BOARD

माझा इलेक्ट्रिक बोर्ड तयार करण्याचा अनुभव

मी विज्ञान आश्रममध्ये शिकताना अनेक प्रकारचे इलेक्ट्रिक बोर्ड तयार करायला आणि दुरुस्त करायला शिकलो. या प्रशिक्षणातून मला खूप काही शिकायला मिळालं. खाली मी माझा अनुभव ५ महत्त्वाच्या मुद्द्यांमध्ये मांडलेला आहे:

  1. इलेक्ट्रिक बोर्ड बनवण्याचं कौशल्य:
    विज्ञान आश्रममध्ये विविध प्रकारचे बोर्ड – जसे की घरगुती वापरासाठी, अभ्यासिकेकरता आणि कामगारांसाठी असलेले बोर्ड – बनवायला शिकलो. हे करताना वायरिंग, सॉकेट्स, स्विचेस यांची योग्य जुळवणी कशी करायची हे समजलं.
  2. कॉस्टिंग आणि प्लॅनिंग:
    एखादा बोर्ड तयार करताना लागणाऱ्या साहित्याचा खर्च कसा मोजायचा, बजेट कसं बनवायचं आणि किफायतशीर पर्याय कसे निवडायचे हे शिकण्याचा मला खूप फायदा झाला.
  3. वायरचा प्रकार आणि वापर:
    वेगवेगळ्या प्रकारच्या वायर – जसे की सिंगल कोर, मल्टी कोर, फ्लेक्सिबल वायर – यांचा उपयोग कधी आणि कसा करायचा हे समजलं. वायरच्या गेजचं महत्त्व आणि सुरक्षित वायरिंगसुद्धा शिकलो.
  4. फॉल्ट डिटेक्शन आणि रिपेअर:
    विज्ञान आश्रममध्ये अनेक खराब झालेल्या बोर्ड्सवर काम करताना मी फॉल्ट कसा शोधायचा आणि तो कसा दुरुस्त करायचा हे शिकलो. यामुळे माझा प्रॅक्टिकल अनुभव खूपच वाढला.
  5. हस्तकौशल्य आणि आत्मविश्वास:
    ही सर्व कौशल्यं शिकल्यावर मला माझ्या कामात आत्मविश्वास वाटू लागला. मी आता इतरांच्या घरी लहानसहान इलेक्ट्रिक कामं करत आहे आणि याचं कौशल्य पुढे व्यवसायात वापरण्याचा विचार करतो आहे.

इलेक्ट्रिक टूल्स किट – लग्नासाठी खास भेट

या किटमध्ये खालील वस्तू असतील:

  1. टेस्टर (Tester):
    विद्युत प्रवाह आहे की नाही हे तपासण्यासाठी आवश्यक.
  2. स्क्रू ड्रायव्हर (Screw Driver):
    विविध इलेक्ट्रिक उपकरणं उघडण्यासाठी आणि जोडण्यासाठी.
  3. कट्टर (Cutter):
    वायर कापण्यासाठी वापरला जातो. एक चांगल्या क्वालिटीचा साइड कट्टर निवड.
  4. वायर (Wire):
    1 मीटरच्या लांबीची मल्टीस्ट्रँड वायर (लाल, काळी – पॉझिटिव्ह/नेगेटिव्ह दोन्ही) – घरगुती छोट्या रिपेअरसाठी उपयोगी.
  5. इलेक्ट्रिक टेप (Insulation Tape):
    वायर जोडणीनंतर सुरक्षिततेसाठी.
  6. (Optional – पण उपयोगी):
    • प्लास (Pliers)
    • मिनी स्क्रू ड्रायव्हर सेट (Small electronics साठी)
    • मल्टीमीटर (जर बजेट असेल तर)

ही भेट का खास आहे?

  • घरात कुठल्याही वेळेस लागणारी.
  • घरगुती इलेक्ट्रिक कामासाठी उपयोगी.
  • उपयोगी, हटके आणि लक्षात राहणारी भेट.
  • स्वकष्टाची आठवण देणारी – “तयार मी, भेट खास!”

CCTV

1) CCTV म्हणजे काय?

CCTV म्हणजे Closed Circuit Television. याचा उपयोग एखाद्या ठिकाणी सतत लक्ष ठेवण्यासाठी होतो. शाळा, कॉलेज, ऑफिस, सोसायटी, शेत किंवा सार्वजनिक ठिकाणी CCTV मुळे सुरक्षा वाढते.

CCTV म्हणजे Closed Circuit Television. याचा उपयोग एखाद्या ठिकाणी सतत लक्ष ठेवण्यासाठी होतो. शाळा, कॉलेज, ऑफिस, सोसायटी, शेत किंवा सार्वजनिक ठिकाणी CCTV मुळे सुरक्षा वाढते.

2) विज्ञान आश्रमामध्ये CCTV इंस्टॉलेशन

मी विज्ञान आश्रमामध्ये अनेक CCTV कॅमेरे बसवले आहेत. यातून मला कॅमेरा कसा बसवायचा, कनेक्शन कसे करायचे आणि DVR (Digital Video Recorder) शी कसे जोडायचे हे शिकायला मिळाले.

3) CCTV इंस्टॉलेशनसाठी लागणारे साहित्य

CCTV बसवण्यासाठी काही साहित्य आवश्यक असते :

Dome Camera – घरात किंवा ऑफिसमध्ये वापरला जातो.

Bullet Camera – बाहेरच्या जागेसाठी (Outdoor) वापरला जातो.

Wire / Cable (Coaxial Cable किंवा Cat6 LAN Cable) – कॅमेऱ्याला DVR शी जोडण्यासाठी.

DVR (Digital Video Recorder) – सर्व कॅमेऱ्यांचे रेकॉर्डिंग आणि कंट्रोल करण्यासाठी.

Adaptor / Power Supply – कॅमेऱ्याला वीज पुरवण्यासाठी.

Hard Disk – रेकॉर्डिंग साठवण्यासाठी.

4) Dome व Bullet कॅमेऱ्यात फरक

Dome Camera – गोलाकार, लहान, आकर्षक, इनडोअर वापरासाठी.

Bullet Camera – लांबट आकाराचा, जास्त अंतरापर्यंत दृश्य कॅप्चर करतो, आऊटडोअर वापरासाठी.

5) शिकलेले कौशल्य

CCTV इंस्टॉलेशन करताना मला वायर कनेक्शन करणे, कॅमेऱ्याचे अँगल सेट करणे, DVR ला नेटवर्कशी जोडणे आणि लाईव्ह व्हिडिओ मोबाईलवर पाहणे हे सगळे शिकायला मिळाले. हे कौशल्य भविष्यात सुरक्षा सिस्टीमच्या कामासाठी उपयोगी आहे.

BATTERY बॅटरी मेंटेनन्सचा अनुभव – आश्रमातील शिकण्याचा टप्पा

आश्रमात राहात असताना मला बॅटरी मेंटेनन्सचं काम शिकण्याची उत्तम संधी मिळाली. सुरुवातीला बॅटरीचं काम थोडं कठीण वाटलं, पण दिवसेंदिवस अनुभव घेतल्यावर त्यामागचं विज्ञान आणि काळजी समजली. मी बॅटरीमध्ये पाणी कसे भरायचे, कोणते पाणी वापरायचे, आणि त्याचे योग्य प्रमाण किती ठेवायचे हे शिकले. त्याचबरोबर बॅटरी चार्ज करताना कोणत्या सुरक्षा नियमांचं पालन करावं, आणि ओव्हरचार्जिंग टाळण्यासाठी काय काळजी घ्यावी, याचंही ज्ञान मिळालं.

आम्ही सगळ्या बॅटऱ्या स्वच्छ ठेवण्यावर, त्यांच्या कनेक्शनची तपासणी करण्यावर आणि नियमित पातळी तपासण्यावर भर दिला. हे काम करताना जबाबदारी, शिस्त आणि संयम या तीन गोष्टी शिकायला मिळाल्या. या अनुभवातून मला केवळ तांत्रिक ज्ञान नाही, तर टीमवर्क आणि प्रॅक्टिकल कामाचं महत्त्वही समजलं.

आजही जेव्हा बॅटरी मेंटेनन्सचं काम पाहतो, तेव्हा आश्रमात शिकलेला हा अनुभव मनात अभिमानाने जागा घेतो. तो माझ्या शिक्षणातील एक महत्त्वाचा आणि प्रेरणादायी टप्पा ठरला आहे

बॅटरीचा वॅट (Watt) कसा तपासायचा

बॅटरीचा वॅट म्हणजे ती बॅटरी एक वेळेस किती विद्युत शक्ती (Power) पुरवू शकते हे दर्शवते.
वॅट काढण्यासाठी खालील सोपा फॉर्म्युला वापरला जातो

Watt = Voltage × Current (Ampere)

1. बॅटरीचा व्होल्टेज (Voltage) तपासा

सर्वप्रथम बॅटरीवर लिहिलेलं व्होल्टेज (V) बघा.
उदा. — बॅटरीवर “12V” लिहिलं असेल, म्हणजे ती 12 व्होल्टची बॅटरी आहे

🔌 2. अँपिअर-ऑवर (Ah) तपासा

बॅटरीवर “12V 150Ah” असं काहीसं लिहिलेलं असतं.
यात “150Ah” म्हणजे ती बॅटरी १ तासात 150 अँपिअर करंट देऊ शकते.

⚙️ 3. वॅट-आवर (Watt-hour) काढा

फॉर्म्युला वापरून काढा 👇

उदा.
जर बॅटरी 12V 150Ah असेल तर
👉 12 × 150 = 1800 Wh (Watt-hour)
म्हणजेच ही बॅटरी 1.8 किलोवॅट-तास (kWh) ऊर्जा साठवू शकते.

4. मल्टीमीटरने तपासणी (प्रत्यक्ष मोजमाप)

जर तुला बॅटरीचा व्होल्टेज तपासायचा असेल तर डिजिटल मल्टीमीटर वापर.

  1. मल्टीमीटर DC मोडमध्ये ठेव.
  2. लाल वायर बॅटरीच्या + टर्मिनलला आणि काळी वायर – टर्मिनलला लाव.
  3. स्क्रीनवर दाखवलेलं व्होल्टेज वाच.
    • जर 12V बॅटरीची वॅल्यू 12.6V असेल → पूर्ण चार्ज.
    • 11.8V किंवा कमी असेल → बॅटरी डिस्चार्ज आहे.

5. लहान टीप

  • नेहमी डिस्टिल्ड वॉटर वापर.
  • तपासणी करताना सुरक्षित हातमोजे आणि चष्मा वापर.
  • चार्जिंग करताना धातूच्या वस्तू जवळ ठेवू नकोस.

.

प्रयोगाचे नाव: 2 रूमची वायरिंग – 2 बोर्ड व 2 बल्बसाठी

प्रस्तावना:

घर, शाळा, कार्यालय इत्यादी ठिकाणी विद्युत पुरवठा करण्यासाठी योग्य प्रकारे वायरिंग करणे आवश्यक असते.
प्रत्येक खोलीत स्विच बोर्ड, सॉकेट आणि बल्ब कनेक्शन यांची मांडणी ठराविक पद्धतीने केली जाते.
या प्रयोगामध्ये दोन खोल्यांसाठी स्वतंत्र स्विच बोर्ड आणि बल्ब जोडून सर्किट तयार करणे शिकवले जाते.

उद्देश:

  1. दोन रूमसाठी स्वतंत्र सर्किट तयार करणे.
  2. प्रत्येक रूममध्ये एक स्विच बोर्ड व एक बल्ब कार्यान्वित करणे.
  3. फेज, न्यूट्रल आणि अर्थ वायरचा योग्य उपयोग समजून घेणे.
  4. घरगुती वायरिंगची मूलभूत रचना प्रत्यक्ष पाहणे व समजणे.

कृती:

  1. मेन सप्लाय (Phase, Neutral, Earth) डिस्ट्रीब्युशन बोर्डमधून घ्या.
  2. फेज वायर MCB मधून पहिल्या रूमच्या स्विच बोर्डकडे घ्या.
  3. त्या बोर्डवरील स्विचद्वारे बल्ब होल्डरला फेज जोडा.
  4. न्यूट्रल वायर थेट बल्ब होल्डरच्या दुसऱ्या टर्मिनलला जोडा.
  5. अर्थ वायर बोर्ड आणि होल्डरला जोडा.
  6. दुसऱ्या रूमसाठी वरीलप्रमाणे दुसरा सर्किट तयार करा.
  7. सगळ्या कनेक्शननंतर मेन सप्लाय सुरू करून स्विच तपासा.

निरीक्षण:

  1. पहिल्या रूमचा स्विच ऑन केल्यास पहिला बल्ब पेटतो.
  2. दुसऱ्या रूमचा स्विच ऑन केल्यास दुसरा बल्ब पेटतो.
  3. दोन्ही सर्किट एकमेकांपासून स्वतंत्र कार्य करतात.
  4. योग्य कनेक्शन असल्यास शॉर्ट सर्किट होत नाही.

निष्कर्ष:

या प्रयोगातून आपण दोन खोलींसाठी स्वतंत्र इलेक्ट्रिकल सर्किट तयार करण्याची पद्धत शिकलो.
फेज, न्यूट्रल आणि अर्थ वायरचा योग्य वापर केल्यास सर्किट सुरक्षित व कार्यक्षम राहते.
घरगुती वायरिंग करताना योग्य नियोजन व सुरक्षितता नियमांचे पालन करणे अत्यंत आवश्यक आहे.

ELECTRIC

SOLAR STREET LIGHT

आम्ही आमच्या गावात सौर ऊर्जेवर चालणाऱ्या रस्त्यांच्या लाईट्स बसवल्या.
एकूण १२ ते १५ लाईट्स इंस्टॉल केल्या, ज्यामुळे रात्रीचा अंधार दूर झाला.
हे काम करताना सोलर पॅनेलचा कोन, वायरिंग आणि बॅटरी कनेक्शन कसे करायचे हे शिकलो.
सूर्यप्रकाशाच्या दिशेनुसार पॅनेल लावल्याने बॅटरी चांगली चार्ज होते.

गावात पहिल्यांदाच पूर्ण सोलर लाईट प्रकल्प यशस्वीपणे पूर्ण केला.
कॉलेजमधील काही विद्यार्थ्यांनीही हे काम पाहून प्रेरणा घेतली.
आश्रम परिसरात आधीच सोलर लाईट चालू होत्या, त्यापासूनही शिकण्याची संधी मिळाली.
आता आमच्या रस्त्यांवर रात्री सुरक्षितपणे वावरता येतं.

या प्रकल्पातून मला वीज बचतीचं आणि पर्यावरण संवर्धनाचं महत्त्व समजलं.
सोलर प्रणालीमुळे विजेचा खर्च पूर्णपणे वाचतो.
वायरिंग आणि कनेक्शन करताना संयम, मोजमाप आणि टीमवर्कची गरज असते.
या कामातून मी प्रत्यक्ष तांत्रिक अनुभव मिळवला.

आता भविष्यात आणखी गावांमध्ये हे काम करायचं आहे.
लोकांना सौर ऊर्जेचं महत्त्व पटवून देणं हे आमचं पुढचं ध्येय आहे.
या प्रकल्पाने गावाचा चेहरामोहरा बदलला आहे.
सोलर लाईटमुळे आमचं गाव उजळलं आणि आमचं मनही

सोलर स्ट्रीट लाइट प्रकल्पाचे मुख्य मुद्दे

  1. गावात एकूण 12 ते 15 सोलर स्ट्रीट लाईट्स इंस्टॉल केल्या.
  2. संपूर्ण लाईट सिस्टम सौर ऊर्जेवर चालते, विजेची गरज नाही.
  3. पॅनेलची दिशा पूर्व-पश्चिम ठेवली, ज्यामुळे सूर्यप्रकाश जास्त मिळतो.
  4. बॅटरी पूर्ण चार्ज होते आणि रात्री पूर्ण वेळ लाईट चालू राहते.
  5. वायरिंग, कनेक्शन आणि इंस्टॉलेशनचे तांत्रिक ज्ञान मिळाले.
  6. कॉलेज व आश्रमातील प्रकल्प पाहून शिकण्याची संधी मिळाली.
  7. गावातील रात्रीचा अंधार दूर झाला, लोक सुरक्षितपणे फिरू शकतात.
  8. वीज बचत आणि पर्यावरण संरक्षण या दोन्ही दृष्टीने फायदेशीर प्रकल्प.
  9. काम करताना टीमवर्क, नियोजन आणि जबाबदारी शिकली.
  10. भविष्यात आणखी गावांमध्ये सोलर प्रकल्प राबवण्याचं ध्ये