Electrical Departmaent

पर्जन्यमापन

उद्देश :- 1)पाऊस मोजण्यास शिकणे .

2)त्याच्या नोंदी ठेवणे .

साधने :- पर्जन्यमापक ,चंचूपात्र .

कृती :-1)पावसाचे जमा झालेले पाणी मोजून घेतले .

2)पाऊस mm मध्ये मोजतात .

3) पावसाचे सूत्र वापरुन पाऊस मोजले .

सूत्र :-पाऊस = मिळालेले पावसाचे पाणीफनेलचे क्षेत्रफळ

पर्जन्यमापक आवश्यकता :-

1)वर्षभरात किती पाऊस पडला याचा रेकॉर्ड ठेवण्यासाठी .

2)पाऊस मोजता येण्यासाठी .

3)आधीच्या रेकॉर्डवरून पुढे किती पाऊस पडणार आहे याची खबरदारी मिळते .

कृत्रिम श्वसन

1)शैफर पद्धत :-पाठीमागे दाब दिला जातो व श्वसनात मदत होते .2)silvestar पद्धत :-समोर दाब दिला जातो .

3)तोंडाने श्वास देणे :-तोंडावर फडका ठेऊन श्वास दिला जातो .

4)मशीनच्या साहाय्याने श्वास देणे :-मशीनचा वापर करून श्वास दिला जातो .

निरीक्षण :-प्राथमिक उपचार म्हणून वरील पद्धतींचा वापर करतात . या पद्धतींचा वापर झाल्यास त्या व्यक्तीस डॉक्टरांकडे न्यावे .

फायदे :-1)अपघाती व्यक्तीचा जीव वाचतो .

2)तत्काल उपचार केला जातो .

3)प्राथमिक उपचार म्हणून उपयोग .

अनुमान :-कृत्रिम श्वसन करण्यास शिकलो .विविध पद्धती समजून घेतल्या .

वायर गेज मोजणे .

साहित्य :-वायर , वायर गेज .

कृती :-1)सुरुवातीला वायर घेऊन तिचे इनसुलेशन काढले .

2) त्यामधील एक तार घेतली .

3) व ती वायर गेज च्या प्रत्येक खाच्यात बसवून बघितली .

4)ज्या खाच्यात घट्ट बसेल तो वेरचा गेज असतो .

उदाहरण :-1/32 = 1 तार 32 mm ची20/34 = 20 तारा 34 mm च्या .

निरीक्षण :-1)वायर गेजमुळे आपणास किती mm ची वायर घ्यायची आहे ती कळते .2)वायर गेज मोजणे महत्वाचे आहे .

वायरचे इनसुलेशन काढणे.

साहित्य :-

वायर ,मार्कर ,stripper इ .

कृती :-

1) सुरुवातीला जेवढे वायरीच्या वरील आवरण काढायचे आहे ते मार्क करून घेतले .

2) त्यानंतर स्ट्रिपरच्या साहाय्याने मार्क केलेल्या जागी क्रॉस कट मारला .

3) त्यानंतर कट केलेला भाग खेचून घेतला .

अनुमान :-

वायरचे इन्स्युलेशन काढण्यास शिकलो .

शोषखड्डा तयार करणे .

साहित्य :-सिमेंटची टाकी ,पीव्हीसी पाइप ,छोटे -मोठे दगड , इ

कृती :-1) सुरुवातीला 4*4 चा चौरस आखला .2) 4 फुट खोल खड्डा खणला .3) खड्ड्याच्या मधोमध सिमेंटची टाकी उभी केली .4)तिच्या आजूबाजूने छोटे -मोठे दगड टाकले व खड्डा पूर्ण भरून घेतला .5)त्यानंतर ज्या ठिकाणाहून अंघोळी किंवा भांड्याच पाणी येत टीहून पीव्हीसी पाइप टाकीपर्यंत टाकावा .6)जेणेकरून ते सर्व पाणी टाकीत जमा होऊन जमिनीत मुरून जाईल व त्याचा पुनरवापर करता येईल.

निरीक्षण :-1) पाण्याची पातळी वाढते .2)डासांचे प्रमाण कमी होत .

प्लग पिन टॉप जोडणे

.साहित्य :-वायर ,टॉप पिन ,striper इ .

कृती :-प्रथम दोन red व black वायर घेतल्या .दोन्ही वायरचे इन्स्युलेशन काढले .नंतर 3 पिन टॉप खोलून घेतला .त्यामध्ये 3 टर्मिनल असतात .(फेज ,neutral ,अर्थिग् )फेजला red वायर जोडली . neutral black वायर जोडली व अर्थिग् ला ग्रीन वायर जोडली .अशाप्रकारे प्लग पिन टॉप जोडण्यास शिकलो .

अनुमान :-प्लग पिन टॉप जोडण्यास शिकलो .

बॅटरी मधील पाण्याची घनता मोजणे

.उद्देश :-1)बॅटरी घनता मोजणे .2)बॅटरी maintenance करण्यास शिकणे .

साहित्य :-बॅटरी ,hydrometer ,नोंदवही ,पेन.

कृती:-1)प्रथम बॅटरीमधील पाण्याची लेवल बघितली .2)कमी लेवल असलेल्या सेल मध्ये बॅटरी वॉटर टाकले .3)बॅटरी ला 6 सेल असतात .12 watt ची बॅटरी असते .4)6 सेल पैकी 1 सेल वरील झाकण काढले व hydrometer च्या साहाय्याने बॅटरी ची घनता मोजली .

बॅटरी आविष्कार :-सन 1800 मध्ये वोलटा scientist ने केला .

बॅटरी चे प्रकार :-1)dry sell2)liquid battery

बायोगॅस

बायोगॅस म्हणजे काय ?

गाईच्या शेणपासून तयार झालेल्या जैविक पदार्थाला बायोगॅस म्हणतात.

बायोगॅस निर्मितीसाठी आवश्यक गोष्टी :-1)गाईनचे शेण2)मानवनिर्मित मैला3) खराब फळे ,पदार्थ4)पशुनी न खाललेली पेंड

बायोगॅस चे प्रकार :-1)जनता संयंत्र :- या बायोगॅस ची टाकी जमिनीखाली असते .2) तरंगत्या टाकीचे बायोगॅस :– या बायोगॅसची टाकी वर असते.

बायोगॅस चे फायदे :-स्वस्तधूर विरहितघरगुती वापरकरता योग्यविजनिर्मितीस योग्यअवशेष रहित

निरीक्षण :-1 kg शेणापासून 1.3 घनफुट वायु मिळतो .बायोगॅस मध्ये मिथेन +कार्बन डाय ऑक्साइड चे प्रमाण 65:55 असते .तसेच पाणी व शेणाचे प्रमाण 1:1 असते .

सेल व बॅटरी चे वोल्टेज मोजणे

.साहित्य :-6 v ,4 v च्या बॅटरी ,सेल ,वही,पेन .

कृती :-प्रथम बंद पडलेली बॅटरी घेतली .तिला +- टर्मिनल असतात .त्या टर्मिनलला multimeter च्या दोन वायरी जोडल्या व वोल्टेज चेक केले .त्याचप्रमाणे सेल चे पण वोल्टेज चेक केले .

अनुमान :-वोल्टेज चेक करण्यास शिकलो .

लेवल ट्यूब

उद्देश :-

1)बांधकामाची लेवल काढण्यास शिकणे .

2)लेवल काढण्याच्या विविध उपकरणाची माहिती घेणे .

साहित्य :-

लेवल ट्यूब ,पाणी ,मार्कर इ .

कृती :-

1. सुरुवातीला लेवल ट्यूब मध्ये पाणी भरून घेतले .
2. नंतर मग लेवल ट्यूब चे दोन्ही टोके एकत्र करून पाण्याची लेवल करून मार्क केले .
3. जुन्या फूड लॅब भिंतीवर 5 पॉइंट काढले .
4. अशाप्रकारे लेवल ट्यूब चा वापर केला .

निरीक्षण :-

पाण्याची स्थिरता हे तत्व उपयोगी पडत .

प्लेन टेबल सर्वे

उद्देश :-

1. नकाशा काढणे .
2. क्षेत्रफळ काढणे .
3. किती जागा आहे ते ओळखणे ?

साहित्य :-

प्लेन टेबल ,ट्राय पॉड ,ड्रॉइंग पेपर ,पेन्सिल ,टाचणी ,मिटर टेप ,यु पट्टी व ओळंबा ,कंपास ,इ .

उदाहरण :-

डिझेल इंजिन

शोध :-

इंजिनचा शोध अल्फ्रेड डिझेल या scientist ने लावला .

इंजिनचे प्रकार :-

1. अंतर्गत ज्वलन – डिझेल इंजिन ,पेट्रोल इंजिन .
2. बाह्य ज्वलन – वाफेवर चालणारे .

इंजिनचे भाग व कार्य :-

1. पिस्टन – दाब तयार करणे .
2. व्हॉलव्ह – गॅस घेणे .
3. पंप नोझल – इंधन फवारणे .
4. फ्लायव्हील – गतिज ऊर्जा साठवणे .
5. inlet व्हॉलव्ह – हवा आत खेचणे .
6. outlet व्हॉलव्ह – जळलेले वायु बाहेर टाकणे .
7. crankshaft – पिस्टनची सरल गती कनेक्टिंग रोडमधून येऊन crankshaft वर चक्रिय होते .

1) 2 स्ट्रोक इंजिन :-

1. झाड कापण्याची मशीन
2. जहाज
3. स्कूटी
4. फवारणी पंप

2) 4 स्ट्रोक इंजिन

1. कार
2. ट्रॅक्टर
3. पॉवर ट्रेलर

अनुमान :-

इंजिन चालवण्यास शिकलो . इंजिनच्या विविध भागांची माहिती घेतली . प्रत्यक्ष इंजिन चालू केले .

धूर विरहित चूल

उद्देश :-

निरधूर चुळीचे महत्त्व समजून घेणे .

साहित्य :-

1. ज्वलन साठी लाकूड
2. मॅच बॉक्स

कृती :-

1. सर्वप्रथम निरधूर चुलीचे निरीक्षण केले .
2. त्याबद्दल माहिती घेतली .
3. सुरक्षतेबद्दल माहिती घेतली .
4. लाकूड लाऊन माचिसणे पेटवले .
5. निरीक्षण केले .

निरधूर चुलीचे फायदे :-

1. धुराचा त्रास होत नाही .
2. श्वसनाचे आजार होत नाही .
3. इंधन बचत होते .
4. ऊर्जा वाया जात नाही .
5. ज्वलन व्यवस्थित होत .

सौर कुकर

सौर कुकर :-

1. सूर्यकिरणे एकत्रित करणे .
2. प्रकाश ऊर्जेचे रूपांतर उष्णता ऊर्जा .
3. उष्णता अडविणे .

सौर ऊर्जा वापर :-

1. कपडे सुखवणे .
2. सोलार पॅनल .
3. पिकाची वाढ .
4. कूकिंग करणे .
5. वॉटर हिटर .
6. अन्न वाळवणे .

सोलार कुकरचे फायदे :-

1. इंधन बचत
2. प्रदूषण होत नाही
3. अनेक पदार्थ एकत्र शिजवले जाऊ शकतात
4. अन्न शिजवताना अन्नतील पोषकतत्वे नष्ट होत नाही

अर्थिंग करणे .

साहित्य :-

अर्थिंग प्लेट ,कोळसा ,मीठ ,पाईप,वीट,पाणी ,टिकाव ,फावडे इ .

कृती :-

1. ज्या घराची अर्थिंग करायची आहे त्या घरापासून 1.5 मी लांब खड्डा खणला .
2. नंतर पाईप मधून अर्थ वायर टाकून प्लेटला जाइंट केली .
3. खड्ड्याच्या मधोमध प्लेट उभी केली .
4. प्लेटच्या बाजूने वीट टाकल्या . त्यानंतर अर्थिङ्ग पावडर टाकली व पाणी ओतले .
5. खड्डा मातीने भरून घेतला .
6. अशाप्रकारे अर्थिङ्ग करण्यास शिकलो .

अर्थिंगचे प्रकार :-

• प्लेट अर्थिंग – जमिनीत खड्डा खणून प्लेटच्या साहाय्याने अर्थ केली जाते .
• पाईप अर्थिंग – जमिनीत खड्डा खणून जीआय पाईपच्या साहाय्याने अर्थ केली जाते .

अर्थिंगची गरज :-

1. इलेक्ट्रिक शॉक पासून सुरक्षित .
2. आकाशातील विजेपासून संरक्षण .
3. 3 फेज सिस्टम चे वोल्टेज स्थिर ठेवण्यासाठी .

विजबिल काढणे .

• 1 यूनिट = 1000 वॉट
• 1000 watt = 1 kw

• विजबिल काढण्याचा महत्त्वाचा टेबल :-

UNIT	RATE
0 ते 50	4.25
51 ते 100	7.00
101 ते 150	10.50
151 ते 200	15.00
200 च्या पुढे	20.00

सूत्र :-

यूनिट = watt *quantity *hour / 1000

घरातील बिल :-

डम्पी लेवल

साहित्य :-

डम्पी लेवल,ट्रायपॉड स्टँड ,नोंदवही ,स्टाफ ,पेन इ .सूत्र :-

सूत्र :-

अंतर = अप्पर रीडिंग -लोवर रीडिंग *100

उपयोग :-

1. बंधारा तसेच धरण बांधणे .
2. बंधाऱ्यात किती पाणी साचेल तसेच पाणी कुठपर्यंत साचेल याचा अंदाज घेणे .
3. ठराविक उताराचा रस्ता व रेल्वे लाइन घालवायची असल्यास ती कुठे घालावी याचा निर्णय घेत येतो .

अनुमान :-

1. डम्पी लेवलचा उपयोग करण्यास शिकलो .
2. अचूक रीडिंग वाचता आली .
3. दिशा मार्क करता आली .
4. कंट्रोल लाइन काढता आली .

सौर दिवे बसवणे .

साहित्य :-

multimeter ,सोलर पॅनल , बॅटरी इ.

कृती :-

1. उपकरणसाठी आवश्यक शक्तीची गणना .
2. योग्य सौर पॅनल निवडले .
3. योग्य बॅटरी ची निवड केली .
4. योग्य प्रकाशन साधन निवडले .
5. कनेक्शन आणि स्थापना .
6. voltmeter वापरुन वाचन केले .

solar system :-

• ऑन ग्रिड सिस्टम :- यामध्ये नेटमिटरिंगचा वापर .
• ऑफ ग्रिड सिस्टम :- बॅटरी चा वापर केला जातो .

Power requirement formula :-

P = V * I

= 230 * 4

= 920 watt

उदाहरण :-

प्रेशर स्टोव्ह व वातीचा स्टोव्ह

वातीचा स्टोव्ह :-

 त्या स्टोव्ह मध्ये केशकर्षना मुळे तेल वातीतून वर चढते . केरिसीन पूर्ण पणे जळण्यासाठी हवा लागते . ही हवा ज्योतीला मिळाली नाही तर ज्योत पिवळी येते . व भांड्यावर काळजी जमते . ही थांवण्यासाठी वातिच्या वर दोन लंबगोलाकार जाळ्या असतात . त्या जाळ्या गरम झाल्यावर तेलाचे संपूर्ण ज्वलन होत आहे . असे समजावे . असा निळ्या ज्योतीपेक्षा जास्त असते .

प्रेशर स्टोव्ह :-

 टाकी पंप बर्नर ही स्टोव्ह चे मुख्यभाग आहेत . स्टोव्ह पेटवताना थोडे केरोसिन पेटवून बर्नरची पेटी गरम करतो . उष्णतेमुळे ते तेल फुटते. टाकीत प्रेशर राहत नाही .

स्टोव्ह नादुरुस्त होण्याची कारणे :-

1. पंप मारल्यास हवा जात नाही .

2) बर्नर मध्ये कचरा अडकतो .

3)बर्नर मधून गॅस व्यवस्थित न जळणे .

उपकरण सॉकेटला जोडणे .

साहित्य :-

केबल clamp ,सोकेट ,पिलर ,नोज पक्कड ,चाचणी दिवा इ .

कृती :-

1. सुरुवातीला 3 पिन प्लग सॉ केट घेतला .
2. त्यावरील कवर खोलून वेगळा केला .
3. नंतर मग केबल घेतली .(रेड अँड ब्लॅक )
4. सॉ केट मधे 3 टर्मिनल असतात ..1)फेज ,2)neutral 3)earthing
5. फेजला रेड केबल जोडली .neutral ला ब्लॅक केबल जोडली . आणि अर्थ ला ग्रीन जोडली .
6. मग तो सॉकेट कवर पुन्हा बसवला . व केबलचे 2 टोक बाहेर काढले .
7. शेवटी कॉनटॅक्ट कवर बदलला आणि l ,n ,e ची टेस्ट दिव्याला जोडली व कनेक्शन तपासले .

अनुमान :-

उपकरण सॉ केटला जोडण्यास शिकलो .