NURSARY PLANING
नर्सरी प्लॅनिंग
प्रस्तावना
नर्सरी म्हणजे रोपांची शास्त्रीय पद्धतीने लागवड, संगोपन व वाढ केली जाणारी जागा होय. नर्सरी प्लॅनिंगद्वारे निरोगी, दर्जेदार आणि रोगमुक्त रोपे तयार करून शेती, बागकाम व वृक्षारोपणासाठी वापरली जातात.
साहित्य
- बी-बियाणे (फळे, भाजीपाला, फुलझाडे)
- ट्रे / पॉलिबॅग्स
- कोकोपीट
- वर्मी कंपोस्ट / शेणखत
- माती (गाळलेली)
- शेडनेट / पॉलीहाऊस
- पाणी देण्यासाठी कॅन / स्प्रिंकलर
- फवारणी पंप
- खुरपे, फावडे, कुदळ
- लेबल टॅग व मार्कर
- कीडनाशक व जैविक द्रव्ये
- पाण्याची टाकी
सर्वे
नर्सरी प्लॅनिंग करताना खालील बाबींचा सर्वे करण्यात आला:
- उपलब्ध जमीन व क्षेत्रफळ
- पाण्याची सोय
- सूर्यप्रकाश व वाऱ्याची दिशा
- मातीचा प्रकार व निचरा क्षमता
- स्थानिक हवामान
- बाजारात मागणी असलेली रोपे
- खर्च व देखभाल व्यवस्था
उद्देश
- दर्जेदार व निरोगी रोपे तयार करणे
- शेतकऱ्यांना योग्य दरात रोपे उपलब्ध करून देणे
- रोपांच्या मृत्यूचे प्रमाण कमी करणे
- व्यवसायिक नर्सरी उभारणीची माहिती मिळवणे
- वृक्षारोपण व हरित क्षेत्र वाढवणे
- स्वयंरोजगाराच्या संधी निर्माण करणे
निरीक्षण
- योग्य माती मिश्रणामुळे उगवण चांगली झाली
- शेडनेटमुळे रोपे सुरक्षित राहिली
- पाणी योग्य प्रमाणात दिल्यास रोपे जोमाने वाढली
- काही रोपांवर कीड आढळली, जैविक फवारणी केली
- वेळेवर काळजी घेतल्यास रोपांची गुणवत्ता वाढते
निष्कर्ष
नर्सरी प्लॅनिंग ही शेतीसाठी अत्यंत महत्त्वाची प्रक्रिया आहे. योग्य नियोजन, दर्जेदार साहित्य व नियमित देखभाल केल्यास उत्कृष्ट रोपे तयार होतात. नर्सरी व्यवसायातून आर्थिक लाभासोबत पर्यावरण संवर्धनालाही हातभार लागतो.
hydroponic
प्रस्तावना
हायड्रोपोनिक ही अशी शेती पद्धत आहे ज्यामध्ये मातीचा वापर न करता पाण्यात विरघळवलेल्या पोषक द्रव्यांच्या साहाय्याने पिकांची वाढ केली जाते. ही पद्धत कमी जागेत, कमी पाण्यात आणि जास्त उत्पादन देणारी आहे.
साहित्य
- पीव्हीसी पाईप / ट्रे
- पाण्याची टाकी
- सबमर्सिबल पंप
- न्यूट्रिएंट सोल्युशन (A व B)
- नेट पॉट्स
- कोकोपीट / क्ले बॉल्स
- एअर पंप व एअर स्टोन
- पाईप कनेक्टर व व्हॉल्व
- pH मीटर
- TDS / EC मीटर
- रोपे (लेट्यूस, पालक, कोथिंबीर इ.)
- स्टँड / फ्रेम
सर्वे (Survey)
हायड्रोपोनिक प्रकल्प सुरू करण्यापूर्वी खालील बाबींचा सर्वे करण्यात आला:
- उपलब्ध जागेचा अभ्यास
- पाण्याची उपलब्धता
- वीज पुरवठा
- सूर्यप्रकाशाची दिशा व कालावधी
- स्थानिक हवामान
- लागवडीस योग्य पिकांची निवड
- खर्च व देखभाल यांचा अंदाज
उद्देश (Objectives)
- कमी जागेत जास्त उत्पादन घेणे
- पाण्याचा कार्यक्षम वापर करणे
- मातीशिवाय शेतीची माहिती मिळवणे
- रासायनिक खतांचा नियंत्रित वापर करणे
- वर्षभर ताजी भाजीपाला निर्मिती करणे
- आधुनिक शेती तंत्रज्ञान शिकणे
निरीक्षण (Observations)
- रोपांची वाढ वेगाने होत असल्याचे आढळले
- पाण्याचा वापर पारंपरिक शेतीपेक्षा कमी झाला
- रोग व किडींचा प्रादुर्भाव कमी दिसून आला
- पोषक द्रव्यांचे प्रमाण नियंत्रित ठेवावे लागते
- नियमित pH व TDS तपासणी आवश्यक आहे
निष्कर्ष (Conclusion)
हायड्रोपोनिक प्रणाली ही आधुनिक, पर्यावरणपूरक आणि फायदेशीर शेती पद्धत आहे. कमी जागा, कमी पाणी आणि कमी वेळेत अधिक उत्पादन मिळते. योग्य नियोजन व देखभाल केल्यास ही पद्धत भविष्यातील शेतीसाठी उपयुक्त ठरू शकते.
