प्रस्तावना ;मी विज्ञान आश्रम मधली विदहयार्थी आहे आम्ही आवडा लोणच प्रकल्प तयार केल

साहित्य

(तुझ्या लिस्टनुसार)

आवळे – 1 किलो

मीठ – चवीनुसार

हळद – 1–2 टीस्पून

लाल तिखट – 2–4 टेबलस्पून

मोहरी दाणे – 1–2 टीस्पून

मोहरी/राय पावडर – 1–2 टेबलस्पून

मेथी दाणे – 1 टीस्पून (भाजून कुटलेले)

हिंग – ½ टीस्पून

कढीपत्ता – ऐच्छिक

लिंबू रस – 2–3 टेबलस्पून

तेल – ½ ते 1 कप (सारसों/तीळ/कडूनिंब तेल)

कृती ;

1) आवळे तयार करणे

1. आवळे स्वच्छ धुवून पाण्यात उकळा किंवा भांड्यात वाफेवर मऊ होईपर्यंत शिजवा.
2. शिजल्यानंतर त्यांचे कोय काढून फोडी करा (पण फार जास्त मऊ होऊ देऊ नका).

2) मसाला तयार करणे

1. कढई गरम करून त्यात थोडे तेल घाला.
2. हिंग घाला.
3. मेथी आणि मोहरीचे दाणे हलक्या हाताने भाजून त्यांची पूड तयार करा (किंवा आधी तयार पूड वापरा).
4. एका बाउलमध्ये लाल तिखट, हळद, मीठ, मोहरी-मेथी पूड एकत्र मिसळा.

3) लोणचं मिक्स करणे

1. आवळ्याच्या फोडींमध्ये तयार मसाला व्यवस्थित लावून घ्या.
2. उरलेले गरम तेल मसाल्यावर घाला, त्यामुळे लोणचं जास्त काळ टिकतं.
3. सगळं नीट मिसळा.

4) मुरवणे

तयार लोणचं स्वच्छ, कोरड्या काचेच्या बरणीत भरा.

2–3 दिवस रोज एकदा चमच्याने हलक्या हाताने ढवळा.

साधारण 4–5 दिवसांत लोणचं पूर्ण मुरतं.

निरीक्षण

आवळा मीठ, मसाले आणि तेलामध्ये ठेवल्यावर होणारे भौतिक व रासायनिक बदल समजून घेणे.

३. आवश्यक साहित्य:

ताजे आवळे

मीठ

हळद

लाल तिखट

मेथीदाणे / मोहरी पावडर (पर्यायी)

गरम केलेले आणि थंड झालेले तेल (साधारणपणे कडुलिंबाचे/तीळ तेल वापरतात)

स्वच्छ काचेची बाटली

सुरी, पातेली, चमचा

1. आवळे स्वच्छ धुवून पुसून कोरडे केले.
2. आवळ्यावर चिरा मारल्या किंवा तुकडे केले.
3. मीठ आणि हळद मिसळून आवळ्यांवर लावले.
4. मसाले (तिखट, मेथी/मोहरी) घालून चांगले मिसळले.
5. थंड झालेलं तेल ओतून सर्व मिश्रण एकजीव केले.
6. लोणचं स्वच्छ काचेच्या बरणीत भरून २–३ दिवस उन्हात ठेवलं.

५. निरीक्षण

दिवस बदल/निरीक्षण

पहिला दिवस आवळे कडक, रंग फिकट हिरवा. मसाल्यामुळे थोडासा पिवळसर दिसतो. अंशतः तेल तरंगताना दिसतं.
दुसरा दिवस मीठामुळे आवळ्यातून थोडं पाणी सुटलेलं आढळतं. आवळ्याचा रंग अधिक पिवळसर. मसाल्याचा सुगंध वाढलेला.
तिसरा दिवस आवळे थोडे मऊ होतात. मसाले आणि आवळा एकत्रितपणे गंध आणि चव देतात. तेल वरच्या थरात स्वच्छ दिसते.
पाचवा दिवस लोणच्याचा रंग गडद पिवळसर-लाल होतो. आवळ्याची आम्लता कमी जाणवते, मसाल्याची चव वाढते. लोणचं खाण्यास योग्य होतं.
सातवा दिवस सर्व मिश्रण पूर्णपणे एकजीव झालेलं. आवळे पूर्ण मऊ, मसाले व्यवस्थित मुरलेले. लोणच्याचा सुगंध व स्वाद परिपक्व.

६. निष्कर्ष:

मीठ आणि मसाल्यांमुळे आवळ्यातून पाणी बाहेर येते (ऑस्मोसिस).

तेलामुळे लोणच्याची टिकवण क्षमता वाढते.

सुर्यप्रकाश आणि वेळ यामुळे मसाले आवळ्यात मुरून चव, रंग आणि सुगंध समतोल होतो.

हे संथ बदल मुरवणी (साल्ट क्युरिंग व मॅरीनेशन) प्रक्रियेने होतात.

जर तुला अजून सोपं, तपशीलवार, किंवा शालेय नोंद वहीसाठी योग्य स्वरूप हवं असेल तर मी ते तयार करून देतो!

पेरू आइस क्रीम

मी विद्यान आश्रम मधली विदहयार्थी आहे मी पेरू आइस क्रीम हा प्रकल्प तयार केला

साहित्य

पेरू आइसक्रीम – सामग्री

पके हुए पेरू (Guava) – 3–4 मध्यम आकार

चीनी – ½ से ¾ कप (स्वाद अनुसार)

दूध – 1 कप

मलाई/फ्रेश क्रीम – 1 कप

कंडेंस्ड मिल्क – ¼ कप (ऐच्छिक, मिठास और क्रीमीपन के लिए)

नींबू रस – ½ चम्मच (स्वाद संतुलन के लिए, ऑप्शनल)

गुलाबी नमक या चुटकीभर नमक – 1 पिंच

वनीला एसेंस – ½ चम्मच (ऐच्छिक)

चाहें तो जोड़ सकते हैं:

पेरू पल्प (मार्केट वाला) – ½ कप

बारीक कटे पेरू के टुकड़े – 2–3 टेबलस्पून (टेक्सचर के लिए)

कृती

1) पेरू प्युरी तयार करा

1. पेरू स्वच्छ धुवा आणि चौकोनी तुकडे करा.
2. मिक्सरमध्ये पेरू + साखर + लिंबाचा रस घालून बारीक वाटून घ्या.
3. हे मिश्रण गाळणीने गाळा जेणेकरून बिया राहणार नाहीत.
4. तुमची स्मूद पेरू प्युरी तयार!

2) आइस्क्रीम बेस तयार करा

1. एका भांड्यात क्रीम हलके फेटा.
2. त्यात दूध + कंडेन्स्ड मिल्क (ऐच्छिक) + चिमूटभर मीठ घालून नीट एकत्र करा.
3. आता त्यात तयार केलेली पेरू प्युरी घाला आणि चांगले मिसळा.

3) फ्रीजिंग

1. मिश्रण एअरटाइट कंटेनरमध्ये ओता.
2. 6–8 तास किंवा रात्रभर फ्रीजरमध्ये ठेवा.
3. 3–4 तासांनी एकदा ढवळून घ्या (यामुळे टेक्स्चर क्रीमी होते).

सर्व्ह करताना

स्कूप काढा

थोडा चाट मसाला किंवा गुलाबी मीठ शिंपडा (क्लासिक पेरू-मीठ फ्लेवर!)

वरून काही ताजे पेरूचे तुकडे

निरीक्षण

रंग ): नैसर्गिक हलका गुलाबी/फिकट लालसर. कृत्रिम रंग खूप तीव्र दिसत असल्यास दर्जा कमी समजला जातो.

चव ताज्या पेरूचा सुगंध आणि हलकी गोड चव. आंबटपणा किंवा कडूपणा नसावा: पेरूचा नैसर्गिक सुगंध असावा. विचित्र वास असेल तर मिश्रण खराब असू शकते.

घनता : गुळगुळीत, क्रीमी. बर्फाचे कण जास्त जाणवत असल्यास “फ्रीजर बर्न” किंवा चुकीची जमवणूक.

२. भौतिक निरीक्षण

बर्फाचे कण मोठे कण असतील तर तापमान नियंत्रण अयोग्य आहे.

वितळण्याची गती दर्जेदार आइस्क्रीम हळू वितळते. खूप लवकर वितळत असल्यास फॅट कमी आणि हवा जास्त.

घनता/हवा: हवा खूप असल्यास आइस्क्रीम हलके आणि पोकळ वाटते.

pH: साधारण 4–5 दरम्यान योग्य.

फॅट टक्केवारी: मिल्क-बेस्ड असल्यास 8–10% पर्यंत (उत्पादकावर अवलंबून).

टोटल सॉलिड्स (TS): साधारण 30–40%.

शर्करा (Sugar %): 15–20% योग्य.

(ही मूल्ये उत्पादक, रेसिपी व मानकांनुसार बदलू शकतात)

४. सूक्ष्मजीवशास्त्रीय निरीक्षण

: कमी असणे अपेक्षित — हे स्वच्छता व प्रक्रिया योग्य असल्याचे सूचक.

यीस्ट आणि मोल्ड: नसावेत किंवा अत्यल्प.

दूषित नमुन्यात वाईट वास, चवीत बदल किंवा टेक्स्चर खराब असते.

५. पॅकेजिंग व साठवण निरीक्षण (Packaging & Storage)

पॅकेजिंग एअरटाइट व लीकेज-फ्री असावे.

लेबलिंग: उत्पादनाची तारीख, बेस्ट बिफोर, घटक, FSSAI/मानक माहिती.

साठवण तापमान: –18°C किंवा त्याखाली स्थिर ठेवावे.

निष्कर्ष

पेरू आइसक्रीम एक अनोखा, ताज़गीभरा और प्राकृतिक स्वाद देने वाली आइसक्रीम है, जिसमें पेरू की मीठी–खट्टी सुगंध और मलाईदार टेक्सचर का बेहतरीन मेल मिलता है। यह न केवल स्वादिष्ट होती है बल्कि पेरू में मौजूद विटामिन C व फाइबर के कारण पारंपरिक आइसक्रीम की तुलना में थोड़ी अधिक पौष्टिक भी मानी जा सकती ह

पिझ्झा

मी विज्ञान आश्रम मधली विदहयार्थी आहे आम्ही पिझ्झा तयार केला

---

साहित्य

१) पिझ्झा बेससाठी (Pizza Dough)

मैदा – 2 कप

कोमट पाणी – ¾ कप

यीस्ट – 1 टीस्पून

साखर – 1 टीस्पून

मीठ – ½ टीस्पून

तेल – 1 टेबलस्पून

२) पिझ्झा सॉससाठी

टोमॅटो प्युरी – ½ कप

लसूण – 2-3 पाकळ्या (बारिक)

तेल – 1 टीस्पून

मिरची पूड/चिली फ्लेक्स – ½ टीस्पून

ओरिगेनो – ½ टीस्पून

टोमॅटो केचप – 1 टेबलस्पून

मीठ – चवीनुसार

३) टॉपिंग्स

कॅप्सिकम (सिमला मिरची) – कापलेली

कांदा – कापलेला

टोमॅटो – रिंग्स

स्वीट कॉर्न – 2 टेबलस्पून

ऑलिव्ह (ऐच्छिक)

मोझरेला चीज – हव्या तितके

ओरिगेनो, चिली फ्लेक्स

कृती

१) पिझ्झा बेस तयार करणे

1. एका भांड्यात कोमट पाणी + साखर + यीस्ट मिसळून 10 मिनिटं फुलू द्या.
2. दुसऱ्या भांड्यात मैदा + मीठ + तेल घालून मिसळा.
3. फुललेले यीस्ट पाणी घालून मऊ पीठ मळा.
4. पिठावर तेल लावून झाकून 1 तास उबदार ठिकाणी फुलू द्या.
5. फुललेले पीठ गोल पिझ्झा बेससारखे पसरवा.

२) पिझ्झा सॉस

1. कढईत तेल गरम करून लसूण परता.
2. टोमॅटो प्युरी, केचप, मिरची फ्लेक्स, ओरिगेनो व मीठ घालून 5–7 मिनिटं घट्ट होईपर्यंत शिजवा.

३) पिझ्झा तयार करणे

1. पिझ्झा बेसवर तयार सॉस लावा.
2. वरून मोझरेला चीज पसरवा.
3. आपल्या आवडीचे टॉपिंग्स लावा (कॅप्सिकम, कांदा, कॉर्न इ.)
4. पुन्हा चीज घालून ओरिगेनो व चिली फ्लेक्स शिंपडा.
5. प्रीहीट केलेल्या ओव्हनमध्ये 200°C वर 12–15 मिनिटं बेक करा.

ओव्हन नसेल तर: झाकण असलेल्या तव्यावर कमी आचेवर 15–20 मिनिटं शिजवा.

पिझ्झा कसा बनवायचा याचे “निरीक्षण / स्टेप-बाय-स्टेप मार्गदर्शन” खाली दिले आहे.
हे तुम्हाला पिझ्झा तयार करण्याची प्रक्रिया प्रत्यक्ष नजरेसमोर असल्यासारखी समजावते.

निरीक्षण

२) डो (आटा) निरीक्षण

1. कोमट पाण्यात यीस्ट + साखर मिसळा आणि ५–१० मिनिटे फुगू द्या.
2. मैद्यात मीठ व तेल मिसळा.
3. फुगलेले यीस्ट-पाणी मैद्यात घालून मऊ, लवचिक डो मळा.
4. डोला तेल लावून झाकून १ तास उबदार जागेत ठेवा.

निरीक्षण: डो दुप्पट फुगला असेल.

३) बेस तयार करणे

1. फुगलेल्या डोचे हलके हाताने हवेसोबत पिंचिंग करा.
2. त्याचे गोळे करून लाटून गोल बेस तयार करा.
3. काट्याने काही छिद्रे करा (बेस फुलू नये म्हणून).

४) सॉस + टॉपिंग्स निरीक्षण

1. बेसवर पिझ्झा सॉस समानपणे पसरवा.
2. चीजचा एक लेयर द्या.
3. तुमच्या आवडीचे टॉपिंग्स ठेवून पुन्हा चीजचा लेयर द्या.
4. ओरेगानो, चिली फ्लेक्स शिंपडा.

५) बेकिंग निरीक्षण

अवन २००–२५०°C पर्यंत प्रीहीट करा.

पिझ्झा १०–१५ मिनिटे बेक करा.

निरीक्षण:

क्रस्ट सोनेरी रंगाचा दिसतो

चीज पूर्णपणे वितळलेले असते

टॉपिंग्स हलके खमंग

जर अवन नसेल तर:

तवा किंवा कढई गर

निष्कर्ष
पिझ्झा बनवणे हे एक सोपे आणि आनंददायक काम आहे. योग्य साहित्य, थोडा वेळ आणि थोडी कल्पकता वापरून घरच्या घरी स्वादिष्ट पिझ्झा तयार करता येतो. कणिक चांगली मळणे, सॉस योग्य प्रमाणात लावणे आणि आपल्या आवडीच्या टॉपिंग्जचा समतोल साधणे हेच यशस्वी पिझ्झाचे रहस्य आहे. योग्य तापमानावर बेक केल्यास पिझ्झा कुरकुरीत बेस आणि मऊ, स्वादिष्ट टॉपिंग्जसह उत्तम तयार होतो.

सोया रोस्ट

मी विज्ञान आश्रम मधली विद्यार्थी आहे आणि आम्ही सोया रोस्ट हा प्रकल्प तयार केला