#SENSOR PRACTICAL

Fab Lab आणि आश्रमातील आमचा सेन्सर अनुभव

आमच्या Fab Lab मध्ये आम्ही विविध प्रकारचे सेन्सर पाहिले आणि त्यांच्या कार्यावर प्रॅक्टिकल केले. यामध्ये आम्ही LDR Sensor, Temperature Sensor, Ultrasonic Sensor इत्यादींचा अभ्यास केला. प्रत्येक सेन्सर कसा कार्य करतो, कोणत्या घटकावर अवलंबून असतो, आणि Arduino बोर्डशी तो कसा जोडला जातो हे आम्ही समजून घेतले.

Fab Lab मध्ये आम्ही विशेषतः LDR Sensor वर प्रयोग केला. या सेन्सरच्या मदतीने आम्ही Automatic Light System तयार केली जी प्रकाश कमी झाल्यावर आपोआप चालू होते. हा प्रोजेक्ट करताना आम्हाला Arduino Programming आणि सेन्सर कनेक्शन शिकायला मिळाले.

यानंतर आम्ही आश्रमात (Ashram मध्ये) जाऊन आणखी दोन सेन्सरवर काम केलं – Water Flow Sensor आणि Soil Moisture Sensor.

• Water Flow Sensor च्या मदतीने आम्ही पाण्याचा प्रवाह मोजण्याचा प्रयोग केला.
• Soil Moisture Sensor वापरून आम्ही जमिनीतील ओलावा मोजण्याचा प्रोजेक्ट केला, ज्यामुळे Automatic Irrigation System तयार करता आली.

या सर्व प्रयोगांमध्ये आम्ही इतर विद्यार्थ्यांना ट्रेनिंग दिलं, सेन्सरचे उपयोग समजावले, आणि त्यांच्याकडून छोटे प्रोजेक्ट तयार करून घेतले.

या अनुभवातून आम्हाला सेन्सर टेक्नॉलॉजी, प्रॅक्टिकल लर्निंग, आणि टीमवर्क यांचं खूप महत्त्व समजलं. Fab Lab आणि आश्रमातील हे प्रोजेक्ट आमच्यासाठी अत्यंत ज्ञानवर्धक आणि प्रेरणादायी ठरले.

#Sky lantern 

Fab Lab मधील आमचा दिवाळी प्रोजेक्ट – आश्रमासाठी आकाशकंदील

1. प्रोजेक्टची कल्पना:
   दिवाळी सण जवळ येत असल्यामुळे आम्ही ठरवलं की, आश्रमासाठी सुंदर आकाशकंदील (Lantern) तयार करायचा. यामुळे दिवाळीचा आनंद आणि प्रकाश दोन्ही ठिकाणी पसरवता येईल.
2. साहित्य गोळा करणे:
   या प्रोजेक्टसाठी आम्ही Cardboard Sheet, Colour Paper, Glue, Cutter, आणि काही सजावटीच्या वस्तू वापरल्या. सर्व साहित्य आम्ही एकत्र गोळा करून डिझाईनची योजना आखली.
3. Fab Lab मधील काम:
   Fab Lab मध्ये आम्ही Laser Machine वापरण्याचं प्रशिक्षण घेतलं. या मशीनच्या मदतीने आम्ही कार्डबोर्ड शीटवर अचूक डिझाईन कटिंग केलं. हे शिकताना आम्हाला डिजिटल डिझाईनिंग आणि मशीन ऑपरेशन समजलं.
4. Laser Machine चा अनुभव:
   Laser Machine चालवताना आम्ही तिचं कार्य प्रत्यक्ष पाहिलं – ती किती अचूकपणे डिझाईन कापते, आणि सुरक्षा उपाय काय घ्यायचे हे शिकलो. हा अनुभव आमच्यासाठी नवीन आणि रोचक होता.
5. आकाशकंदील तयार करणे:
   कट केलेल्या भागांना आम्ही Colour Paper आणि Glue वापरून जोडले आणि सुंदर आकाशकंदील तयार केला. प्रत्येक विद्यार्थ्याने स्वतःचा डिझाईन तयार करून सजावट केली.
6. आश्रमासाठी भेट:
   तयार केलेले आकाशकंदील आम्ही आश्रमात नेले आणि तेथे सजावट केली. मुलांनी आणि शिक्षकांनी आमचं काम पाहून खूप आनंद व्यक्त केला.
7. अनुभव आणि शिकवण:
   या प्रोजेक्टमुळे आम्हाला Creative Work, Teamwork, Design Thinking, आणि Laser Cutting Machine चं ज्ञान मिळालं. Fab Lab मध्ये केलेलं हे प्रॅक्टिकल काम आमच्यासाठी अत्यंत शिकण्यासारखं आणि आनंददायी ठरलं.

#3D MACHINE

१. प्रस्तावना (Introduction)

• फॅब लॅबमध्ये 3D मशीनचे महत्त्व खूप मोठे आहे.
• आजच्या तंत्रज्ञानाच्या युगात 3D प्रिंटिंग, डिझाइन, आणि डिजिटल मॅन्युफॅक्चरिंग यांचा वापर विविध प्रोजेक्ट्समध्ये केला जातो.
• 3D मॉडेलिंग आणि मशीन ऑपरेशन शिकणे भविष्यातील करिअरसाठी उपयुक्त कौशल्य आहे.
• या प्रकल्पातून मी 3D मशीन कसे वापरायचे, त्यांचे प्रकार, मेंटेनन्स, आणि डिझाइन सॉफ्टवेअर्स कसे operate करायचे हे शिकलो.

२. उद्देश (Objective)

• 3D प्रिंटरचे प्रकार आणि त्यांचे वापर समजून घेणे.
• 3D मशीन योग्य प्रकारे चालवणे आणि प्रिंटिंग प्रक्रिया समजून घेणे.
• मशीनचे बेसिक मेंटेनन्स कसे करायचे हे शिकणे.
• Tinkercad (टिंकरकॅड) व इतर वेबसाइटचा वापर करून 3D डिझाइन तयार करणे.
• मॉडेलचे मोजमाप (Measurement) योग्य पद्धतीने घेणे आणि अचूक डिझाइन तयार करणे.
• मशीनसेफ्टी आणि लेबोरेटरी नियम समजून घेणे.

३. कृती (Procedure)

• फॅब लॅबमध्ये उपलब्ध असलेल्या 3D प्रिंटर्सचे निरीक्षण केले.
• FDM, SLA, Resin, आणि PLA/ABS प्रिंटर्सचे प्रकार शिकले.
• 3D मशीन कसे कॅलिब्रेट करायचे, बेड लेव्हलिंग कसे करायचे हे केले.
• Tinkercad वेबसाइट उघडून नवीन डिझाइन तयार केले.
• Shape, scale, resize, combine यांसारख्या ऑपरेशनचा वापर केला.
• STL फाइल डाउनलोड करून 3D प्रिंटरच्या slicing सॉफ्टवेअरमध्ये इंपोर्ट केले.
• Layer Height, Infill, Speed, Temperature योग्य सेट करून प्रिंट सुरू केली.
• प्रिंटिंग नंतर क्लीनिंग आणि मशीन मेंटेनन्स केले.

४. निरीक्षण (Observation)

• प्रत्येक मशीनचा प्रिंट क्वालिटी, स्पीड आणि मटेरियल वेगळे असतात.
• बेड लेव्हलिंग योग्य नसेल तर प्रिंट खराब होते.
• डिजाईनचे मोजमाप अचूक नसेल तर प्रिंट फिट होत नाही.
• Tinkercad मधील shapes combine आणि hole ऑप्शन खूप उपयुक्त आहेत.
• Slicing सेटिंगनुसार प्रिंट टाइम आणि क्वालिटी बदलते.
• मशीनचे मेंटेनन्स वेळेवर केले तर मशीन दीर्घकाळ चालते.

५. निष्कर्ष (Conclusion)

• 3D प्रिंटिंग हे खूप उपयुक्त आणि भविष्यात मोठ्या प्रमाणात वापरले जाणारे तंत्रज्ञान आहे.
• योग्य डिझाइन, मोजमाप, आणि सेटिंग असल्यास उत्तम क्वालिटीचे मॉडेल तयार करता येते.
• Tinkercad सारखी सॉफ्टवेअर नवशिक्यांसाठी सोपी व उपयुक्त आहेत.
• मशीन मेंटेनन्स आणि सेफ्टी नियम पाळणे आवश्यक आहे.
• या प्रकल्पामुळे मला 3D प्रिंटरचे ऑपरेशन, डिझाइन प्रोसेस आणि डिजिटल मॅन्युफॅक्चरिंग याबद्दल चांगले ज्ञान मिळाले.

Rain Detector Sensor project
१) प्रस्तावना

आजच्या धकाधकीच्या जीवनात कपडे वाळत घातल्यानंतर अचानक पाऊस आला तर कपडे भिजण्याची शक्यता असते. ही समस्या सोडवण्यासाठी Rain Detector Sensor आधारित Automatic Cloth Protection System तयार करण्यात आली आहे.
हा प्रोजेक्ट मी Fablab मध्ये तयार केला असून यात Rain Sensor, Motor, Controller यांचा वापर केला आहे. तसेच प्रोजेक्टचा फ्रेम/शेड तयार करण्यासाठी Laser Cutting Machine वापरण्याचा अनुभव घेतला आणि सिस्टीम चालवण्यासाठी Coding केली आहे.

२) उद्देश

1.पावसाची ओळख आपोआप करणे

2.पाऊस पडताच कपडे ऑटोमॅटिक शेडमध्ये नेणे

3.ऊन पडल्यावर कपडे पुन्हा बाहेर आणणे

4.मानवी हस्तक्षेप कमी करणे

5.Fablab मधील Laser Machine आणि Coding चा प्रत्यक्ष अनुभव घेणे

३) कृती (कार्यपद्धती)

1. Rain Detector Sensor, Motor आणि Controller निवडले
2. पावसाची माहिती मिळण्यासाठी Rain Sensor सिस्टीमला जोडला
3. कपडे ठेवण्यासाठी एक लहान घर (Small Shed Model) तयार करण्याचा निर्णय घेतला
4. Laser Cutting Machine वापरून लहान घराचे भाग कापले
5. Pipe ऐवजी Straw (स्टॉ) वापरून शेडची हालचाल करणारी रचना तयार केली
6. Motor ला Straw शी जोडून शेड आत–बाहेर होईल अशी व्यवस्था केली
7. Arduino मध्ये आवश्यक Coding करून मोटर कंट्रोल केला
8. पाणी टाकून आणि ऊन परिस्थितीत प्रोजेक्टची चाचणी केली

४) निरीक्षण

• Rain Sensor वर पाणी पडताच मोटर चालू झाली
• मोटरमुळे Straw च्या सहाय्याने लहान घर (शेड) आत सरकले
• पाऊस थांबल्यावर आणि ऊन पडल्यावर शेड पुन्हा बाहेर आले
• Straw वापरल्यामुळे मॉडेल हलके आणि सोपे झाले
• Laser Cutting Machine मुळे घराची रचना अचूक आणि नीट तयार झाली

५) निष्कर्ष

या प्रोजेक्टमध्ये Rain Detector Sensor आधारित Automatic Cloth Protection System यशस्वीपणे तयार करण्यात आला.
Laser Cutting Machine वापरून लहान घर तयार करण्याचा अनुभव मिळाला.
Pipe ऐवजी Straw वापरून कमी खर्चात काम करणारी रचना तयार झाली.
Coding मुळे सेन्सर आणि मोटर यांचा समन्वय समजला.
हा प्रोजेक्ट स्मार्ट होम आणि घरगुती वापरासाठी उपयुक्त आहे.

ब्लॉक डायग्राम

तर मी कोड वापरून प्रोजेक्ट पूर्ण केले व कनेक्शन केले

✅ Arduino UNO Code (Rain + Servo)

#include <Servo.h>

Servo shedServo;

int rainSensorPin = 2;     // MH Rain Sensor Digital Output
int rainStatus;

int shedInPos  = 0;        // Shed INSIDE position (rain)
int shedOutPos = 90;       // Shed OUTSIDE position (sun)

void setup() {
  pinMode(rainSensorPin, INPUT);
  
  shedServo.attach(9);     // Servo signal pin
  shedServo.write(shedOutPos);  // Start with shed outside
}

void loop() {
  rainStatus = digitalRead(rainSensorPin);

  if (rainStatus == LOW) {
    // 🌧 Rain detected → move shed inside
    shedServo.write(shedInPos);
    delay(1000);
  }
  else {
    // ☀ No rain → move shed outside
    shedServo.write(shedOutPos);
    delay(1000);
  }
}

Rain Drop Sensor (MH Series)

VCC → 5V (Arduino)

GND → GND

DO (Digital Output) → Pin 2

Servo Motor

Red → 5V

Brown/Black → GND

Yellow/Orange → Pin 9

LDR {Light Dependent Resistor}

१) प्रस्तावना

आजच्या काळात विजेची बचत करणे खूप महत्त्वाचे आहे. यासाठी स्वयंचलित (Automatic) प्रणालींचा वापर वाढत आहे. या प्रोजेक्टमध्ये LDR (Light Dependent Resistor), Arduino UNO आणि Relay यांचा वापर करून रात्री आपोआप लाईट चालू होणे आणि सकाळी आपोआप बंद होणे अशी प्रणाली तयार केली आहे. हा प्रोजेक्ट Fab Lab मध्ये बनवण्यात आला.

२) उद्देश

• अंधार झाल्यावर लाईट आपोआप चालू करणे
• उजेड पडल्यावर लाईट आपोआप बंद करणे
• विजेची बचत करणे
• Arduino UNO, LDR Sensor आणि Relay यांची माहिती मिळवणे
• Coding, Soldering Gun आणि Hot Gun वापरणे शिकणे

३) कृती (कार्यपद्धती)

1. Arduino UNO ला 5V Power Adapter जोडला.
2. LDR Sensor Arduino ला jumping wires ने जोडला.
3. Relay Module वापरून लाईट (Power Socket) जोडली.
4. Arduino मध्ये कोड टाकला ज्यामुळे LDR प्रकाश ओळखतो.
5. अंधार पडल्यावर LDR ची resistance वाढते आणि Relay ON होते.
6. Relay ON झाल्यावर लाईट चालू होते.
7. सकाळी उजेड पडल्यावर Relay OFF होते आणि लाईट बंद होते.
8. Soldering Gun आणि Hot Gun वापरून जोडणी मजबूत केली.

४) निरीक्षण

• अंधारात लाईट आपोआप चालू होते.
• सकाळी किंवा प्रकाश पडल्यावर लाईट बंद होते.
• प्रणाली नीट आणि अचूक काम करते.
• मानवी हस्तक्षेपाशिवाय लाईट नियंत्रण होते.

५) निष्कर्ष

या प्रोजेक्टमधून हे सिद्ध होते की LDR आणि Arduino वापरून Automatic Lighting System यशस्वीपणे तयार करता येते. हा प्रोजेक्ट विजेची बचत करतो आणि वापरण्यास सोपा आहे. या प्रोजेक्टमुळे मला Arduino Coding, Electronics Components, Soldering आणि Fab Lab मधील उपकरणांचा वापर शिकायला मिळाला.

साहित्य (साथाई / Materials Used)

• Arduino UNO
• LDR Sensor
• Relay Module
• Jumping Wires
• 5V Power Adapter
• Power Socket
• Soldering Gun
• Hot Gun

तर मी कोड वापरून प्रोजेक्ट पूर्ण केले व कनेक्शन केले

1) Arduino Power

• Arduino 5V → Breadboard + line
• Arduino GND → Breadboard – line

2) LDR Connections

Use 10kΩ resistor with LDR

• One leg of LDR → 5V
• Other leg of LDR → Arduino A0
• 10kΩ Resistor → from A0 to GND

3) Relay Module Connections

(5V Relay Module)

• Relay VCC → Arduino 5V
• Relay GND → Arduino GND
• Relay IN → Arduino Digital Pin 8

4) Bulb / Socket Connection (AC Side)

Do this only with teacher/instructor help

• AC Phase (Live) → Relay COM
• Relay NO → Bulb / Socket
• Bulb other wire → AC Neutral

Arduino UNO code for
LDR + Relay Automatic Night Light

int ldrPin = A0;      // LDR connected to A0
int relayPin = 8;    // Relay connected to pin 8
int ldrValue = 0;

void setup() {
  pinMode(relayPin, OUTPUT);
  Serial.begin(9600);   // Optional: for checking LDR value
}

void loop() {
  ldrValue = analogRead(ldrPin);  // Read LDR value
  Serial.println(ldrValue);

  // Adjust this value if needed
  if (ldrValue < 500) {     // Dark condition
    digitalWrite(relayPin, HIGH); // Relay ON
  } else {                  // Light condition
    digitalWrite(relayPin, LOW);  // Relay OFF
  }

  delay(500);
}

TIMER 5MIN ON 5MIN OFF

१) प्रस्तावना

आजच्या काळात स्वयंचलित (Automatic) प्रणालींचा वापर वाढत आहे. वेळेवर उपकरणे चालू-बंद करण्यासाठी Timer प्रणाली खूप उपयुक्त ठरते. या प्रोजेक्टमध्ये Arduino UNO आणि Relay Module वापरून Timer Switch System तयार करण्यात आली आहे. हा Timer Fab Lab मध्ये तयार केला असून तो Public Toilet मधील Exhaust Fan आणि Kitchen मधील UV Tube / Filter साठी वापरला आहे.

२) उद्देश

• ठराविक वेळेनंतर उपकरण आपोआप बंद करणे
• Public Toilet मधील Exhaust Fan 5 मिनिट ON आणि 5 मिनिट OFF करणे
• Kitchen मधील UV Tube / Filter साठी Automatic ON-OFF व्यवस्था
• वीज बचत करणे
• Arduino Coding शिकणे
• Relay, Power Socket आणि Electronics Connections समजून घेणे
• Soldering आणि Wiring कौशल्य वाढवणे

३) कृती (कार्यपद्धती)

1. Arduino UNO ला 5V Power Adapter जोडण्यात आला.
2. Relay Module Arduino शी Jumping Wires वापरून जोडला.
3. Relay च्या AC बाजूस Power Socket जोडण्यात आली.
4. Arduino मध्ये Timer साठी Coding केली.
5. कोडनुसार Relay 5 मिनिट चालू आणि 5 मिनिट बंद होतो.
6. Relay द्वारे Toilet मधील Exhaust Fan चालतो.
7. Kitchen मध्ये UV Tube / Filter साठी देखील तोच Timer वापरला.
8. Soldering करून सर्व जोडण्या मजबूत केल्या.

४) निरीक्षण

• Exhaust Fan ठराविक वेळेस आपोआप चालू-बंद होतो.
• Kitchen मधील UV Tube / Filter योग्य वेळेत कार्य करतो.
• Manual Switch वापरण्याची गरज राहत नाही.
• प्रणाली स्थिर आणि सुरक्षितपणे काम करते.

५) निष्कर्ष

या प्रोजेक्टमधून Arduino आणि Relay वापरून Timer आधारित Automatic Control System यशस्वीपणे तयार करता येतो हे सिद्ध झाले. या प्रणालीमुळे वेळेची आणि विजेची बचत होते. तसेच Public Toilet आणि Kitchen सारख्या ठिकाणी स्वच्छता आणि सुरक्षितता राखण्यास मदत होते. या प्रोजेक्टमुळे मला Arduino Coding, Electronics, Wiring, Soldering आणि Fab Lab मधील उपकरणांचा वापर शिकायला मिळाला.

साहित्य ( Materials Used)

• Arduino UNO
• Relay Module (5V)
• Power Socket
• 5V Power Adapter
• Jumping Wires
• Exhaust Fan
• UV Tube / Filter
• Soldering Gun
• Connecting Wires

तर मी कोड वापरून प्रोजेक्ट पूर्ण केले व कनेक्शन केले

Arduino Power Connection

• Arduino 5V → Relay VCC
• Arduino GND → Relay GND
• Arduino ला 5V Adapter ने power द्या

Relay Control Connection

• Relay IN → Arduino Digital Pin 8

AC Device Connection (Fan / UV Tube)

Power Socket / Fan Connection

• AC Phase (Live) → Relay COM
• Relay NO → Exhaust Fan / UV Tube
• Fan / Tube दुसरी वायर → AC Neutral

int relayPin = 8;   // Relay IN pin

void setup() {
  pinMode(relayPin, OUTPUT);
}

void loop() {
  // Relay ON (Device ON)
  digitalWrite(relayPin, HIGH);
  delay(300000);   // 5 minutes = 300000 ms

  // Relay OFF (Device OFF)
  digitalWrite(relayPin, LOW);
  delay(300000);   // 5 minutes = 300000 ms
}