1.कृत्रिम श्वसन
उद्देश:- कृत्रिम श्वासच्छ्वास पद्धती
साहित्य :- चटई, स्वयंसेवक
कृत्रिम श्वसनाच्या पद्धती:- 1. शैफियर पद्धत
2. सिल्विस्थर पद्धत
शेफर पद्धतः पीडिताला त्याच्या पोटावर झोपायला लावा. त्याचा एक हात वरच्या बाजूला ठेवा आणि दुसरा हात कोपराकडे वाकवा. हातावर चेहरा अशा प्रकारे बाहेर ठेवावा की पीड़ित व्यक्तीला नाक आणि तोंडातून सहज श्वास घेता येईल. त्याची जीभ बाहेर काढा पण धरू नका.
गुडघे वाकवून पीडितेला मांडीवर बसवा. आपले हात त्याच्या पाठीवर अशा प्रकारे ठेवा की करंगळी सर्वात खालच्या बरगडीला स्पर्श करेल आणि अंगठा आणि | बोटे नैसर्गिक स्थितीत राहतील आणि बोटांची टोके दिसत नाहीत.
आपले हात सरळ ठेवून, हळू हळू पुढे वाकून आपल्या शरीराचे वजन सुमारे 2-3 सेकंद पीडितेवर ठेवा जेणेकरून ती आपले वजन सहन करू शकेल, हा दबाव हळू हळू लावा. हळू हळू सोडा. आणि आपले तळवे दोन्ही बाजूंनी घ्या आणि पहिल्या स्थानावर परत या. ही प्रक्रिया एका मिनिटासाठी 12-15 वेळा पुन्हा करा. हे पीडित व्यक्तीला हळूहळू श्वासोच्छ्वास पूर्ववत करण्यास मदत करेल. पीडित व्यक्तीला श्वास घेण्याची नैसर्गिक प्रक्रिया पूर्ववत होण्यासाठी
1-3 तास लागतात.
जेव्हा पीडिताचा नैसर्गिक श्वासोच्छ्वास पुनर्संचयित केला जातो तेव्हा कृत्रिम श्वासोच्छ्वासाची प्रक्रिया थांबवा. पीडित व्यक्तीला नैसर्गिक श्वासोच्छ्वास परत येईपर्यंत त्याचे निरीक्षण करत रहा.
सिल्वेस्टर पद्धत:- पीडितेला त्याच्या पोटाभोवतीचे कपडे प्रथम सैल करून त्याच्या पाठीवर ठेवा. जर तुम्हाला दात असतील तूर ते काढून टाका. त्याच्या खांद्याखाली एक उशी ठेवा जेणेकसरघाटी छाती वर येईल आणि त्याचे डोके मागे झुकेल. जीभ पुढे
सिल्वेस्टर पद्धत बचावकर्त्याने पीडितेच्या मागे उभे राहून । तिला कोपराखाली धरले पाहिजे. त्याचा हात त्याच्या डोक्याच्या वर तिरपे ठेवा आणि ही स्थिती दोन सेकंदांसाठी ठेवा.
त्यानंतर, पीडितेचे दोन्ही हात खाली करा जेणेकरून त्याच्या छातीवर दबाव येऊ शकेल. दोन सेकंद या स्थितीत रहा आणि नंतर दोन्ही क्रिया पुन्हा पुन्हा तीच क्रिया करावी.
इलेक्ट्रिकल सेफ्टी
सेफ्टीचे तीन प्रकार पडतात
१) स्व;ता ची
२) दुसऱ्याची
३) टूलची
१) ;- स्व; ता
आपल्या जवळ हॅन्डग्लोज, ऑप्रन, गॅगल, सेफ्टी शूज, व त्या ठिकानि जे काम कारणात
आहे ते काम योग्य प्रकारे करावे व अर्थिंग योग्य लावावी
२);- टूल
टूल चा मेंटेनंस करावा गांजलेले बोलके टूल वापरू नये टूल बॉक्स मध्ये योग्य ठिकाणी असावे
cat १ – DC करंट व इत्तर साधने
cat २ – होम वापरइंग वस्तूची बोर्ड सॊकेट
cat ३ – मेंन टीव्ही, में मोटर, ३० पासून पुढची
cat ४- ट्रान्स्फार्मर . LT लाइन HT लाईन
काम करताना कॅटगिरी नुसार टूल व सेफ्टी निवडणे
१) काम करताना में सप्लाय बांध करावा
२) काम करताना रबरी हॅन्डग्लोज व सेफ्टी शूज गॅगल वापरावे
३) स्क्रू ड्रॉयव्हर सारखा वापरून नये
४) योग्य ठिकाणी टूल वापरावे न चालू हत्यारे घ्यावीत
५) शॉर्ट सर्किट मुळे आग लागल्यास पाणी वापरू नये
६) फ्युज जळाल्यानंतर फ्युज तरच वापर करावा
७) उंच ठिकाणी काम करताना योग्य सुरक्षा बाळगावी
८) टेस्टर फेज चेक करण्यासाठी च वापरावा
९) उपकरणांची अर्थिंग जोडलेली आहे त्याची खात्री करावि
१०) इलेक्ट्रिकल काम करताना सुलेशन असलेली हत्यारे वापरावे
११) इलेकट्रीकल सप्लाय टेस्ट लॅम्पचा साह्याने चेक करणे
२ इलेकट्रीकल बेसिक
१) ट्रिप, लोड, शॉर्टसर्किट open सर्किट, close सर्किट
१) ट्रिप – जर कुठे शॉर्टसर्किट झालतर किंवा एकाच वेळी लोड आलातर प्रवाह बंद होतु त्यास ट्रिप म्हणतात
२) शॉर्टसर्किट – केबल व इन्सुलेशन वितळते व एक मेकांना चीखटते त्यामुळे आग व करंट स्पार्क होतो त्यास शॉर्टसर्किट म्हणतात
३) open सर्किट – हे कोणत्याही सर्किट वरून डिस्कनेट झाल्यानंतर डीव्हासच्या दोन टर्मिनलला विद्युत
संभाव्य तेच फरक आहे कोणतेही वाहक लोड कनेक्ट केलेले नाही टर्मिनर्समध्ये बाह्य विद्युतीय प्रवाह प्रवाहित होत नाही open सर्किट व्होल्टेजच्या विचार व्होल्टेजम्हणून केला जाऊ शकतो सोलर व बॅटरी या लागू होतो
volt – विद्युत प्रवाहाच्या दाबास volt म्हणतात व्होल्ट विद्युत क्षमता एक दोन गन दप्पात आयोजित वापर एक
तेव्हा विद्युत वर्तमान एक विद्युत
ओहम ;- ओहम कंडक्टर दोन बिंदू मध्ये विद्युतीय प्रतिकार म्हणून परिभाषित केले जाते तेव्हा या बिंदू वर लागू केलेला एका व्होल्टेज चे संभाव्य – फरक कंडक्टर मध्ये अम्पियरचे उत्पादन करतो
वॅट = व्होल्टेज आणि करंट याचा गुणाकार करून जे उत्तर येईल ते म्हणजे वॅट व त्या लोड ची पावरअम्पियर = विदयुत प्रवाह मोजण्याचे एकक आहे अम्पियर आय चिन्ह A आहे एक अम्पियर म्हणजे एक किलो प्रति सेकंड A A = A ६/५ट्रान्स्फार्मर – पावरइंस्ट्रमेंटशानपल्सओटोट्रान्सपावर ट्रान्स फार्मर – ज्याच्या प्राथमिक हेतू प्राथमिक पळवाट – पासून इलेक्ट्रिकल पावर हरथोरर करणे आहे तथापि काही ट्रान्स्फर मध्ये काही विद्युत पावर ते प्राधगक आणि महावीज उलगाव प्रधान होतेLT लाईन – ओळी मध्ये . कमी व्होल्टेज २ किलो पेक्षा कमी , उदा , २३१४४०व्ही आहेत जर – कमी अंतरावर वीज प्रक्षेवात करण्यासाठी .
केबल इन्सुलेशन काढणे
उद्देश:–
हाताने (manual Stripper)चा उपयोग करून केबल वरून इन्सुलेशन काढणे
साहित्य:-
केबल, संयोजन प्लास, चाकू छिलक , मार्कर (Auto Stripper)
कृती:–
1. केबल जिथे इन्सुलेशन काढायचे आहे तिथे मार्ग केले.
2. संयोजन प्लास उपयोग करून पर्यंत सोलावे
3. अनावरित झालेले विद्युत रोध (insulation)सरळ करावे.
4. जिथपर्यंत आवरण अनावरील असेल त्या ठिकाणी मार्क करावे.
5. हस्त शिलक दात त्या चिन्ह वर सेट करून घ्या. शिल्लक चा हँडल आणि विद्युत रोधक ला कापण्यासाठी त्याला फिरवा
6. तारे चे इन्सुलेशन काढण्यासाठी कौशल्य वाढवायचे असेल तर 10mm पासून वेगवेगळ्या तारांचे इन्सुलेशन काढणे सवय होऊन. सराव पण होईल.
7. लवचिक तारा असतील तर त्यासाठी विशेष आणि सावधानी का लक्ष ठेवावे. ताकी केबल ची एक पण तार कट होणार नाही.
निष्कर्ष:-
केबल इन्सुलेशन काढणे एक महत्त्वाची प्रक्रिया आहे जी वायर्सच्या जोडणीसाठी आवश्यक असते. यासाठी विशेष साधनांचा वापर करून, योग्य पद्धतीने काम करणे महत्त्वाचे आहे. अशाप्रकारे केलेले काम सुरक्षित आणि कार्यक्षम राहते.
1.विद्युत सुरक्षा
उद्देश:-
1.विद्युत अपघात टाळण्यासाठी सुरक्षा उपाय समजून घेणे.
2.विद्युत सुरक्षिततेच्या मूलभूत नियमांचे पालन करण्यास शिकणे
कृती:-
1. सुरक्षा उपकरणांचा वापर
2. योग्य उपकरणांची निवड
3. कोरडे वातावरण राखा
4. ओवरलोडिंग टाळा
5.प्रथमोपचार
परिणाम :-
1.विद्युत सुरक्षा नियमांचे पालन केल्यास अपघात टाळता येतात
. 2. कोणतीही अनुचित घटना टाळण्यासाठी योग्य उपकरणे आणि कार्यपद्धती वापरणे आवश्यक आहे.
निष्कर्ष:-
1.विद्युत सुरक्षा पाळणे ही प्रत्येक व्यक्तीची जबाबदारी आहे
2.योग्य सुरक्षा उपायांशिवाय विज विज काम करणे जीव घेणे असू शकते म्हणून नेहमी सावधगिरी बाळगा आणि सर्व सुरक्षा नियमांचे पालन करा
2. लाईट फिटिंग
लाईट फिटिंग म्हणजे प्रकाश व्यवस्था उभी करण्यासाठी किंवा बसवण्यासाठी वापरण्यात येणारे उपकरण किंवा संरचना. हे दिवे किंवा बल्ब बसवण्यासाठी डिझाइन केलेले असते आणि त्यामध्ये विविध प्रकार असतात, जसे की सीलिंग लाईट्स, वॉल लाईट्स, ट्यूब लाईट्स, चॅन्डेलियर्स, एलईडी पॅनल्स, स्पॉटलाईट्स, लॅम्प्स इत्यादी.
लाईट फिटिंगमध्ये खालील गोष्टी असू शकतात:
- बल्ब किंवा दिवा धारण करण्याची सोय (सॉकेट)
- वायरिंग आणि इलेक्ट्रिकल कनेक्शन
- शेड किंवा कव्हर (डिझाइननुसार)
- माउंटिंग सिस्टीम (छत, भिंत किंवा स्टँडसाठी)
3. इलेक्ट्रिक सिटी
- जीवन संरक्षण – विजेच्या धक्क्यांमुळे गंभीर इजा किंवा मृत्यू होऊ शकतो.
- आग आणि अपघात टाळणे – शॉर्ट सर्किट आणि ओव्हरलोडमुळे आग लागण्याचा धोका असतो.
- उपकरणांचे संरक्षण – विजेच्या अनियमिततेमुळे इलेक्ट्रॉनिक उपकरणांचे नुकसान होऊ शकते.
- कामाच्या ठिकाणी सुरक्षा – उद्योग आणि कार्यालयांमध्ये विद्युत सुरक्षेचे नियम पाळल्याने कर्मचारी सुरक्षित राहतात.
इलेक्ट्रिक सेफ्टीसाठी महत्त्वाचे नियम:
1. co2 लेझर कटिंग मशीन
CO₂ लेझर कटर मशीन ही एक अत्याधुनिक कटिंग आणि एन्ग्रेव्हिंग मशीन आहे, जी कार्बन डायऑक्साइड (CO₂) लेझर वापरून विविध सामग्रीवर अचूक कटिंग आणि कोरीव काम (एन्ग्रेव्हिंग) करण्यासाठी वापरली जाते.
CO₂ लेझर कटर मशीन ही एक अत्याधुनिक कटिंग आणि एन्ग्रेव्हिंग मशीन आहे, जी कार्बन डायऑक्साइड (CO₂) लेझर वापरून विविध सामग्रीवर अचूक कटिंग आणि कोरीव काम (एन्ग्रेव्हिंग) करण्यासाठी वापरली जाते.
Electrical Safety Rules
- विद्युत धक्का बसलेल्या माणसाला जर सोडविताना नीट काळजी घेतली नाही, तर वाचविणाऱ्या माणसाला देखील धक्का बसू शकतो
- मुख्य प्रवाह बंद करूनच काम करावे असे शक्य नसल्यास हात पाय कोरडे असण्याची खात्री करावी.
- कोणतेही काम करताना electrical glows, apron, helmet etc.
- कोणालाही शॉक बसला तर सगळ्यात आधी मैन स्विच बंद करावा
तारेचे मापन(सूक्ष्म मापी)
उद्देश:–
सूक्ष्ममापी (Micrometer) चा उपयोग करून तार (Wire) चा आकार मोजणे.
साहित्य:-
केबल, प्लास, सूक्ष्ममापी , नोटबुक, पेन,
कृती: –
1.केबल जिथं पर्यंत सोलायची आहे . तिला चिन्ह करणे.
2.संयोजन प्लास चा उपयोग करून केबल सोलावी.
3.अनावरीत केलेले विधुतरोधक टोक ला सरळ कराने शून्य त्रुटींचा अंतर करून बघावे. 4.स्पिंडल चा उपयोग करून सुक्ष्कपापी चा वापर करा.
5.धन व ऋण चिन्ह त्याच्या त्रुटी चे मूल्य रिकॉर्ड ल करा.
6.चालक च्या साफ सरळ टोका ला सूक्ष्ममापी से स्पिडलं ला बंद करा.
7.मानक तार गेज मध्ये चालक चा आकार प्राप्त होत नाही तो पार्ट रूपांतर तालिका संदर्भ घ्यावा.
8.अशा अनेक प्रकारे तारे चा मोजमाप करणे गरजे आहे.
वायर गेज मापक
मायक्रोमीटर
निष्कर्ष :-
1.तारांचे मॅप करून त्याची स्तिथी आणि चमक याचा विश्लेषण केला जाऊ शकतो.
2.या प्रॅक्टिकल तारांचे वर्गीकरण करणे आणि त्यांच्या स्थानाची अचूकता मापन करणे शक्य होते.
बॅटरीच्या पाण्याची घनता मोजणे
उद्देश:-
बॅटरीचे पाण्याची (इलेक्ट्रो लाईट ) सापेक्ष घनता मोजणे
आवश्यक साहित्य:-
घनतत्त्व मापि, डिस्टिल्ड वॉटर, मल्टीमीटर
कृती:-
1. पहिल्यांदा मल्टीमीटर मदतीने बीसी बॅटरीचे होल्टेज मोजले
2. सापेक्ष घनता तपासण्यासाठी बॅटरीचे सेलमध्ये गेस्ट मीटर सेमी नझल घातले बल्ब दाबला व हळूहळू सोडला
3. सेलमधून इलेक्ट्रोलाईट इतक्या प्रमाणात भराला की घनतत्व मापी वरती तरगु शकेल.
4. स्पिंगला उभ्या पकडून इतक्या प्रमाणात त्यामध्ये द्रव रूप पृष्ठभागावरील घनतमापक ट्यूब वर घातले वाचन म्हणजे इलेक्ट्रॉनिक घनता वाचन होय.
5. चाचणी केल्यानंतर इलेक्ट्रॉनिक नेहमी सेलमध्ये परत ठेवला जिथून ती बाहेर काढले गेले होते.
अवलोकन:–
1. बॅटरी चे वोल्टेज=7.54V
बायोगॅस
उद्देश:-
बायोगॅस यंत्रणेचे वापरण्याची पद्धत जाणून घेणे.
आवश्यक साहित्य:-
ताजे शेन, पाणी, मीटर टेप, कॅल्क्युलेटर, नोटबुक पेन, इत्यादी
कृती:-
1. पहिल्यांदा आम्ही गोठ्यातून शेण आणले. ते योग्य प्रमाणात मिश्रण केले
2. हे मिश्रण मिक्सिंग टॅंक मध्ये टाकले
3. फिटिंग पाईपच्या माध्यमातून हे मिश्रण बायोगॅस प्लांटमध्ये घातले.
4. बायोगॅस तयार होण्यासाठी 15-20 दिवसांची प्रक्रिया आवश्यक असते.
5. तयार झालेल्या बायोगॅस कलेक्शन पाईप द्वारे गॅस वरती जेवण बनवले जाते किंवा आपण ते टॅंक मध्ये पण भरू शकतो
6. हा गॅस स्टोरेज टॅंक मध्ये गॅस वापराच्या उपकरणांमध्ये पुरवठा करून उपयोगात आणला जाऊ शकतो.
7. बायोगॅस मध्ये 60% मिथेन वायु असतो आणि 40% कार्बन-डाय-ऑक्साइड राहतो.
अवलोकन:-
प्लांटमध्ये वापरलेल्या साहित्य आणि तयार होणारा वायू याची नोंद ठेवली. तयार होणारा वायू गॅस मीटरने किंवा व्यक्तीच्या साह्याने मोजू शकतो
निष्कर्ष:-
बायोगॅस हा जैविक कचऱ्यापासून निर्माण होणारा स्वच्छ आणि पूनारनिर्विनिकरन इंधनाचा एक स्रोत आहे याच्या वापरामुळे पर्यावरणाचे संरक्षण होते आणि जैविक कचऱ्याचा योग्य वापर होतो
विविध शेल च व बॅटरीचे होल्टेज मोजणे.
उद्देश:-
विविध प्रकार च्या बॅटरी चे मोजमाप करणे व त्याचे होल्टेज चे मापन करणे.
साहित्य:–
1.5 v, 12v, 5V, 9V, अशा वेगवेगळ्या बॅटरी, मल्टीमीटर,वही, पेन इत्यादी.
कृती:
1. पहिल्यांदा वेगवेगळ्या गोळा केल्या .
2.1.5V ,12V,5V, अशा बॅटरी चे होलसेल मोजले.
2. एका बॅटरी आपल्या डाव्या हाताने धरावे.
3. बॅटरी सगळी कडून बघून घेणे त्यावर काय लिहिले आहे, विशिष्ट लिहून घेणे
4. बॅटरी वरती काही माहिती आहे ते बघणे.
| कंपनीचे नाव | कंपनीचा पत्ता |
| धातू ची किंमत | किती जड आहे (मजबूत) |
| हायपर बॅटरी | होल्टेज |
| बॅटरीची तयार केली तारीख | ISI चिन्ह बघून घेणे |
5. मल्टीमीटर घेऊन ते DC डीसी रेंजवर सेट केले. मल्टीमीटर च्या टर्मिनल चा उपयोग करून. ऋण टोक आणि धन टोक हे बॅटरीचे चिन्ह बघून लावले.
6. काही बॅटरी होल्टेज मोजले होते तर त्यांचे खालील प्रमाणे होल्टेज दाखवत होते.
| बॅटरीचे वास्तविक वोल्टेज | मोजलेले होल्टेज |
| 1.5V | 1.5V |
| 12V | 9.4V |
| 5V | 3.13V |
| 9V | 5.3V |
निष्कर्ष:-
प्रत्येक सेल आणि बॅटरीचे व्होल्टेज विविध असू शकते. उदाहरणार्थ, एक नवा AA अल्कलाइन सेल साधारणतः 1.5V वर असतो, तर एक 9V बॅटरी 9V वर असते.सेल्सच्या आणि बॅटरीच्या व्होल्टेजची स्थिती त्यांच्या चार्जच्या अवस्थेवर अवलंबून असते.हा प्रयोग विविध प्रकारच्या सेल्स आणि बॅटरींच्या कार्यक्षमतेचा आढावा घेण्यासाठी मदत करतो.
एलईडी माळा ( LED lights )
डेकोरेशन साठी एलईडी मळा आम्ही बनवल्या त्यामध्ये शोल्डरिंग शिकलो. सिरीज आणि
पार्लर मध्ये एलईडी माळा असतात.या माळेमध्ये विविध
रंगांच्या एलईडी दिव्यांचा समावेश असतो, ज्यामुळे घराला एक आकर्षक रूप मिळते.
माळासाठी लागणारे साहित्य.
Costing:
| Product Decription | Quantity | Rate | Amount |
| LED Bulb | 50 | 5.50rs | 275 |
| Sunrise single wire (7×76) | 1 | 200rs | 200 |
| 2 pin Plug | 1 | 25 | 25 |
| Quick Fix soldering wire | 1 | 50 | 50 |
| kunjan mini regular Cap | 50 | 1.30rs | 65 |
मूलभूत साधने
साधनांची विविध कामासाठी गरज असते. साधने विविध कामांसाठी लागतात. इलेक्ट्रिशन किंवा वायरमेन या साधनांचा वापर करतात
मुख्य लागणारे साधने .
1) पक्कड( वेगळे प्रकार)
2) कॉम्बिनेशन प्लायर ( combination plier)
3) नोज प्लायर ( Nose plier)
4) मेजरमेंट टेप (Measurement tape )
5) गुना ( Try square)
6) हातोडी ( Hammer)
7) टेस्ट लॅम्प ( Test lamp )
8) लाईन टेस्टर ( Line tester)
9) स्कु ड्रायव्हर ( Screwdriver )
10) (मशीन्स )All type machines
11) इन्सुलेशन टेप ( Insulation tape )
12) हॅन्ड ग्लव्स (Hand gloves)
13) स्त्रीपर ( Stripper )
या सर्वांचं उपयोग इलेक्ट्रिक कामांसाठी होतो.
बोर्ड भरणे
•बोर्ड भरण्याआधी वायर्स व केबल चे थेरी झाले. त्यानंतर आम्ही सेक्शनमध्ये 6 amp, 16 amp चे बोर्ड घेतले व त्यानंतर सरांनी आम्हाला किती mm चे wire कोणत्या बोर्ड मध्ये use करायचे व ते कसे ओळखायचे शिकवले.
• त्यानंतर 6 amp चे board सरांनी सांगितल्याप्रमाणे भरले. अस्मिता लॅब मध्ये वायरिंग चे काम करायचे होते, बोर्ड भरायचे राहिले होते तर सर्वांनी दोन – दोन बोर्ड भरले.
