्जेत चालणारा 12 व्होल्ट फिल्टर तयार करणे.
- बॅटरी देखभाल प्रक्रिया सोपी, सुरक्षित व कमी खर्चिक बनवणे.
- फिल्टरचा प्रत्यक्ष वापर समजून घेणे आणि कार्यप्रणाली शिकणे.
कृती
- साहित्य गोळा करणे
- 12 व्होल्ट DC पंप
- फिल्टर हाउसिंग व सेडिमेंट/कार्बन फिल्टर
- इनलेट–आउटलेट पाइप
- 12 व्होल्ट बॅटरी किंवा SMPS अडॅप्टर
- पाण्याची भांडी
- जोडणी प्रक्रिया
- पंपाच्या इनलेटला पाण्याचा पाइप जोडणे.
- पंपाच्या आउटलेटला फिल्टरच्या इनलेटशी जोडणे.
- फिल्टरच्या आउटलेटमधील पाणी दुसऱ्या स्वच्छ भांड्यात जमा करणे.
- वीज पुरवठा
- DC पंप 12 व्होल्ट बॅटरीद्वारे चालू करणे.
- चाचणी
- पाणी पंपामधून फिल्टरकडे जाऊ लागते का हे पाहणे.
- निघणाऱ्या पाण्याचा वेग व स्वच्छता तपासणे.
- गळती किंवा कोणतीही अडचण असल्यास दुरुस्ती करणे.
निरीक्षण
- फिल्टरमधून निघणारे पाणी स्वच्छ, गढूळपणा विरहित दिसले.
- पाण्यातील सूक्ष्म कण फिल्टरमध्ये अडकून राहिले.
- पंप सुरळीत कार्यरत असल्यास पाणी सतत समान वेगाने येते.
- काही वेळानंतर फिल्टर कार्ट्रिजमध्ये जमा झालेली धूळ दिसून आली.
- संपूर्ण सेटअप कमी उर्जेत आणि सुरक्षितपणे कार्य करतो.
निष्कर्ष
12 व्होल्ट बॅटरी वॉटर फिल्टर हे साधे, स्वस्त आणि प्रभावी उपकरण आहे. त्याद्वारे बॅटरीसाठी आवश्यक स्वच्छ पाणी सहज मिळते आणि बॅटरीचे आयुष्य वाढवण्यास मदत होते. हा प्रकल्प कमी खर्चात, कमी विजेवर आणि सहज उपलब्ध साहित्य वापरून यशस्वीपणे पूर्ण करता येतो. विद्यार्थ्यांना यामुळे फिल्टरिंग प्रक्रिया, इलेक्ट्रिकल कनेक्शन आणि प्रत्यक्ष प्रयोग यांचे ज्ञानही मिळते.
प्रस्तावना
सुरक्षा आणि देखरेख वाढवण्यासाठी आजच्या काळात CCTV कॅमेऱ्यांचा वापर मोठ्या प्रमाणावर केला जातो. घर, ऑफिस, दुकान, शाळा, बँक यांसारख्या ठिकाणी CCTV कॅमेरे 24 तास नोंदी ठेवतात. मात्र सतत चालू स्थितीत राहिल्यामुळे धूळ, ओलावा, केबल समस्या, वीजपुरवठा, कनेक्शन ढिले होणे अशा कारणांमुळे CCTV कॅमेऱ्यात विविध बिघाड निर्माण होतात. अशा वेळी CCTV कॅमेरा रिपेयरिंगची माहिती अत्यंत उपयुक्त ठरते. या प्रकल्पाद्वारे CCTV कॅमेऱ्याची रचना, कार्यप्रणाली आणि बिघाड दुरुस्तीची पद्धत समजते.
उद्देश
- CCTV कॅमेऱ्याची मूलभूत कार्यप्रणाली समजून घेणे.
- कॅमेरा, SMPS, केबल, BNC/DC कनेक्टर यांची तपासणी व दुरुस्ती करणे.
- सामान्य बिघाडांची ओळख (fault finding) करून योग्य उपाय शोधणे.
- लेन्स फोकस, व्हिडिओ सिग्नल, नाईट व्हिजन, DVR सेटिंग्स तपासणे.
- इलेक्ट्रॉनिक्स व सुरक्षा प्रणालीविषयी practically ज्ञान वाढवणे.
- कमी खर्चात CCTV प्रणालीची देखभाल व दुरुस्ती करण्याचे कौशल्य मिळवणे.
कृती
- प्राथमिक तपासणी
- मल्टिमीटरने 12V SMPS/अडॅप्टर तपासणे.
- कॅमेऱ्याला वीजपुरवठा पोहोचतोय का हे पाहणे.
- केबल व कनेक्टर तपासणी
- BNC व DC Jack ढिले/तुटले असल्यास बदलणे.
- व्हिडिओ केबलमध्ये कट, गंज किंवा शॉर्ट तपासणे.
- कॅमेरा तपासणी
- लेन्सचा फोकस अॅडजस्ट करणे.
- IR LEDs (नाईट व्हिजन) अंधारात चालू होतात का तपासणे.
- कॅमेरा मोड (AHD/TVI/CVI/Analog) DVR शी जुळतो का पाहणे.
- DVR तपासणी
- कॅमेराचा चॅनेल DVR मध्ये सक्रिय आहे का पाहणे.
- DVR पोर्ट दुसऱ्या कॅमेऱ्यावर टेस्ट करणे.
- स्वच्छता व दुरुस्ती
- कॅमेऱ्यातील धूळ/ओलावा काढणे.
- PCB वर corrosion असल्यास IPA ने साफ करणे.
- तुटलेले कनेक्शन सोल्डरिंगने दुरुस्त करणे.
निरीक्षण
- खराब कनेक्टर/केबल बदलल्यानंतर व्हिडिओ सिग्नल पुन्हा व्यवस्थित दिसू लागला.
- फोकस अॅडजस्ट केल्यावर इमेज स्पष्ट झाली.
- कमी व्होल्टेजमुळे नाईट व्हिजन बंद होत असल्याचे आढळले.
- DVR मध्ये योग्य मोड निवडल्यावर कॅमेरा चॅनेल सक्रिय दिसला.
- PCB साफ केल्यावर नाईट व्हिजन व इमेज दोन्ही सुधारले.
निष्कर्ष
या प्रकल्पातून CCTV कॅमेरा कसा कार्य करतो, त्यातील सामान्य बिघाड कसे शोधायचे आणि दुरुस्त करायचे याचे संपूर्ण practically ज्ञान मिळाले. power supply, केबलिंग, कनेक्टर, DVR सेटिंग्स, IR नाईट व्हिजन आणि लेन्स फोकस हे CCTV दुरुस्तीतील महत्त्वाचे घटक असल्याचे समजले. CCTV कॅमेरा रिपेयरिंगचे कौशल्य घरगुती तसेच व्यावसायिक पातळीवर उपयुक्त ठरते. कमी खर्चात दुरुस्ती करून सुरक्षा प्रणाली कार्यक्षम ठेवता येते, हा या प्रकल्पाचा मुख्य निष्कर्ष आहे.
प्रस्तावना
सिलिंग फॅन हा घरातील सर्वात महत्त्वाचा विद्युत उपकरणांपैकी एक आहे. त्यामध्ये बिघाड झाल्यास दैनंदिन जीवनात त्रास होतो. फॅनमध्ये आवाज येणे, वेग कमी होणे किंवा सुरु न होणे यासारख्या समस्या सहज दुरुस्त करता येतात. या प्रकल्पात सिलिंग फॅन रिपेरिंगची प्रक्रिया समजावून सांगितली आहे.
उद्देश
- सिलिंग फॅनची रचना आणि कार्यप्रणाली समजून घेणे
- फॅनमधील सामान्य दोष ओळखणे
- योग्य साधनांचा वापर करून फॅनची रिपेरिंग प्रक्रिया शिकणे
- फॅनचे आयुष्य वाढविण्यासाठी देखभाल पद्धती समजून घेणे
कृती
- वीजपुरवठा बंद करणे – सुरक्षा सर्वात महत्त्वाची।
- फॅनचे कव्हर / कॅपॅसिटर बॉक्स उघडणे.
- कॅपॅसिटर तपासणे – फॅन फिरत असेल पण वेग कमी असेल तर कॅपॅसिटर बदलणे.
- वायरिंग तपासणे – सुटलेला किंवा जळालेला वायर असल्यास दुरुस्त करणे.
- बियरिंग तपासणे – फॅनला आवाज येत असल्यास बियरिंग ऑइलिंग/बदल करणे.
- स्टेटर-कॉइल तपासणे – फॅन अजिबात सुरु होत नसेल तर कॉइल तपासून रिवाइंडिंगची गरज पाहणे.
- फॅन साफ करून पुन्हा जोडणी करणे.
- वीजपुरवठा चालू करून फॅन तपासणे.
निरीक्षण
- कॅपॅसिटर खराब असल्यास फॅनचा वेग कमी दिसतो किंवा फॅन ढकलल्याशिवाय फिरत नाही.
- बियरिंगमध्ये तेल नसल्यास किंवा घर्षण वाढल्यास फॅन आवाज करतो.
- कॉइलमध्ये बिघाड असल्यास फॅन पूर्णपणे बंद राहतो.
- वायरिंग दुरुस्त केल्यावर फॅन सुरळीत चालू होतो.
निष्कर्ष
सिलिंग फॅनमधील बहुतांश समस्या योग्य तपासणी आणि साधनांच्या मदतीने सहज दुरुस्त करता येतात. कॅपॅसिटर बदलणे, वायरिंग दुरुस्त करणे आणि बियरिंग ऑइलिंग ही सामान्य व सोपी प्रक्रिया आहे. योग्य देखभाल केल्यास फॅनचे आयुष्य वाढते आणि कार्यक्षमता सुधारते.
हवे असल्यास मी हे प्रोजेक्ट फॉरमॅटमध्ये पीडीएफसारखेही तयार करून देऊ शकतो.
प्रस्तावना
इलेक्ट्रिक मोटर विविध औद्योगिक, घरगुती व व्यापारी उपकरणांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर वापरली जाते. कोणत्याही कारणामुळे मोटरची कॉइल जळणे, शॉर्ट सर्किट होणे किंवा ओव्हरलोडमुळे नुकसान होणे यामुळे मोटर काम करणे बंद करते. अशा वेळी मोटर रीवायंडिंग करून मोटरला पुन्हा कार्यक्षम बनवता येते. या प्रकल्पामध्ये मोटर रीवायंडिंगची प्रक्रिया अभ्यासली आहे.
उद्देश
- मोटरची अंतर्गत रचना आणि वाइंडिंग प्रणाली समजून घेणे.
- जळलेली किंवा खराब झालेली कॉइल ओळखणे.
- योग्य वायर गेज, टर्न्स आणि पॅटर्ननुसार नवीन वाइंडिंग करणे.
- मोटर पुन्हा कार्यक्षम करण्यासाठी रीवायंडिंगची प्रत्यक्ष प्रक्रिया शिकणे.
- सुरक्षित व परिपूर्णरीत्या मोटरचे परीक्षण करणे.
कृती
- मोटरचे कव्हर उघडणे व स्टेटर किंवा रोटर वेगळा करणे.
- जळालेली जुनी वाइंडिंग काढून टाकणे (बर्निंग / स्ट्रिपिंग प्रक्रिया).
- कॉइल स्लॉट स्वच्छ करून इन्सुलेशन पेपर लावणे.
- मोटरच्या स्पेसिफिकेशननुसार कॉपर वाइंडिंग वायरची निवड करणे.
- आवश्यक टर्न्स, कॉइल साइज आणि पॅटर्ननुसार नव्या कॉइल्स तयार करणे.
- त्या कॉइल्स स्लॉटमध्ये बसवून फिक्स करणे.
- संपूर्ण वाइंडिंगला वार्निशिंग करून ओव्हनमध्ये ड्राय करणे.
- मोटर पुन्हा जोडून टेस्टिंग करणे — व्होल्टेज, करंट व स्पीड तपासणे.
निरीक्षण
- खराब कॉइलमुळे मोटर गरम होते, आवाज करते किंवा चालूच होत नाही.
- योग्य गेज आणि टर्न्स वापरल्यास मोटर पूर्ववत स्पीड आणि टॉर्क देते.
- नवीन वाइंडिंग बसवल्यानंतर इन्सुलेशन योग्य नसल्यास पुन्हा शॉर्टची शक्यता दिसते.
- वार्निश आणि ड्रायिंग योग्य केल्यास वाइंडिंग अधिक टिकाऊ होते.
निष्कर्ष
मोटर रीवायंडिंग ही तांत्रिक पण प्रभावी पद्धत आहे ज्याद्वारे जुनी किंवा खराब झालेली मोटर पुन्हा चालू करता येते. योग्य वायर, अचूक टर्न्स, इन्सुलेशन आणि वार्निशिंग हे घटक नीट पाळल्यास मोटरची कार्यक्षमता जवळजवळ नव्या मोटरसारखी मिळते. रीवायंडिंगमुळे मोटरचे आयुष्य वाढते आणि खर्चात बचत होते.
खाली “मल्टीमीटर मोजणे” या विषयावर प्रस्तावना ते निष्कर्षपर्यंतची संपूर्ण रूपरेषा दिली आहे. तुम्ही ही शालेय किंवा महाविद्यालयीन प्रयोग अहवालासाठी वापरू शकता:
