१) दूध काढणे
उद्देश:- दूध काढणे
साहित्य :- दूध काढण्याचे मशीन , बकेट , गरम पाणी , इत्यादी .
कृती :- १) गरम पाण्याने कास धुवून घ्यावी .
२) मशीन त्या काशीला लावून घेणे .
३) मशीन चालू करणे .
निरीक्षण :- १) गाईची कास स्वछ धुवून घेणे .
२) मशीने दूध काढताना त्याकडे चांगलं लक्ष द्यावे .
३) मशीनने दूध सात मिनिटाने निघाले पाहिजे .
- दूध काढण्याच्या दोन पद्धती .
१) मशीन द्वारे दूध काडू शकतो .
२) हाताने दूध कडू शकतो .
२) चारा तयार करणे
उद्देश :- गाईचा चारा तयार करणे .
कृती :- १) मशीन चालू करणे .
२) बाजरीची पेंड सोडून मशीन मध्ये टाकणे .
३) मशीन मध्ये बाजरीचे बारीक बारीक तुकडे करून घेणे .
४) कुट्टीच वजन करून घेणे .
५) कुट्टीच लियर करून घेणे .
६) त्यावरती ५० ग्राम मीठ व ५० ग्राम शोडा टाकून घेणे .
७) पुन्हा त्यावर कुट्टीचा लियर तयार करून घेणे .
साहित्य :- कुट्टी मशीन , चारा , वजन काटा , कॅरेट , कपाट , १५ ग्राम मीठ , २० ग्राम सोडा .
- निरीक्षण :- १) कुट्टी बारीक करणे .
२) चार पेरिश ठेवणे.
३) चारा टाकताना चारा मिक्स करणे . - कुट्टी मशीन :- १) धार , ब्लेड , २ मोटर सफर विल .
३) पीक लागवडीच्या पद्धती .
उद्देश :- पीक लागवडीच्या पद्धती .
- भाजी पीक लावण्याच्या पद्धती
- १) फेकणे पद्धत
२) पेरणे पद्धत
३) टोकेने पद्धत
१) फेकणे पद्धत :- या पद्धतीमध्ये आपण आपल्या हाताने
धान्य , बियाणे फेकणे पेरत असतो .
त्यास फेकणे पद्धत मानतात तसेच धान्य
समान समान अंतरावर राहत नाहीत कुठे
पडते तर कुठे पडत नाही .
२) पेरणी पद्धत :- या पद्धतीमध्ये आपण यंत्राच्या साह्याने
बियाणे पेरत असतो . तर यामध्ये पेरत
असताना एकीमध्ये अंतर सारखं असत
तर झाडांमध्ये अंतर कमी जास्त होत असते .
३) टोकाने पद्धत :- या पद्धतीत हाताने बियाणे माती मध्ये टाकतो
या मध्ये आपल्या झाडांमधील ओळीतील
अंतर सारखं करत असत .
४) पिकांना पाणी देण्याची पद्धत
उद्देश :- पिकांना पाणी देण्याची पद्धत समजून घेणे .
१) तुषार सिंचन
साहित्य :- नोझल, पाईप ,सॉकेट , एल टी , कॅप , फिल्टर .
कृती :-
१) सर्व पाईप पसरवणे
२) प्रत्येक दोन पाईप सोजन बसवलं
३) वळण्याचा जाग्यावर एल टी बसवलं
४) मोटरला नोझल बसवला व तिथे मेण पाईप लाईन जोडली नंतर मोटार चालू केली .
- काळजी :- पाईप लाईन करताना पाईप निसरले नाही पाहिजे .
२) ठिबक सिंचन
साहित्य :- स्टॅन्ड , स्किन फिल्टर , मेण लाईन , सबमेन लाईन , एअर वॉल , कॉक ..
कृती
१) मेण पाईप टाकली
२) त्याला सब मेण लाईन ऍरोमॅटच्या साह्याने जोडून घ्यावे .
३) मेण लाईन मध्ये एअर वॉल बसवणे .
४) स्टँड फिल्टर व स्क्रीन फिल्टर बसवणे .
५) मोटार चालू करण्याचे आधी ठिबक प्रत्येक झाडावर बुडापाशी आहे कि नाही ते चेक करा .
काळजी :- पाइपची जोडणी वेवस्थित करून घावी .
३) पाठ पाणी देणे
साहित्य :- फावडे
कृती
फावड्याचा साह्याने पापण्यांच्या मार्ग मोकळा करावा .
प्रत्येक झाडाला पाणी भिलते कि नाही त्याची काळजी घावी .
तोटा
१) पाणी जास्त वाया जाते
२) खात द्यायला अडचण होते
३) झाडांना खात वेवस्तीत भेटत नाही
5) गाईच्या गोठ्यातील नोंदींचा अभयास
उददेश :- गाईच्या गोठ्यातील नोंदचा अभ्यास करणे.
१) गाईच्या गोठ्यातील नोंदी का घ्यावा.
=कारण आपण गाईंना चारा घालतो. तो चारा खाल्ल्याने गाईनी आपल्या दुध किती दिले .याचा आपल्याला सहजच आढावा घेता येते आपल्याला यांचा चारा घालण्याचे प्रमाण constant ठेवले तर त्यावरुन दुधावर काय परिणाम होतात. किंवा दुध कमी जास्त होते का हे सर्व आपल्याला नोंद पऋकातुन कळत असते म्हणून गाईच्या गोठ्यातील गोदी घेणे गरजेचे आहे.
२) गाईच्या गोठ्यात नोंदी घेतांना कशाची करण्याची आपण नोंद घेतली पाहिजे.
= गाईच्या गोठ्यातील नोंदी होतांना खाद्य खादय आणि दुध याची नोंद घेतली पाहिजे.तसेच त्यांच्या आरोग्याची तक्ता याची सुद्धा नोंद घेतली पाहिजे.
३) प्राण्यांचा आरोग्याचा तक्ता का करावा ?
= या तक्ता आपण त्यांचे निरीक्षण करत असतो त्या निक्षिणावरुन आपल्याला प्राण्यांची लक्षणे समजत असतात तसेच त्यावरुन आपल्याला उपचार काय करावे हे पण लक्षात येत असते. तसेच त्या लक्षणांच्या मागे किती किती पेटी खर्च झाले हे सुदधा आपल्याला समजत असते.
- खाद्य व दूध तक्ता
| दिनांक | दूध | ज्वारी कडवळ | कडबा | गोळी पेंड | भुसा |
| 16 – 12 – 21 | 5 + 6.5 + 6.5 = 18 | 10 + 10 | 3 + 3 = 6 | 2 + 2 + 2 = 6 | 1 + 1 + 1 = 3 |
| 17 – 12 – 21 | 6.5 + 6 + 4 = 16.5 | 15 + 15 | 3 + 3 = 6 | 1 + 1 + 1 = 3 | 1 + 1 + 1 = 3 |
| 18 – 12 – 21 | 5.5 + 4 + 6 = 15.6 | 15 + 15 | 3 + 3 = 6 | 1 + 1 + 1 = 3 | 1 + 1 + 1 = 3 |
| 19 – 12 – 21 | 6 + 4 + 4 = 14 | 15 + 15 | 3 + 3 = 6 | 1 + 1 + 1 = 3 | 1 + 1 + 1 = 3 |
| 20 – 12 – 21 | 6 + 4.5 + 4 = 14.5 | 15 + 15 | 3 + 3 = 6 | 1 + 1 + 1 = 3 | 1 + 1 + 1 = 3 |
| 21 – 12 – 21 | 6 + 4.5 + 4 = 14.5 | 15 + 15 | 3 + 3 = 6 | 1 + 1 + 1 = 3 | 1 + 1 + 1 = 3 |
| 22 – 12 – 21 | 6 + 4.5 + 4.5 = 15 | 15 + 15 | 3 + 3 = 6 | 1 + 1 + 1 = 3 | 1 + 1 + 1 = 3 |
| 23 – 12 – 21 | 7 + 4 + 4.5 = 15.5 | 15 + 15 | 3 + 3 = 6 | 1/2 + 1/2 + 1/2 = 2.5 | 1/2 + 1/2 + 1/2 = 2.5 |
| 24 – 12 – 21 | 7 + 3 + 4.5 = 14.5 | 15 + 15 | 3 + 3 = 6 | 1/2 + 1/2 + 1/2 = 2.5 | 1/2 + 1/2 + 1/2 = 2.5 |
| 25 – 12 – 21 | 7 + 3 + 4.5 = 14.5 | 15 + 15 | 3 + 3 = 6 | 1/2 + 1/2 + 1/2 = 2.5 | 1/2 + 1/2 + 1/2 = 2.5 |
| 26 – 12 – 21 | 7 + 4 + 4.5 = 15.5 | 15 + 15 | 3 + 3 = 6 | 1/2 + 1/2 + 1/2 = 2.5 | 1/2 + 1/2 + 1/2 = 2.5 |
| 27 – 12 – 21 | 7 + 3 + 4.5 = 14.5 | 15 + 15 | 3 + 3 = 6 | 1/2 + 1/2 + 1/2 = 2.5 | 1/2 + 1/2 + 1/2 = 2.5 |
| 28 – 12 – 21 | 7 + 3 + 4.5 = 14.5 | 15 + 15 | 3 + 3 = 6 | 1/2 + 1/2 + 1/2 = 2.5 | 1/2 + 1/2 + 1/2 = 2.5 |
| 29 – 12 – 21 | 7 + 4 + 5 = 16 | 15 + 17 | 3 + 3 = 6 | 1/2 + 1/2 + 1/2 = 2.5 | 1/2 + 1/2 + 1/2 = 2.5 |
| 30 – 12 – 21 | 7 + 3 + 4.5 = 14.5 | 15 + 17 | 3 + 3 = 6 | 1/2 + 1/2 + 1/2 = 2.5 | 1/2 + 1/2 + 1/2 = 2.5 |
| 31 – 12 – 21 | 7 + 3 + 4.5 = 14.5 | 16 + 16 | 3 + 3 = 6 | 1/2 + 1/2 + 1/2 = 2.5 | 1/2 + 1/2 + 1/2 = 2.5 |
| 1 – 1 – 22 | 7 + 3 + 4.5 = 14.5 | 15 + 17 | 4 + 4 = 8 | 1/2 + 1/2 + 1/2 = 2.5 | 1/2 + 1/2 + 1/2 = 2.5 |
| 2 – 1 – 22 | 7 + 3 + 4.5 = 14.5 | 15 + 17 | 4 + 4 = 8 | 1/2 + 1/2 + 1/2 = 2.5 | 1/2 + 1/2 + 1/2 = 2.5 |
| 3 – 1 – 22 | 5 + 3 + | 16 + 16 | 4 + 4 = 8 | 1/2 + 1/2 + 1/2 = 2.5 | 1/2 + 1/2 + 1/2 = 2.5 |
6) कंपोस्ट खत तयार करणे
उददेश:- कंपोस्ट खत तयार करणे
साहित्य:- कंपोस्ट बेंड, प्लॅस्टिक कागद, शेण, पाणी, कंपोष्ट कचरा
कृती:- १) कंपोष्टचे कचरा तयार करणे
२) ३×८ चा बेंड तयार करणे
३) नंतर त्यावर पहिल्या सुका करण्याचा भर पसरला
४) त्यावर शेणाली रलरी पसरवला
५) पुन्हा सुका कचण्याया थर त्यावर केला
६) पुन्हा त्यावर शेणाची रलरी करून पसरवली
७) असे पुन्हा केले व नंतर त्यावर कंपोस्ट कल्यर
८) शिंपले.
काळजी :- १) कंपोस्टखत करण्यासाठी चांगला बेंड तयार करणे.
२) बेंड वर दररोज पाणी मारले पाहिजे.
कंपोस्ट खत तयार करण्यासाठी प्लॅस्टिकची कागद का वापरतात.
= जर कंपोस्ट खतांवर जास्त प्रमाणात पाऊस पडला तर त्यातले जिवाणू, बँकटेरिया हे त्या कंपोस्ट खतामध्ये राहत नाहीत. कंपोस्ट खत.
7) फळबाग लावण्याच्या पदधती.
१) चोरस पद्धत .
२) आयत मांडणी पद्धत.
३) समभुज त्रिकोण पद्धत .
४) षटकोण पद्धत .
५) समपातळी रेषा मांडणी पद्धत.
१) चोरस पदधत,:-
या पद्धतीत झाडे व ओळी यामध्ये समान अंतर असायला हवे.आपण यामध्ये पेरू,आबा, चिकु, इत्यादी फळझाडे लावु शकतै.
२) आयत मांडणी पद्धत :-
या पद्धतीत आपण ओळीमधील अंतर समान ठेवता येते. परंतु झाडांमध्ये आपण अंतर समान ठेवु शकत नाही.यामध्ये आपण पाल ,कारली , इत्यादी पिक घेवु शकतो.
३) समभुज त्रिकोणी पद्धत :-
या पद्धतीमध्ये त्रिकोण त्या तिनं point ला आपन फळझाडे लावतो. यामध्ये आपण लीची, आंबा , पेरू इत्यादी फळझाडे लावु शकतो.
४) षटकोण पद्धत:-
या पद्धतीत आपण रकोणच्या आकार करून त्याच्या प्रत्येक कोणावर झाडे लावतो.यामध्ये आपण चिकु लिबु संत्री मोसंब इत्यादी झाडे लावतो.
५) समपातळी रेषा मांडणी पद्धत:-
ही पद्धत डोंगराळ सत्रात झाडे लावण्यासाठी वापरतात.तसेच या पद्धतीमुळे मातीची चुप होत नाहीं म्हणुन डोंगराळ भागात ही पद्धत वापरतात . तिथे आपण सांग ,सारडा ,असे झाडें लावु शकतो.
- फळझाडे लावण्याचे अंतर
जवारी =४५×१५ cm
बाजरी= ३०×१५ cm
बटाटा =६०×२० cm
कादा= १५×१० cm
भात= १५×१५ cm
कारले= १.५×१ m
दोडका= १.५×१ m
मीरची=६०×४५ cm
वागे=९०×९० cm
कोबी=४५×३० cm
हळद=३०×३० cm
झेंडू=६०×६० cm
कापुस=९०×९० cm
केळी=१.५×१.५ m
बोर=६×६ cm
पपई=२.५×२.५ cm
सिताफळ=५×५ m
डालिब=४.५×३ m
चिकु=१०×१० m
पेस=६×६ m
द्राओ=३×१.५ m
८) तन नियंत्रण करणे
उद्देश : शेतातील तण नियंत्रित करणे .
तण म्हणजे काय ?
जी लागवण आपण करत नाही . पण ती उगवते तिला तण असे म्हणतात .
कृती : सर्व तण हे भौतिक पद्धतीने काढले .
१)शेतातील काँग्रेस कुठे कुठे पसरले आहे हे बघून घ्यावे .
२)सर्व तण हाताने काढले .
३)तणांच्या बिया शेतात पडू नये म्हणून लांब नेऊन टाकले .
४)तण हे मुळापासून उपटून काढले .
ताणामुळे होणारे नुकसान
१)उत्पादनात घट .
२)लागवडीचा खर्च वाढतो .
३)पिकाची गुणवत्ता कमी होते .
४)पाणी व खात जास्त प्रमाणात वाया जाते .
५)प्राणांच्या उत्पादनात घट .
६)पाण्याचा प्रवाह अडवते .
मानवासाठी धोक्याचे : हात लावला तर इजा होते ,अंगाला खाज सुटते ,डोळ्यांना त्रास होतो .
# भौतिक पद्धत : खोल नांगरणी करणे . ,जमीन जाळणे ,कांजूरप्याच्या साहाय्याने हाताने काढणे ., २ वेळा फवारणी करणे .
# पीकपेरणी पद्धत :पिकाची फेरपालट करणे .
# जैविक पद्धत :किडे सोडणे .
# रासायनिक पद्धत : कवमिकल फवारणे . ,meera-७१, २-४D ,ATAZIN ,GOOL ,roger ,tarja super
९) पिकांचा खताचा डोस ठरवणे
१०) जनावरांचे अंदाजी वजन काडणे
उदेश :- जनावरांचे अंदाचे वजन काडने
साहित्य :- मोजपट्टी , नोंद वही , पेन , गाई
कृती :- १) मीटर टेपने गाईची लांबी मोजणे
२) गाईचा घेरा मोजणे
३) लांबी मोजताना लांबी 76 इंच आली व छातीचा घेरा हा 64 इंच आला
कॅल्युलेट :-
११) गोठ्यातील स्वच्छता व फवारणी
उदेश :- गोठ्यातील स्वच्छता करणे व गोचीडवर नियंत्रण करणे
कृती :- १) आंम्ही पाहिले गोठ्यातील साफ सफाई केली
२) जनावरांना चांगल्या जागी बांधून ठेवले
३) गाईचे रोग उचलून ते खतामधे टाकले
४) गाईंना स्वछ धूवून घेतल
५) त्यानंतर फवारणीच्या द्वारे पूर्ण गोठ्या फवारणी केली
६) त्यानंतर चुना पाण्यात घोळून पूर्ण गोठ्यात मारला
७) ह्याने पूर्ण गोठ्यातील जंतूंचा नायनार होईल
* गोचिडमुळे जनावरांचा आरोग्यावर पण परिणाम होतो काही परिणाम दिसून येतात काही दिसत नाही
* गोचीड हे जनावरांचे रक्त शोसून घेते व त्यांना अशक्तपणा येवू शकतो
- * जनावरांमधून विवीध प्रकारचं परजिव आडलतात पण वेलो वेळी त्यांना फवारणी करून घ्यावी .
१२) प्राण्यांना ओळखण्याचा पद्धती
उदेश :- प्राण्यांना ओळखण्याचा पद्धती
कृती :- १) गोंधने – म्हणजे आपण प्राण्यांना ओळखण्यासाठी त्यांच्या शरीरावर ट्याटू कडतो
२) बिला मारणे – म्हणजे आपल्याकडे जास्त प्राणी असल्यास त्यांचावर लक्ष नाही जात किंवा एखादा प्राणी हरवू शकतो म्हणुन त्यांना नंबर दिला जातो
३) ब्राडींग – म्हणजे आपण जो नंबर देत असतो तो नंबर ग्राम करून त्यांचा अंगावर मारला जातो नंबर गरम करून मारताना 5 सेकंद पर्यंत टच करून ठेवला जातो
काळजी :- ब्रांडिंग करताना 4 सेकंद वर गरम केलेला सिका मांडीवर ठेवला नाही पाहिजे नाहीतर त्यांची मंडी जाळून त्यानं त्रास होईल .
१३) बीज प्रक्रिया
उद्देश :- बीज प्रक्रियासाहित्य :- पाणी m- 45,Trichodemd.
कृती :- १) झेडु ची मिरची व वांगी ही रोपे आपली.
२) त्यानंतर m45 पाणी मध्ये म्हणजे पाणी m45 मिक्षण करून घेतले.
३) त्यानंतर रोप लावण्यासाठी कुडा तयार करून घेतला.
४) तयार केलेला घालतात रोपे बुडवून झाडामध्ये लावली.
५) m45 ने रोपांना कीड लागत नाही.*बीज प्रक्रिया का करावि.
१) बिया चे संरक्षण.२) बीयाची चांगली लागवण.३) रोपे निरोगी.४) उचादन भरपुर.बीजा मार्फत रोग
१) बीजा मध्ये रोगाचे वीषाणु .२) बीयाणाच्या अंतर्भगा .३) बीयाणाच्या अंतर्भागात.
१२) प्राण्याचे तापमान घेणे.
उद्देश :- प्राण्याचे तापमान घेणे.
साहित्य :- थर्मामीटर ,हात मोजी, कोदवही पेन,
कृती:- पहिल्या आम्ही गोठ्यात गेलो आणि तापमान घेतले.
१) उरमानीबादी ब बकरीची तापमान घेतले.तर -९९-२.f इतके आहे.
२) सोजत शेळी चे तापमान -१०१’.५’f एवढे आहे.
३) सपना सेवेची तापमान १००.९’f
४) संगमनेरी शेळीचे तापमान १०१.६’f
५) सांनेन शेळीचे तापमान १००.१५ f
६) खडकी शेळीचे तापमान १००.१५’f
७) निरज बोकडाचे तापमान १०२.३’ f
काळजी :- १) शेळ्यांना त्रास नाही झाला पाहिजे.
२) तापमान घेतांना हात मोजे वापरावे.
निरिक्षण :- तापमान घेतीना बकरी जास्त वेळ स्थिर राहत नाही.
१३) कीटक नाशक आणि बुरशी नाशक फवारणी तयार करणे
उद्देश :- कीटक नाशक आणि बुरशी नाशक फवारणी तयार करणे
साहित्य :- पंप,पाणी,ORGA NEEM,व DANTOTSU,कीटक नाशक
कृती :-
१) सर्वात आधी आपल्या फवारणी यंत्रात १०ली पाणी भरून घ्यावे
२) आधी पंप स्वच्छ धुवून घ्यावा
३) नोझल मधून सगळी कडे समान फवारणी पडत आहे कि नाही हे बघून घ्यावे
४) पंपात स्वच्छ पाणी भरून घ्यावे
५) त्यानंतर ORGANEEM 25ml व DANTOTSU हे टाकल
६) त्यानंतर सर्व पेरूच्या रोपाला व मिरचीच्या रोपाला फवारणी केली
काळजी:-
१) फवारणी करताना पाण्याच्या वर खाली दोन्ही जागी फवारणी करावी
२) गरजे पुरता फवारणी करावी
३) फवारणी करताना सुरक्षा ठेवावी
४) फवारणी करताना आपल्या डोळ्याची व त्वचेची काळजी घ्यावी
५) शरीर स्वच्छ करून घ्यावे
- फवारणी करण्याच्या आधी घेण्याची काळजी
१) पंप स्वच्छ धुवून घ्यावा
२) पाईपच्या आतली स्वच्छता करून घ्यावी
३) नोझर साफ करून घ्यावे
- फवारणी करताना घ्यायची काळजी
१) आपल्या सुरक्षेसाठी मास्क किंवा कापड तोंडाला बांधावा
२) हातात हॅन्डग्लोज घालावे
३) हवा ज्या दिशेने असेल त्या दिशेने फवारणी करावी
४) फवारणी झाल्यावर शरीर स्वच्छ करून घ्यावे
- फवारणी झाल्यावर घ्यायची काळजी
१) पंप स्वच्छ धुवून घ्यावा
२) नोझल व पाईप साफ करून घ्यावे
३) आपली स्वच्छता करून घ्यावी
१४) जनावरांचे दात विकशावरून वय ओळखणे
*उद्देश:- जनावरांचे दात विकासावरून वय ओळखणे
शेळी / मेंडी कृती :-
| जन्मतः | ६ दात (१३ जोड्या) | दुधाचे |
| ३ ते ४ आठ्वडे | ८ दात ( ४ जोड्या ) | दुधाचे |
| १५ ते १८ महिने | २ दात कायमचे ६ दात दुधाचे | कायमचे |
| २० ते २५ | ४ दात कायमचे ४ दात दुधाचे | |
| २५ ते ३० महिने | ६ दात कायमचे २ दात दुधाचे | |
| ३० ते ३५ महिने | ८ दात कायमचे |
