आवळा प्रकल्प

प्रस्तावना:-

आवळा हे एक औषधी गुणधर्म असलेले फल असून त्याला आयुर्वेदामध्ये विशेष महत्त्व आहे. त्यामध्ये भरपूर प्रमाणात विटामिन C, खनिजे व अँटीऑक्सिडंट्स आढळतात. त्यामुळे शरीराची रोगप्रतिकारक शक्ती वाढते आणि विविध आजारांपासून संरक्षण मिळते. आवळा डोळ्यांच्या, केसांच्या तसेच पचनसंस्थेच्या आरोग्यासाठी उपयुक्त मानला जातो.

उद्देश:-

१. आवळ्यामधील औषधी गुणधर्म व पोषक घटकांचा अभ्यास करणे.
२. आवळ्यातील विटामिन C आणि त्याचे आरोग्यावरील फायदे समजून घेणे.
३. आवळा जास्त काळ टिकवण्यासाठी करण्यात येणाऱ्या प्रक्रिया (मुरंबा, लोणचं, कँडी, रस इ.) जाणून घेणे.
४. आवळ्यापासून तयार होणाऱ्या पदार्थांचे आरोग्यदायी महत्त्व समजून घेणे.
५. स्थानिक स्तरावर आवळ्याच्या प्रक्रियेमुळे मिळणारे आर्थिक फायदे ओळखणे.

सर्वे:-

आवळा हा एक औषधी गुणधर्म असलेला फल आहे. पारंपरिक पद्धतींमध्ये तसेच आयुर्वेदामध्ये आवळ्याला विशेष स्थान आहे. सर्वेक्षणाच्या माध्यमातून आवळ्याचा वापर, त्याचे फायदे आणि लोकांमध्ये असलेली जागरूकता समजून घेण्याचा प्रयत्न केला.

सर्वेक्षणातून दिसून आलेले मुद्दे :

१. बहुतेक लोक आवळ्याचा वापर कच्चा किंवा लोणचं/मुरंबा स्वरूपात करतात.
२. काही लोकांना आवळा तिखट-आंबट चवेमुळे थेट खायला आवडत नाही, त्यामुळे प्रक्रियायुक्त पदार्थ अधिक लोकप्रिय आहेत.
३. अनेकांना आवळ्यामध्ये विटामिन C जास्त प्रमाणात असते हे माहीत आहे.
४. आरोग्याबाबत जागरूक लोक आवळ्याचा वापर नियमितपणे करतात.
५. ग्रामीण भागात आवळ्याचा वापर पारंपरिक पद्धतींनी (लोणचं, रस) केला जातो, तर शहरी भागात कँडी, ज्यूस, गोळ्या या स्वरूपात अधिक वापर केला जातो.

वापरलेले साहित्य:-

१. कच्चा आवळा – विविध पदार्थ तयार करण्यासाठी मुख्य घटक.
२. साखर – मुरंबा, कँडी व रस तयार करण्यासाठी.
३. मीठ – लोणचं तयार करताना.
४. हळद – लोणच्यासाठी.
५. मेथी दाणे – लोणच्यासाठी.
६. मोहरी दाणे व मोहरी पावडर – लोणच्यासाठी.
७. तेल – लोणचं टिकवण्यासाठी.
८. पाणी – रस व कँडी प्रक्रियेसाठी.
९. काचेची बरणी / डबे – पदार्थ साठवण्यासाठी.
१०. गॅस शेगडी व भांडी – उकळणे, शिजवणे व प्रक्रिया करण्यासाठी.
११. चमचे व चलनी – माप घेण्यासाठी व गाळण्यासाठी

कृती :-

१. आवळा मुरंबा

साहित्य: आवळा, साखर, पाणी.

• आवळे स्वच्छ धुऊन उकळत्या पाण्यात शिजवून घ्यावेत.
• शिजलेले आवळे हलके दाबून बिया काढाव्यात.
• साखरेचा पाक करून त्यात आवळे टाकावेत.
• काही तास पाकात भिजवून ठेवून नंतर साठवावा.
  २. आवळा कँडी
• साहित्य: आवळा, साखर.
• आवळे शिजवून त्यांचे तुकडे करावेत.
• साखरेच्या पाकात टाकून २-३ दिवस मुरू द्यावे.
• नंतर त्यांना उन्हात वाळवून कँडी तयार करावी.
  ३. आवळा लोणच
• साहित्य: आवळा, मीठ, हळद, मेथी दाणे, मोहरी, तेल.
• आवळे उकळून मऊ करून घ्यावेत.
• त्यात मीठ, हळद, भाजून घेतलेले मेथी व मोहरी टाकावे.
• नंतर गरम तेल घालून लोणचं साठवावे

flowchart

आवळे निवडणे

↓

आवळे धुणे व स्वच्छ करण

↓

आवळे वाफवणे / उकळून मऊ करणे

आवळ्याचे तुकडे वेगळे करणे

↓

मसाला तयार करणे

↓

गरम तेल फोडणीसाठी तापवणे

↓

मसाला व आवळे एकत्र मिसळणे

↓

स्वच्छ, कोरड्या बाटलीत भरून ठेवणे

↓

लोणचे 2–3 दिवस मुरू देणे

↓

तयार – आवळा लोणचे

त्यातून काय शिकलो -;

1. प्रकल्पामुळे मला विषयाशी संनधित नवीन माहीत समजली .
2. टीमसोंबत काम केल्यामुळे सांवद कौशल्य वाढले .
3. वेळेचे नियोजन कस करायच ते शिकलो .
4. समस्या सोडवण्याची पद्धत शिकत आली .
5. फक्त थियरी न राहता प्रत्यक्ष प्रयोग /सर्वे /उत्पादन यामधून अनुभव मिळाला .
6. काम करताना अडचणी आल्या पण त्यातून नवीन उपाय शोधले .
7. आत्मविस्वस वाढला .
8. जबाबदारीने काम कस करायच ते शिकलो .
9. गटात एकत्र काम करण्याच महत्व समजल .

निरीक्ष

१ गुणधर्म टिकवणे – आवळ्यातील व्हीटामीन c , औषधी गुणधर्म उत्पादन प्रक्रियेत कितपत टिकवतात हे पाहता आल .

२ आवळा स्वच्छ धुणे , उकळने , बिया काढणे , कापणे यासाठी साधने व शिस्त आवश्यक आहे .

३ साठवणीसाठी साखर ,मीठ किंवा वळविण्यासाठी पद्धत वापरावी लागते .

४ स्थानिक पातळीवर उपलब्ध गोष्ठीपासून उद्योग करता येतो हे लक्षात .

5 . आवल्याचे उत्पादन व पक्रिया करून लागहुउद्योग सुरू कट येतो . त्यामुळे रोजगार मिळतो .

costing

आवळा हा बहुगुणी , औषधी व आरोग्यदायी फळ असून त्याच्या योग्य उपयोगातून आपले आरोग्य तसेच आर्थिक उत्पन्न दोन्ही साधता येते

मटेरीअल	वजन	दर / kg	किमत
आवळा	२४०० gm	30 rs / kg	72.00
जिरे	४० gm	400rs / kg	16.00
हिंग	२० gm	350/kg	7.00
ओवा	२०gm	140/kg	2.80
काळी मिरी	४०gm	1800/kg	14.40
साधे मीठ	७५ gm	15/kg	1.12
काळे मीठ	७५ gm	40/kg	3.00
gass चार्जेस	३० gm	8070/kg 1400/	1.86
सोलर ड्रायर	१ day	7 / rs / 1 day	7.00
पाकिंग चार्जेस			10.00
मजुरी =३५%			135.18 47.31 ———— 182.49

जांभूळ प्रकल्प

प्रस्तावना

जांभूळ ही एक अत्यंत उपयुक्त व औषधी गुणधर्म असलेल फळ आहे . याला जाबूल , जांभूळ, जंबूल किंवा ब्लॅक प्लम (Black Plum / Java Plum ) असेही म्हणतात . जांभूळ जासचे शास्त्रीय नाव Syzygium cumini आहे . ही झाड भारतात सर्वत्र आढळते व उन्हाळ्यात शेवटी त्याची फळे येतात .

उद्देश

1. जांभूळ या फळाचे पोषणमूल्य आणि औषधी गुणधर्म समजावून घेणे .
2. जांभूलच्या झाडाचे विविध उपयोग व त्याचे पायरवरणीय महत्त्व जाणून .
3. जांभूळ दळापासून तयार होणारे विविध पदार्थ (जसे की रस लोणच जाम इ .) बनवण्याची प्रक्रिया शिकणे .
4. स्थानिक पातळीवर उपलब्ध नैसर्गिक सांसाधनाचा योग्य वापर कसा करता येईल ही समजणे .
5. करशी आणि आरोग्य यांचा परस्पर संबंध ओळख.

सर्वे

जांभूळ प्रकल्पाचा केलेला सर्वे

जांभूळ प्रक्लाचा सर्वेक्षनात परिसरातील जमीन , हवामान, पाण्याची उपलब्धता आणि जम्भील लागवडीसाठी योग्य परिस्थिती यांचा अभ्यस करण्यात आला . शेतकऱ्याच्या अनुभवांवरून जांभूळ झाडाची वाढ , उत्पादन ,बाजारभाव आणि उत्पन्न याबद्दल माहिती गोळा करण्याची आली . या सर्वेवरून परिसरात जांभूळ लागवड फायदेशीर आणि पर्यावारापुरक असल्याची निष्पन्न झाले .

सर्वेक्षणातून दिसून आलेले मुद्दे

1. जमीन व हवामान: परिसरातील जमीन आणि हवामान जांभुळ लागवडीसाठी अनुकूल आहे.
2. पाण्याची उपलब्धता: मध्यम प्रमाणात सिंचन पुरेसे असल्याचे आढळले.
3. झाडांची वाढ: जांभुळ झाडांची वाढ चांगली आणि टिकाऊ आहे.
4. आर्थिक उत्पन्न: फळ विक्रीतून शेतकऱ्यांना चांगले उत्पन्न मिळते.
5. उद्योग संधी: जांभुळापासून जॅम, शरबत, व्हिनेगर तयार करण्याच्या उद्योगांना वाव आहे.
6. पर्यावरणीय लाभ: जांभुळ झाडे मृदसंधारण व पर्यावरण संतुलनासाठी उपयुक्त आहेत.
7. शेतकरी सहभाग: स्थानिक शेतकऱ्यांचा सहभाग आणि उत्साह समाधानकारक आहे
8. .भविष्यातील संधी: प्रकल्पाचा विस्तार आणि प्रक्रिया उद्योग विकसित केल्यास ग्रामीण विकासाला चालना मिळू शकते.

वापरलेले साहित्य

जांभुळ प्रकल्पाचा ज्यूस आणि जॅम तयार करण्यासाठी वापरलेले साहित्य

जांभूळ ज्युससाठी लागणारे साहित्य

1. पिकलेल्या जांभुळ्या
2. साखर
3. पाणी
4. लिंबाचा रस
5. मीठ

जांभुळ जॅमसाठी साहित्य

कृती

1. जांभुळ स्वच्छ धुवून त्यातील बिया काढा.
2. एका भांड्यात पाणी घालून जांभुळ 10–15 मिनिटे उकळा.
3. थंड झाल्यावर मिक्सरमध्ये फिरवून रस गाळा.
4. गाळलेला रस पातेल्यात घ्या आणि साखर घालून हलवत शिजवा.
5. साखर पूर्ण विरघळल्यावर लिंबाचा रस घाला.
6. थंड झाल्यावर बाटलीत भरून फ्रीजमध्ये ठेवा.

flowchart

पिकलेल्या जांभुळ्या निवडणे
↓
जांभूळ स्वच्छ धुणे
↓
बिया व गर वेगळे करणे
↓
जांभूळ गर मिक्सरमध्ये टाकणे
↓
पाणी घालून मिक्स करणे
↓
मिश्रण गाळून रस वेगळा करणे
↓
चवीप्रमाणे साखर / मीठ / लिंबू घालणे
↓
चांगले हलवून एकसारखे करणे
↓
स्वच्छ बाटली/ग्लासमध्ये ओतणे
↓
जांभूळ ज्यूस तयार

त्यातून काय शिकलो

जांभुळ प्रकल्पातून शिकलोले मुद्दे :

1. व्यवहारज्ञान :
   जांभुळ या फळापासून विविध उत्पादने (ज्यूस, जॅम, इ.) तयार करण्याची प्रक्रिया समजली.
2. संशोधन व निरीक्षण कौशल्य :
   जांभुळाचे पौष्टिक गुण, उपयोग आणि प्रक्रिया करताना होणारे बदल समजले.
3. उद्योगभावना :
   घरच्या घरी अल्प खर्चात व्यवसाय सुरू करता येतो हे लक्षात आले.
4. संघकार्य (Teamwork) :
   गटाने काम करताना सहकार्य, वेळेचे नियोजन आणि जबाबदारी शिकली.
5. स्वच्छता व साठवणूक पद्धती :
   खाद्यपदार्थ तयार करताना स्वच्छता, शुद्धता आणि योग्य साठवणूक यांचे महत्त्व जाणले.
6. सर्जनशीलता :
   नवीन चवी, सादरीकरण आणि पॅकेजिंग कल्पना मांडण्याची सवय झाली.
7. शाश्वत उपयोग :
   स्थानिक फळांचा उपयोग करून मूल्यवर्धित उत्पादने तयार करता येतात हे शिकले.

निष्कर्ष

जांभुळ प्रकल्पातून आपल्याला हे समजते की
जांभुळ हे फळ स्वादिष्ट, पौष्टिक आणि औषधी गुणधर्मांनी भरलेले आहे. या फळापासून ज्यूस, जॅम, सिरप, वाइन इत्यादी अनेक मूल्यवर्धित उत्पादने तयार करता येतात.

या प्रकल्पाद्वारे आपण फळ प्रक्रिया करण्याची पद्धत, स्वच्छता राखण्याचे महत्त्व, साखरेचे प्रमाण आणि साठवणूक याविषयी व्यावहारिक ज्ञान मिळवले. तसेच, जांभुळासारख्या स्थानिक फळांचा उपयोग करून छोटे उद्योग सुरू करता येऊ शकतात, याची जाणीव झाली.

कॉस्टिंग

मोरिंगा प्रकल्प

प्रस्तावना

मोरिंगाला शेवगा किंवा ड्रमस्टिक ट्री असेही म्हणतात. हा अतिशय पोषक, जलद वाढणारा व कमी देखभालीत तयार होणारा वनस्पती प्रकार आहे. मोरिंगा प्रकल्पाच्या माध्यमातून विद्यार्थ्यांना शेतीतील जैविक पद्धती, उत्पादन प्रक्रिया, पोषणमूल्ये आणि उद्यमशीलता या सर्वांचा अभ्यास करता येतो.

उद्देश

1. मोरिंगा वनस्पतीची लागवड, वाढ आणि देखभाल समजून घेणे
   – विद्यार्थ्यांना शेवग्याच्या रोपांची वाढ कशी होते, त्यासाठी आवश्यक माती, पाणी, खत व पर्यावरणीय अटी यांचा अभ्यास करणे.
2. मोरिंगाच्या पोषणमूल्यांचा अभ्यास करणे
   – मोरिंगाच्या पानांमध्ये, शेंगांमध्ये व बियांमध्ये असलेले जीवनसत्त्वे, खनिजे आणि प्रथिनांचे महत्त्व जाणून घेणे.
3. मोरिंगाचे औषधी उपयोग समजून घेणे
   – प्रतिकारशक्ती वाढवणारे, पचन सुधारक आणि शरीरासाठी फायदेशीर गुणधर्मांचे निरीक्षण करणे.
4. मूल्यवर्धित उत्पादने तयार करणे
   – मोरिंगा पावडर, चहा, चटणी, तेल अशा उत्पादने तयार करण्याचे कौशल्य विकसित करणे.
5. शाश्वत शेती पद्धतीचा अभ्यास करणे
   – कमी पाण्यात, कमी खर्चात जास्त उत्पादन देणाऱ्या पिकांची ओळख व संवर्धन.
6. विद्यार्थ्यांमध्ये निरीक्षण आणि नोंद लेखन कौशल्य वाढवणे
   – प्रकल्पाच्या प्रत्येक टप्प्याचे निरीक्षण, माहिती नोंदवहीत लिहिणे आणि विश्लेषण करणे.
7. आरोग्य, पोषण व पर्यावरणाबद्दल जागरूकता निर्माण करणे
   – मोरिंगा आपल्यासाठी आरोग्य व पर्यावरणाच्या दृष्टीने किती उपयुक्त आहे हे समजावणे.
8. उद्योजकीय दृष्टीकोन विकसित करणे
   – मोरिंगावर आधारित लघुउद्योग, बाजारपेठ आणि विक्री याबद्दल प्राथमिक ज्ञान मिळवणे.

सर्वे

लोक मोरिंगाचा वापर किती करतात हे जाणून घेणे

मोरिंगाच्या आरोग्य व पोषण फायद्यांबद्दल लोकांना किती माहिती आहे हे समजून घेणे

मोरिंगा लागवडीबद्दल लोकांचे अनुभव व मत जाणून घेणे

मोरिंगाच्या उत्पादनांची मागणी किती आहे हे तपासणे

सर्वेक्षणातून दिसून आलेले मुद्दे

1. मोरिंगाबद्दल लोकांमध्ये चांगली जागरूकता आहे.
   – बहुतेक लोकांना मोरिंगा (शेवगा) व त्याच्या उपयोगांची माहिती आहे.
2. मोरिंगाचा दैनंदिन आहारात वापर केला जातो.
   – लोक नियमितपणे मोरिंगाच्या शेंगा, पाने किंवा फुले वापरतात.
3. आरोग्य फायद्यांची माहिती मोठ्या प्रमाणात आहे.
   – प्रतिकारशक्ती वाढ, पोषणमूल्ये, पचन सुधारणा याबद्दल बहुतेक लोक जागरूक आहेत.
4. मोरिंगाची लागवड सोपी व कमी खर्चाची आहे.
   – बहुतेक लोकांचे मत की मोरिंगा झाड जलद वाढते आणि त्याला कमी देखभाल लागते.
5. मोरिंगाच्या मूल्यवर्धित उत्पादनांचा वापर कमी आहे.
   – मोरिंगा पावडर, चहा, तेल, चटणी यांचा वापर फारच कमी लोक करतात.
6. मोरिंगाला बाजारात चांगली मागणी आहे.
   – शेंगा व पानांना स्थानिक बाजारात सातत्याने मागणी असल्याचे लोक मानतात.
7. मोरिंगाविषयी अधिक माहिती व जागरूकतेची गरज आहे.
   – मूल्यवर्धित उत्पादने, त्याचे व्यावसायिक फायदे आणि पोषणमूल्ये याबद्दल लोकांना अधिक माहिती हवी.
8. शेतकऱ्यांना मोरिंगा लागवड फायदेशीर वाटते.
   – कमी गुंतवणूक, जास्त वाढ व चांगली बाजारपेठ यामुळे हे पिक लाभदायक मानले जाते.

इथे पाव बनवण्यासाठी वापरलेले साहित्य सोप्या आणि शालेय प्रकल्पासाठी योग्य अशा पद्धतीने दिले आहे:

पाव बनवण्यासाठी आवश्यक साहित्य

1. गव्हाचे पीठ (मैदा) – 2 कप
2. यीस्ट (Dry Yeast) – 1 टिस्पून
3. साखर – 1 टिस्पून
4. मीठ – ½ टिस्पून
5. पाणी (कोमट) – अंदाजे 1 कप
6. तेल / लोणी – 1 ते 2 टेबलस्पून
7. दूध (ऐच्छिक) – पाव मऊ होण्यासाठी
8. बेकिंग ट्रे / साचा
9. ब्रश (वरून दूध किंवा लोणी लावण्यासाठी)

हवे असल्यास मी पाव बनवण्याची कृती, निष्कर्ष, उद्देश, पूर्ण प्रकल्प देखील तयार करून देऊ शकतो

वापरलेले साहित्य

शेंगदाणा

तीळ

जवस

तूप

गूळ

मोरिंगा

कृती

इथे मो

शेंगदाणे भाजणे

कढई गरम करा आणि शेंगदाणे हलक्या आचेवर छान भाजून घ्या.

त्यांच्या साल काढून बाजूला ठेवा.

गूळाची चाशनी तयार करणे

कढईत गूळ आणि 2–3 चमचे पाणी घालून गरम करा.

गूळ पूर्णपणे वितळला की त्यात तूप घाला.

चाशनी दोन धागा झाल्यावर ती तयार होते.

मोरिंगा मिसळणे

चाशनी तयार झाली की त्यात मोरिंगा पावडर घाला.

नीट हलवून गुठळ्या राहणार नाहीत याची काळजी घ्या.

शेंगदाणे घालणे

आता भाजलेले शेंगदाणे चाशनीत घाला.

सर्व मिश्रण व्यवस्थित मिसळा.

चिक्की पसरवणे

एका ताटाला/बाटलीच्या झाकणाला तूप लावा.

मिश्रण गरम असतानाच ताटात काढून पातळ पसरवा.

वरून लाटण्याने हलके दाबून समतल करा.

तुकडे कापणे

1–2 मिनिटांनी मिश्रण थोडेसे सेट झाले की चाकूने हवे त्या आकाराचे तुकडे पाडा.

पूर्ण थंड झाल्यावर तुकडे वेगळे करा.

इथे मोरिंगा प्रकल्पातून काय शिकलो (Learning Outcomes) याचे सुंदर, सोपे आणि शालेय प्रकल्पासाठी योग्य मुद्दे दिले आहेत:

flowchart

पिकलेल्या जांभुळ्या निवडणे
↓
जांभूळ स्वच्छ धुणे
↓
बिया व गर वेगळे करणे
↓
जांभूळ गर मिक्सरमध्ये टाकणे
↓
पाणी घालून मिक्स करणे
↓
मिश्रण गाळून रस वेगळा करणे
↓
चवीप्रमाणे साखर / मीठ / लिंबू घालणे
↓
चांगले हलवून एकसारखे करणे
↓
स्वच्छ बाटली/ग्लासमध्ये ओतणे
↓
जांभूळ ज्यूस तयार

त्यातून काय शिकलो

1मोरिंगा वनस्पतीची माहिती मिळाली
– मोरिंगा झाडाची वाढ, लागवड पद्धत, आवश्यक माती, पाणी आणि देखभाल कशी करावी हे समजले.

1. मोरिंगाचे पोषणमूल्य समजले
   – पानांमध्ये जीवनसत्त्वे, लोह, प्रथिने आणि खनिजे मोठ्या प्रमाणात असतात हे शिकता आले.
2. औषधी उपयोगांची माहिती मिळाली
   – मोरिंगा प्रतिकारशक्ती वाढवते, पचन सुधारते आणि शरीरासाठी लाभदायक आहे हे समजले.
3. सेंद्रिय शेतीचे महत्त्व कळले
   – रसायनविरहित खतांचा वापर, नैसर्गिक वाढ आणि शाश्वत शेतीबद्दल ज्ञान मिळाले.
4. मूल्यवर्धित उत्पादने तयार करायला शिकलो
   – मोरिंगा पावडर, चटणी, चहा, चिक्की यांसारखी उत्पादने बनवण्याचे कौशल्य मिळाले.
5. प्रकल्प कसा करावा हे शिकलो
   – निरीक्षण, नोंद, सर्वेक्षण, विश्लेषण आणि निष्कर्ष कसे काढायचे याचा सराव झाला.
6. आरोग्य व पोषणाबद्दल जागरूकता वाढली
   – नैसर्गिक खाद्यपदार्थांचे मूल्य, संतुलित आहाराचे महत्त्व समजले.
7. उद्योजकतेचे ज्ञान मिळाले
   – मोरिंगाची बाजारातील मागणी, त्यावरील व्यवसाय, लघुउद्योगाची संधी यांविषयी माहिती मिळाली.
8. पर्यावरणस्नेही शेतीचे फायदे समजले
   – कमी पाण्यात वाढणारे, पर्यावरणपूरक पिकांचे महत्त्व कळले.
9. समूहकार्य आणि सहकार्याचे महत्त्व समजले
   – प्रकल्प करताना टीमवर्क, जबाबदारी आणि वेळेचे नियोजन शिकता आले.

निष्कर्ष

मोरिंगा प्रकल्पातून असे स्पष्ट दिसून आले की मोरिंगा ही अत्यंत पौष्टिक, औषधी व कमी खर्चात वाढणारी वनस्पती आहे. याच्या पानांमध्ये व शेंगांमध्ये भरपूर जीवनसत्त्वे, खनिजे आणि प्रथिने असल्यामुळे ते आरोग्यासाठी अत्यंत उपयुक्त ठरतात. सर्वेक्षणातून हेही जाणवले की लोक मोरिंगा नियमितपणे वापरतात, परंतु त्याच्या मूल्यवर्धित उत्पादनांविषयी अजूनही जागरूकता कमी आहे.

मोरिंगा लागवड करणे सोपे असून त्यासाठी जास्त पाणी किंवा विशेष देखभालीची गरज नसते. त्यामुळे शाश्वत शेती आणि पर्यावरणपूरक पद्धतींसाठी हे पिक योग्य आहे. मोरिंगाचा वापर खाद्यपदार्थ, औषधी उपयोग तसेच लघुउद्योगात करता येत असल्यामुळे आर्थिकदृष्ट्या त्याला चांगली संधी आहे.

एकूणच, मोरिंगा प्रकल्पामुळे विद्यार्थ्यांना वनस्पतीशास्त्र, पोषण, सर्वेक्षण, निरीक्षण, मूल्यवर्धित उत्पादननिर्मिती आणि उद्योजकता यांचे महत्त्व समजले. तसेच आरोग्य, पर्यावरण आणि शाश्वत शेती यांचे ज्ञानही वाढले.

कॉस्टिंग

मटेरियल	वजन	दर /kg	किमत
शेंगदाणा	200 gm	130 rs	26
तीळ	120gm	200rs	24
जवस	80gm	120rs	9.6
तूप	40gm	600rs	12
गूळ	400 gm	45	18
पॅकिंग चार्जेस	2 box	5	10
स्टीकर	2	1.5	3
मिक्सर् चार्जेस	1/2 unit	10rs/ 1 unit	5
मोरिंगा पावडर	20 gm	600rs	12
gass चार्जेस	120gm	870rs/1 unit	7.45
मजुरी = 35			139.05 487.71 ———- 187.71

पाव

प्रस्तावना

पाव हा गहू पिठापासून तयार होणारा एक हलका, मऊ आणि स्वादिष्ट खाद्यपदार्थ आहे. भारतातील शहरांमध्ये तसेच ग्रामीण भागातही पाव हा नाश्त्यामध्ये, अल्पोपहारात व विविध पदार्थांसोबत मोठ्या प्रमाणावर खाल्ला जातो. पाव तयार करण्यासाठी प्रामुख्याने गव्हाचे पीठ, यीस्ट, पाणी, साखर, मीठ आणि थोडे तेल किंवा लोणी वापरले जाते.

उद्देश

1. पाव बनवण्यासाठी लागणारे साहित्य समजून घेणे
   – गव्हाचे पीठ, यीस्ट, साखर, मीठ, पाणी आणि तेल/लोणी यांचा वापर कसा केला जातो हे जाणून घेणे.
2. फर्मेंटेशन (आंबवणी) प्रक्रिया समजणे
   – यीस्ट कसे काम करते, पीठ कसे फुलते आणि पाव मऊ कसा बनतो याचा अभ्यास करणे.
3. पाव बनवण्याची प्रत्यक्ष प्रक्रिया शिकणे
   – मळणे, फुलवणे, मोल्डिंग, बेकिंग आणि थंड करणे याचे टप्पे समजून घेणे.
4. पावाची गुणवत्ता तपासणे
   – पावाची रंग, आकार, मऊपणा, सुगंध आणि चव यांचे निरीक्षण करणे.
5. स्वच्छता आणि सुरक्षितता पद्धतींचे पालन शिकणे
   – खाद्यपदार्थ बनवताना स्वच्छता आणि अन्नसुरक्षेचे नियम पाळण्याचे महत्त्व समजणे.
6. पावाचे प्रकार ओळखणे
   – लादी पाव, ब्रेड, बन, बर्गर बन, पिझ्झा बेस इत्यादींचे फरक समजून घेणे.
7. उद्योग व बाजारपेठेची माहिती मिळवणे
   – पाव उत्पादनातील व्यवसाय, मागणी, खर्च व नफा याबद्दल प्राथमिक माहिती मिळवणे.
8. प्रकल्प रिपोर्ट तयार करण्याची कौशल्ये विकसित करणे
   – निरीक्षण, सर्वेक्षण, नोंद, विश्लेषण आणि निष्कर्ष यांचे कौशल्य वाढवणे.

सर्वे

लोक पाव किती प्रमाणात खातात हे जाणून घेणे

पावाचे प्रकार, वापर व आवड समजून घेणे

पावाची गुणवत्ता व उपलब्धता याबद्दल लोकांचे मत जाणून घेणे

पावाच्या आरोग्यविषयक जाणिवा तपासणे

सर्वेक्षणातून दिसून आलेले मुद्दे

1. बहुतेक लोक पाव नाश्त्यात जास्त प्रमाणात खातात, विशेषतः चहा, भाजीपाव, आमलेट-पाव यासोबत.
2. पावाचा वापर शहरांमध्ये जास्त प्रमाणात आढळला, तर ग्रामीण भागात थोडा कमी दिसून आला.
3. लोकांना जाड आणि कठीण पावापेक्षा मऊ व ताजा पाव आवडतो.
4. सर्वेक्षणात असे दिसले की लादी पाव आणि ब्रेड हे सर्वात जास्त वापरले जाणारे प्रकार आहेत.
5. काही लोकांनी सांगितले की पाव लवकर खराब होतो, त्यामुळे ताजेपणाकडे विशेष लक्ष दिले जाते.
6. बहुतेक लोकांनी असे सांगितले की पाव स्वस्त असल्यामुळे तो इतर नाश्त्याच्या पदार्थांपेक्षा सोपा पर्याय आहे.
7. फॅस्टफूडच्या वाढत्या वापरामुळे पावाचे सेवनही वाढले आहे (बर्गर बन, पिझ्झा बेस, सँडविच इ.).
8. लोकांचे मत असेही आढळले की घरच्या घरी पाव बनवण्यापेक्षा खरेदी करणे सोपे वाटते.
9. काही लोकांना पावातील प्रेझरवेटिव्हबद्दल चिंता होती आणि त्यांना घरी बनवलेला पाव किंवा बेकरीचा ताजा पाव अधिक आवडतो.
10. विद्यार्थ्यांमध्ये पावाबद्दल आरोग्यविषयक जागरूकता वाढताना दिसली, जसे की ब्राउन ब्रेड, मल्टिग्रेन ब्रेडची पसंती.

वापरलेले साहित्य

1. इस्ट
2. साखर
3. मीठ
4. पाणी
5. तेल
6. ब्रेड इमपुअर
7. मैदा

कृती

एका बाऊलमध्ये कोमट पाणी, साखर आणि यीस्ट घाला.

5–10 मिनिटे ठेवा.

यीस्ट फेसाळू लागले की ते सक्रिय झाले असे समजावे.

पीठ मळणे

एका मोठ्या भांड्यात मैदा, मीठ आणि सक्रिय केलेले यीस्टचे पाणी घाला.

मऊसर पीठ मळा.

शेवटी थोडे तेल लावून पीठ 8–10 मिनिटे चांगले मळून घ्या.

पहिली फुलवण (First Proofing)

मळलेले पीठ एका भांड्यात ठेवा.

झाकण लावून किंवा कापड घालून 1 तास ऊबेत ठेवून द्या.

पीठ दुप्पट फुगलेले दिसेल.

पावाला आकार देणे

फुगलेले पीठ हलकेच दाबून गॅस काढा.

इच्छित आकाराचे पाव (लादी पाव/बन/ब्रेड) तयार करा.

बेकिंग ट्रेमध्ये ठेवून 15–20 मिनिटे पुन्हा फुलू द्या.

दुसरी फुलवण (Second Proofing)

ट्रेमधील पाव वर येऊन फुगतो.

वरून थोडे दूध किंवा लोणी लावले की पाव सोनेरी रंगाचा होतो.

बेकिंग (Baking)

ओव्हन 180°C पर्यंत गरम करा.

पाव 15–20 मिनिटे बेक करा.

वरचा रंग हलका सोनेरी झाल्यावर पाव तयार.

थंड करणे (Cooling)

बेक झालेला पाव बाहेर काढून रॅकवर थंड होण्यासाठी ठेवा.

पाव थंड झाल्यावर तो सर्व्ह करण्यास किंवा वापरण्यास तयार.

flowchart

साहित्य गोळा करणे
(मैदा + यीस्ट + साखर + मीठ + पाणी + तेल/बटर)

↓
कोमट पाण्यात यीस्ट + साखर मिसळून एक्टिव्हेट करणे

↓
मैद्यात मीठ घालून यीस्ट मिश्रण टाकणे

↓
पाणी घालून मऊ पीठ मळणे

↓
तेल लावून पीठ 1 तास फुलू देणे
(डबल साईज होईपर्यंत)

↓
पिठाचे छोटे गोळे बनवणे

↓
ट्रेमध्ये गोळे ठेवून 20–30 मिनिटे दुसरे फुलवणे

↓
ओव्हन/कढईत पाव भाजणे
(सोनसळी रंग येईपर्यंत)

↓

पाव थंड होऊ देणे

↓
पाव तयार

त्यातून काय शिकलो

1. फर्मेंटेशनची प्रक्रिया समजली – यीस्ट कसे काम करते, पीठ कसे फुलते व त्यातून पाव मऊ कसा बनतो हे शिकता आले.
2. साहित्याचे प्रमाण महत्त्वाचे आहे – पाव चांगला तयार होण्यासाठी मैदा, पाणी, यीस्ट, साखर व मीठ यांचे योग्य प्रमाण पाळणे आवश्यक असते हे कळले.
3. स्वच्छता आणि स्वयंपाकातील शिस्त शिकली – पाव बनवताना हात स्वच्छ ठेवणे, भांडी नीट धुणे व स्वच्छ वातावरणात काम करणे किती महत्त्वाचे आहे हे जाणवले.
4. धीर आणि वेळेचे नियोजन – पीठ फुलण्यासाठी वेळ लागतो, त्यामुळे धीराने व्यवस्थित टप्पे पाळणे आवश्यक आहे हे समजले.
5. बेकिंगचे मूलभूत तत्त्व शिकले – ओव्हनचे तापमान, बेकिंग टाइम, ट्रेचे वापर इत्यादी गोष्टींचा योग्य उपयोग कसा करायचा हे कळले.
6. कठीण प्रयत्नानंतर मिळणारे यश – नीट तयार झालेला मऊ पाव पाहून स्वतः बनवल्याचा आनंद मिळाला.
7. सहकार्याची भावना वाढली – गट प्रकल्पात एकमेकांना मदत करून काम करणे, जबाबदाऱ्या वाटून घेणे याचे महत्त्व समजले.
8. आरोग्याची जाणीव झाली – ताजे व घरगुती पदार्थ जास्त आरोग्यदायी असतात हे जाणवले.

निष्कर्ष

पाव प्रकल्पातून आम्हाला पाव बनवण्याची संपूर्ण प्रक्रिया समजून घेता आली. पीठ मळणे, फर्मेंटेशन, आकार देणे आणि बेकिंग या टप्प्यांमुळे पाव कसा तयार होतो हे प्रत्यक्ष अनुभवता आले. या प्रकल्पातून स्वच्छता, वेळेचे नियोजन, साहित्याचे प्रमाण आणि सहकार्याने काम करण्याचे महत्त्व कळले.

कॉस्टिंग

मटेरियल	वजन	दर /kg	किमत
मैदा	7 kg	40/kg	280
इस्ट	150gm	160/kg	2400
साखर	150gm	41/kg	6.15
मिठ	120gm	15/kg	1.8
ब्रेड इमपुअर	14gm	130/50gm	3.64
ओव्हन चार्जेस	1 unit	14rs/unit	14.00
तेल	100gm	130/kg	13.00
मंजूर =३५%			342.59 119.90 ———– 465.4965

पिझ्झा

प्रस्तावना

पिझ्झा हा जगातील सर्वात लोकप्रिय आणि आवडता फास्टफूड पदार्थांपैकी एक आहे. इटलीमध्ये उत्पन्न झालेल्या या खाद्यपदार्थाने आज जगभरातील खाद्यसंस्कृतीमध्ये विशेष स्थान मिळवले आहे. मऊ आणि हलक्या पिठावर टोमॅटो सॉस, चीज आणि विविध भाज्या, मसाले किंवा टॉपिंग लावून तयार केला जाणारा पिझ्झा चविष्ट, आकर्षक आणि पोटभरीचा असतो.

उद्देश

द्देश

पिझ्झा तयार करण्याची प्रक्रिया समजून घेणे
पिझ्झा बनवण्यासाठी लागणारे साहित्य, त्यांचे प्रमाण आणि वापर शिकणे.

स्वयंपाक कौशल्य विकसित करणे
–कणिक मळणे, सॉस लावणे, टॉपिंग सजवणे आणि बेकिंग यांसारखी कौशल्ये विकसित करणे.

नवीन चवींचा प्रयोग करणे
–विविध टॉपिंग, चीजचे प्रकार आणि मसाले वापरून नवी चव तयार करण्याची सवय लावणे.

गटात काम करण्याची सवय लावणे
–प्रकल्प करताना समूहात समन्वय, काम वाटून घेणे आणि सहकार विकसित करणे.

आरोग्यदायी व स्वच्छ खाद्यपदार्थ बनवणे शिकणे
घरच्या घरी स्वच्छ व पौष्टिक पिझ्झा बनवण्याची माहिती मिळवणे.

सर्जनशीलता वाढवणे
पिझ्झा सजवण्यात आणि नवीन रेसिपी बनवण्यात कल्पकता वाढवणे.

व्यवसायाची माहिती मिळवणे
पिझ्झा बनवणे, खर्च, नफा, मागणी अशा गोष्टींचा अभ्यास करून छोटे उद्योजक कौशल्य विकसित होणे.

सर्वे

लोकांना पिझ्झाबद्दल काय आवडते, कोणता प्रकार जास्त लोकप्रिय आहे आणि ते किती वेळा पिझ्झा खातात हे जाणून घेण्यासाठी हा सर्वे करण्यात आला.

सर्वेक्षणातून दिसून आलेले मुद्दे

1. बहुतेक सर्वेक्षणातील लोकांना पिझ्झा खूप आवडतो.
2. सर्वात जास्त पसंती चीज पिझ्झा आणि व्हेज पिझ्झाला मिळाली.
3. बऱ्याच लोकांनी सांगितले की ते महिन्यातून एकदा पिझ्झा खातात.
4. लोकांना पिझ्झाची ₹100–₹150 दरम्यानची किंमत योग्य वाटते.
5. डॉमिनोज आणि पिझ्झा हट ही दोन्ही रेस्टॉरंट्स लोकांची आवडती आहेत.
6. काहींना नॉन-व्हेज पिझ्झाही आवडतो, पण त्यांची संख्या कमी आहे.
7. पिझ्झा हा स्नॅक म्हणून तसेच मित्रांसोबत खाण्यासाठी लोकांची पहिली पसंती आहे.
8. पिझ्झाच्या चवीसोबत त्याचा किफायतशीर दर आणि उपलब्धता हे लोकांसाठी महत्त्वाचे घटक आहेत.

वापरलेले साहित्य

मैदा
इस्ट
साखर
मीठ
तेल
बटर
चीज
टोमॅटो
शिमला मिरची
कांदा
मसाला

कृती

1. एका भांड्यात कोमट पाणी, साखर आणि यीस्ट घालून नीट मिसळावे.
2. ते मिश्रण ५–१० मिनिटे झाकून ठेवावे, म्हणजे यीस्ट सक्रिय होईल.
3. दुसऱ्या भांड्यात मैदा, मीठ आणि तेल घालून हलकेसे मिसळावे.
4. आता सक्रिय झालेले यीस्ट मिश्रण मैद्यात घालून मऊ पीठ मळावे.
5. पीठ खूप कोरडे वाटल्यास थोडे पाणी, आणि खूप ओले वाटल्यास थोडा मैदा घालावा.
6. हे मळलेले पीठ एका भांड्यात ठेवून त्यावर हलकेसे तेल लावावे.
7. भांडे झाकून १ तास उबदार ठिकाणी ठेवावे; त्यामुळे पीठ दुप्पट फुगते.
8. फुगलेले पीठ बाहेर काढून थोडे मळून गोल आकार द्यावा.
9. आता हाताने किंवा लाटण्याने पिझ्झा बेसचा गोल आकार बनवावा.
10. बेस तयार झाल्यावर काट्याने हलकेसे छिद्र करावे, म्हणजे फुगणार नाही.
11. शेवटी पिझ्झा बेस ५–७ मिनिटे आधीच गरम केलेल्या ओव्हन/तव्यावर हलके भाजून घेता येतो

flowchart

साहित्य गोळा करणे
(मैदा, यीस्ट, साखर, मीठ, पाणी, तेल, पिझ्झा सॉस, भाज्या, चीज)

↓
यीस्ट कोमट पाण्यात साखरेसोबत एक्टिव्ह करणे

↓
मैद्यात मीठ व यीस्ट मिश्रण घालून पीठ मळणे

↓
पीठ 1 तास फुलू देणे

↓
पिझ्झा बेस लाटणे / तयार बेस घेणे

↓
बेसवर पिझ्झा सॉस लावणे

↓
भाज्या (कॅप्सिकम, कांदा, टोमॅटो इ.) टाकणे

↓
वरून चीज घालणे

↓
ओव्हन/कढईत पिझ्झा बेक करणे
(चीज वितळेपर्यंत)

↓
पिझ्झा कापून सर्व्ह करणे

त्यातून काय शिकलो

1. स्वयंपाकात संयम आणि वेळेचे नियोजन खूप महत्त्वाचे असते हे समजले.
2. यीस्ट सक्रिय कसे करायचे आणि पिझ्झा बेससाठी पीठ योग्य प्रकारे मळणे शिकलो.
3. साहित्याचे योग्य प्रमाण पिझ्झाची चव सुधारते हे जाणवले.
4. पिझ्झा बनवताना स्वच्छता आणि सुरक्षितता पाळण्याची गरज कळली.
5. ओव्हन/तव्याचे तापमान कसे नियंत्रित करायचे हे शिकायला मिळाले.
6. पिझ्झा बनवताना चीज, भाज्या आणि सॉसचे योग्य प्रमाण कसे ठेवावे हे शिकले.
7. टीमवर्क (मित्र किंवा कुटुंबासोबत) केल्यास काम लवकर आणि मजेत होते हे जाणवले.
8. स्वतः पिझ्झा बनवल्यावर घरच्या जेवणाची किंमत आणि मेहनत समजली.
9. सजावट, टॉपिंग आणि सादरीकरणामुळे अन्न अधिक आकर्षक कसे दिसते हे शिकलो.
10. शेवटी, स्वतः बनवलेला पिझ्झा खाल्ल्यावर आत्मविश्वास वाढला आणि नवीन गोष्टी करण्याची इच्छा निर्माण झाली.

निष्कर्ष

या प्रकल्पातून असे दिसून आले की पिझ्झा हा सर्व वयोगटातील लोकांचा आवडता पदार्थ आहे. लोकांना साधा, चविष्ट आणि परवडणाऱ्या किंमतीतील पिझ्झा अधिक पसंत आहे. पिझ्झा बनवताना साहित्याचे प्रमाण, स्वच्छता, आणि योग्य पद्धतीने बेस तयार करणे या गोष्टी महत्त्वाच्या असल्याचे जाणवले. सर्वेक्षणातून लोकांना चीज आणि व्हेज पिझ्झा सर्वाधिक आवडतो हे स्पष्ट झाले.

कॉस्टिंग

मटेरीअल	वजन	दर /kg	किंमत
मैदा	१ किलो	34 rs	34.00
इस्ट	20 gm	140 rs	2.80
साखर	20 gm	42 rs	0.84
मीठ	20 gm	20 rs	0.40
तेल	5 gm	130 rs	0.65
बटर	50 gm	220 rs	11.00
चीज	200 gm	650 rs	130.00
टोमॅटो	25 0gm	10 rs	2.50
शिमला मिरची	250 gm	10 rs	2.50
कांदा	250 gm	10 rs	2.50
मसाला	—–		10.00
ओव्हन चार्जेस	1 unit	14 / rs	14.00 211.19 73.91 ———— 285.10

.

पेरू आइस्क्रीम

प्रस्तावना

पेरू हा भारतातील सर्वाधिक आवडला जाणारा, पौष्टिक आणि रसाळ फळांपैकी एक आहे. पेरूमध्ये व्हिटॅमिन C मोठ्या प्रमाणात असल्यामुळे ते आरोग्यास अत्यंत फायदेशीर मानले जाते. या पेरूपासून विविध पदार्थ तयार करता येतात, त्यापैकी पेरू आइस्क्रीम हा एक आकर्षक व चविष्ट पदार्थ आहे.

उद्देश

1. पेरू या फळाचे गुणधर्म, चव आणि पोषणमूल्य जाणून घेणे.
2. पेरूपासून नैसर्गिक व आरोग्यदायी आइस्क्रीम तयार करण्याची प्रक्रिया समजून घेणे.
3. आइस्क्रीम बनवताना लागणारी साहित्य, साधने आणि पद्धत यांचा अभ्यास करणे.
4. तयार उत्पादनाचे निरीक्षण करून त्याची चव, रंग, सुगंध व रचना यांचे मूल्यांकन करणे.
5. घरगुती आणि बाजारातील आइस्क्रीमची तुलना करून नैसर्गिक आइस्क्रीमचे फायदे जाणून घेणे.
6. विद्यार्थ्यांमध्ये स्वच्छता, प्रमाण नियंत्रण आणि खाद्यपदार्थ तयार करण्याचे कौशल्य विकसित करणे.
7. शास्त्रीय पद्धतीने प्रयोग करणे, नोंदी ठेवणे आणि निष्कर्ष काढणे याची सवय लावणे.

सर्वे

1) सर्वेचे उद्दिष्ट

विद्यार्थ्यांना पेरू आइस्क्रीमची लोकप्रियता समजून घेणे

लोकांना कोणती चव व रचना आवडते हे जाणून घेणे

घरगुती पेरू आइस्क्रीम व बाजारातील आइस्क्रीम यांची तुलना करणे

सर्वेक्षणातून दिसून आलेले मुद्दे

1. बहुतेक लोकांना पेरूची आंबट-गोड चव आवडते.
2. पेरूपासून बनलेले आइस्क्रीम नैसर्गिक आणि आरोग्यदायी वाटते असे मत अनेकांनी व्यक्त केले.
3. घरगुती पेरू आइस्क्रीम बाजारातील आइस्क्रीमपेक्षा जास्त लोकप्रिय ठरले.
4. साखरेची मध्यम गोडी जास्तीत जास्त लोकांना पसंत आली.
5. आइस्क्रीममध्ये पेरूचा ताजा गर, दुध आणि हलका क्रीम टेक्स्चर सर्वाधिक आवडले.
6. सर्वेक्षणात सहभागी झालेल्यांपैकी काही लोकांनी पेरू आइस्क्रीम पहिल्यांदाच चाखले, आणि त्यांना ते नवीन व चविष्ट वाटले.
7. कृत्रिम रंगाऐवजी नैसर्गिक रंग वापरावा असा लोकांचा कल दिसून आला.
8. पेरू आइस्क्रीम किफायतशीर, चविष्ट आणि मुलांना आवडणारे असल्याचे लोकांनी सांगितले.
9. अनेकांनी सुचवले की थंड तापमानात योग्य सेटिंग असेल तर आइस्क्रीम अधिक मऊ आणि स्वादिष्ट होते.
10. पेरू आइस्क्रीमचा सुगंध आणि हलकी आंबट-गोड चव यामुळे ते इतर फ्लेवर्सपेक्षा वेगळे आणि आकर्षक वाटते.

वापरलेले साहित्य

पेरू

क्रीम

कडेन्समिल्क

दुध

कलर

कृती

पेरू पल्प तयार करणे

पेरू स्वच्छ धुऊन तुकडे करा.

मिक्सरमध्ये पेरू + थोडे पाणी घालून ब्लेंड करा.

तयार मिश्रण गाळणीने गाळून स्वच्छ पल्प वेगळा काढा.

2) आइस्क्रीम बेस तयार करणे

एका भांड्यात पेरू पल्प घ्या.

त्यात साखर, लिंबाचा रस, वेलची पूड घालून छान हलवा.

आता यात दूध आणि क्रीम घालून एकजीव करा.

3) मिश्रण फ्रीजमध्ये ठेवणे

तयार मिश्रण एअरटाइट कंटेनरमध्ये भरा.

3 ते 4 तास फ्रीजरमध्ये ठेवा.

अर्धवट सेट झाल्यावर पुन्हा एकदा चमच्याने ढवळून घ्या (आइस्क्रीम मऊ व स्मूद होते).

4) अंतिम सेटिंग

पुन्हा 5 ते 6 तास फ्रीजमध्ये ठेऊन पूर्ण सेट होऊ द्या.

flowchart

पिकलेले पेरू निवडण
↓
पेरू स्वच्छ धुणे व तुकडे करणे
↓
मिक्सरमध्ये पेरू + थोडे पाणी घालून ब्लेंड करणे
↓
रस गाळून बिया काढून टाकणे
↓
रसात साखर घालून मिसळणे
↓
क्रीम / दूध / कंडेन्स्ड मिल्क घालून मिक्स करणे
↓
संपूर्ण मिश्रण चांगले फेटणे
↓
डब्यात भरून 4–6 तास फ्रीजमध्ये गोठवणे
↓
अर्धवट गोठल्यावर पुन्हा फेटणे

त्यातून काय शिकलो

1. पेरूचे पोषणमूल्य आणि त्याचे आरोग्यदायी गुणधर्म समजले.
2. पेरूपासून नैसर्गिक आइस्क्रीम कसे तयार करता येते याची संपूर्ण प्रक्रिया शिकता आली.
3. आइस्क्रीम बनवताना साहित्याचे योग्य प्रमाण आणि त्यांचे महत्त्व समजले.
4. स्वच्छता, नियंत्रित तापमान आणि सुरक्षित अन्नप्रक्रिया यांचे महत्त्व कळले.
5. मिक्सिंग, ब्लेंडिंग, गाळणे आणि गोठवणे या अन्नप्रक्रिया तंत्रांचा प्रत्यक्ष अनुभव मिळाला.
6. आइस्क्रीम मऊ आणि स्वादिष्ट होण्यासाठी दोन वेळा फेटण्याची प्रक्रिया का महत्वाची आहे हे शिकले.
7. घरगुती व बाजारातील आइस्क्रीम यांतील गुणदोषांची तुलना करता आली.
8. सर्वेक्षणातून लोकांना कोणती च

निष्कर्ष

घरगुती पेरू आइस्क्रीम हे रसायनमुक्त, कमी खर्चिक आणि गुणवत्तापूर्ण असल्यामुळे ते बाजारातील आइस्क्रीमपेक्षा अधिक फायदेशीर ठरते. या प्रकल्पातून विद्यार्थ्यांना अन्नप्रक्रिया, निरीक्षण, सर्वेक्षण, नोंदी ठेवणे आणि निष्कर्ष काढणे या कौशल्यांचा प्रत्यक्ष अनुभव मिळाला. एकूणच, हा प्रकल्प शैक्षणिक आणि प्रयोगात्मक अशा दोन्ही दृष्टीने अत्यंत उपयुक्त ठरला.

कॉस्टिंग

मटेरीअल	वजन	दर / kg	किमत
पेरू पल्प	750 gm	40 / kg	30 rs
क्रीम	450 gm	180 rs	81 rs
कडेन्समिल्क	240 gm	7 0rs / 200 gm	84
दुध	150 ml	50 rs /li	7.5
कलर	7 gm	300 rs / kg	0.3
इलेक्ट्रिकसिटी	1 unit	10 rs /unit	10
box	—–	10 rs / box	120
मजुरी = ३५%			303 35 ——— 338

शिताफळ आइस्क्रीम

प्रस्तावना

सीताफळ हे स्वादिष्ट, सुगंधी आणि पौष्टिक फळ मानले जाते. त्यापासून तयार केलेले आइस्क्रीम हा एक अनोखा आणि आकर्षक पदार्थ आहे. नैसर्गिक गोडवा, मऊसर गर आणि थंडगार चव यामुळे सीताफळ आइस्क्रीम सर्व वयोगटांमध्ये लोकप्रिय आहे. आधुनिक काळात रासायनिक रंग किंवा कृत्रिम स्वाद न वापरता नैसर्गिक फळांपासून तयार होणाऱ्या पदार्थांना विशेष मागणी आहे. त्या पार्श्वभूमीवर सीताफळ आइस्क्रीम हा एक आरोग्यदायी, चविष्ट आणि सर्वांना आवडणारा असा गोड पदार्थ ठरतो.

उद्देश

1. आरोग्यदायी आणि नैसर्गिक पदार्थ तयार करणे
   सीताफळातील नैसर्गिक गोडवा आणि पौष्टिकता वापरून कृत्रिम रंग-सुगंधांशिवाय स्वादिष्ट आइस्क्रीम तयार करणे.
2. फळावर आधारित पदार्थांची ओळख वाढवणे
   विद्यार्थ्यांना किंवा ग्राहकांना सीताफळापासून कोणकोणते पदार्थ तयार करता येतात हे समजावून देणे.
3. अन्न प्रक्रिया कौशल्य विकसित करणे
   स्वच्छता, मिक्सिंग, फ्रीझिंग, चव संतुलन अशा अन्नप्रक्रियेतील टप्प्यांचे प्रत्यक्ष ज्ञान मिळवणे.
4. नवीन प्रयोगाला प्रोत्साहन देणे
   घरच्या घरी कमी साहित्य वापरून नवीन, सर्जनशील आणि चविष्ट पदार्थ तयार करण्याचा आत्मविश्वास वाढवणे.
5. पोषणाबद्दल जागरूकता निर्माण करणे
   सीताफळाचे फायदे, त्यातील व्हिटॅमिन्स, फायबर आणि ऊर्जा मूल्याबद्दल माहिती मिळवणे.
6. समूहकार्य आणि प्रकल्पाधारित शिक्षणाचा अनुभव
   विद्यार्थ्यांनी एकत्र येऊन नियोजन, तयारी, तयार करणे आणि निष्कर्ष मांडणे याचा अनुभव घेणे.

सर्वे

1. तुम्हाला फळांपासून बनवलेले आइस्क्रीम आवडते का?
   बहुतेक लोकांनी होय असे उत्तर दिले.
2. सीताफळाची चव तुम्हाला कशी वाटते?
   मोठ्या प्रमाणात लोकांनी सीताफळाची नैसर्गिक गोडवा आवडतो असे सांगितले.
3. सीताफळापासून बनवलेले आइस्क्रीम तुम्ही चाखले आहे का?
   काहींनी चाखलेले, तर अनेकांनी प्रथमच प्रयत्न करण्याची इच्छा व्यक्त केली.
4. सीताफळ आइस्क्रीमची कोणती चव तुम्हाला हव्या आहे?
   मध्यम गोड आणि क्रीमी टेक्श्चरची मागणी जास्त दिसून आली.
5. आरोग्यदायी / नैसर्गिक घटक असलेल्या आइस्क्रीमला तुम्ही प्राधान्य देता का?
   बहुतांश लोकांनी होय म्हटले.
6. किंमत, चव आणि गुणवत्ता यापैकी तुमचे मुख्य प्राधान्य काय?
   बहुतेकांनी चव आणि गुणवत्ता हे प्राधान्य दिले.

सर्वेक्षणातून दिसून आलेले मुद्दे

1. फळांवर आधारित आइस्क्रीमची पसंती जास्त आहे
   बहुतेक लोकांना नैसर्गिक फळांच्या चवीचे आइस्क्रीम आवडते, त्यामुळे सीताफळ आइस्क्रीमला चांगला प्रतिसाद मिळू शकतो.
2. सीताफळाची चव लोकांना आकर्षक वाटते
   सहभागींपैकी मोठ्या संख्येने लोकांनी सीताफळाचा नैसर्गिक गोडवा आणि सुगंध आवडतो असे सांगितले.
3. नवीन चवीचा अनुभव घेण्याची उत्सुकता
   बऱ्याच लोकांनी सीताफळ आइस्क्रीम प्रथमच चाखण्याची इच्छा व्यक्त केली, म्हणजेच हा नवीन प्रयोग लोकांना आवडेल अशी शक्यता आहे.
4. मध्यम गोड आणि क्रीमी टेक्श्चरची मागणी
   लोकांना अतिशय गोड नसलेले, पण मऊसर आणि क्रीमी असणारे आइस्क्रीम अधिक आवडते.
5. नैसर्गिक घटक असलेल्या पदार्थांना प्राधान्य
   सर्वेक्षणात सहभागी झालेल्यांनी कृत्रिम रंग, फ्लेवर न वापरता नैसर्गिकरीत्या बनवलेल्या आइस्क्रीमला जास्त पसंती दिली.
6. चव आणि गुणवत्ता हे मुख्य प्राधान्य
   किंमतीपेक्षा चव, गुणवत्ता आणि ताजेप

वापरलेले साहित्य

शिताफळ

क्रीम

कडेन्समिल्क

दुध

कलर

कृती

1)सीताफळ पल्प काढणे

सीताफळे स्वच्छ धुऊन दोन भाग करा.

चमच्याने गर बाहेर काढा.

बिया वेगळ्या करून फक्त स्वच्छ पल्प बाजूला ठेवा.

2)पल्पमध्ये साखर मिसळणे

एका बाऊलमध्ये पल्प घ्या.

त्यात साखर घालून 5 मिनिटे तसेच ठेवा जेणेकरून साखर पूर्ण विरघळेल.

3 आइस्क्रीम बेस तयार करणे

आता पल्पमध्ये दूध आणि फ्रेश क्रीम घालून छान एकजीव करा.

व्हॅनिला इसेन्स घातल्यास सुगंध वाढतो.

मिश्रण फ्रीजमध्ये ठेवणे

तयार मिश्रण एअरटाइट कंटेनरमध्ये ओता.

3 ते 4 तास फ्रीजमध्ये ठेवा.

अर्धवट सेट झाल्यावर बाहेर काढून एकदा चमच्याने फेटून घ्या (यामुळे आइस्क्रीम अधिक स्मूद होते).

अंतिम गोठवणे

पुन्हा 5 ते 6 तास फ्रीजरमध्ये ठेवा.

पूर्ण घट्ट झाल्यावर बाहेर काढून सर्व्ह करा.

flowchart

पिकलेले सीताफळ निवडणे
↓
सीताफळ फोडून गर व बिया वेगळे करणे
↓
गर थोडा मॅश / ब्लेंड करणे
↓
एका भांड्यात दूध/क्रीम गरम करून थंड होऊ देणे
↓
थंड झालेल्या दुधात साखर घालून मिसळणे
↓
त्यात सीताफळाचा गर घालणे
↓
संपूर्ण मिश्रण चांगले फेटणे
↓
डब्यात भरून

त्यातून काय शिकलो

सीताफळाचे पौष्टिक मूल्य समजले.

पल्प काढणे आणि आइस्क्रीम बनवण्याची प्रक्रिया शिकली.

स्वच्छता व वेळेचे नियोजन महत्त्वाचे आहे हे कळले.

गटात काम करण्याची सवय आणि सहकार्य शिकले.

नवीन चव व कल्पना वापरण्याची सर्जनशीलता वाढली.

निष्कर्ष

सीताफळ हे पौष्टिक, स्वादिष्ट आणि लोकप्रिय फळ आहे.

त्यापासून आइस्क्रीमसारखे स्वादिष्ट पदार्थ सहज तयार करता येतात.

लोकांना सीताफळावर आधारित पदार्थांची चांगली आवड आहे हे सर्वेक्षणातून समजले.

योग्य स्वच्छता, पद्धत आणि नियोजन वापरल्यास उत्तम दर्जाचे उत्पादन मिळते.

शेगदाना चिक्की

प्रस्तावना

शेंगदाणा चिक्की हे पौष्टिक, चविष्ट आणि ऊर्जा देणारे पारंपरिक भारतीय गोड पदार्थ आहे. शेंगदाणे व गूळ यापासून तयार होणारी ही चिक्की हिवाळ्यात विशेष लोकप्रिय असते. कमी साहित्य, सोपी कृती आणि उत्तम पौष्टिकमूल्ये यामुळे शेंगदाणा चिक्की सर्व वयोगटांमध्ये आवडीने खाल्ली जाते.

उद्देश

शेंगदाणा चिक्की तयार करण्याचा मुख्य उद्देश म्हणजे कमी खर्चात पौष्टिक, ऊर्जा-युक्त आणि चविष्ट खाद्यपदार्थ तयार करणे. विद्यार्थ्यांना स्वयंपाक कौशल्य, गूळाची पाककला आणि आरोग्यदायी स्नॅक्स बनवण्याचे ज्ञान मिळणे हा देखील यामागचा उद्देश आहे.

सर्वे

:
शेंगदाणा चिक्कीबाबत घेतलेल्या सर्वेत असे दिसून आले की बहुतेक लोकांना तिची चव, कुरकुरीतपणा आणि पौष्टिक मूल्ये आवडतात. ती स्वस्त, सहज उपलब्ध आणि ऊर्जा देणारी असल्यामुळे लोक ती आवडीने खरेदी व सेवन करतात.

सर्वेक्षणातून दिसून आलेले मुद्दे

1. बहुतेकांना शेंगदाणा चिक्कीची चव व कुरकुरीतपणा आवडतो.
2. ती पौष्टिक व ऊर्जा देणारी असल्याचा लोकांचा विश्वास आहे.
3. कमी किंमत व सहज उपलब्धता हे तिचे मोठे आकर्षण आहे.
4. गूळ वापरल्यामुळे ती आरोग्यदायी पर्याय मानली जाते.
5. हिवाळ्यात तिची मागणी जास्त असते.

वापरलेले साहित्य

शेंगदाणा
गुळ
तूप

कृती

1. शेंगदाणे भाजून त्यांच्या साली काढल्या.
2. कढईत गूळ वितळवून त्याचा पाक तयार केला.
3. त्या पाकात भाजलेले शेंगदाणे मिसळून नीट हलवले.
4. मिश्रण ताटात ओतून पातळ पसरवले.
5. थंड झाल्यावर तुकडे करून चिक्की तयार केली.

flowchart

साहित्य गोळा करणे
(शेंगदाणे, गूळ, तूप)

↓
शेंगदाणे भाजणे

थंड झाल्यावर शेंगदाण्यांची सालं काढणे

↓
गूळ कढईत वितळवणे
↓
गुळाचा पाक योग्य तासणे
(गोळा / दोन धागा तपासणे)
↓
भाजलेले शेंगदाणे पाकात घालून मिक्स करणे
↓
मिश्रण तुप लावलेल्या ताटात ओतणे
↓
लाटण्याने सपाट करणे
↓
हवे तसे तुकडे कापणे
↓
चिक्की थंड होऊ देणे

↓
शेंगदाणा चिक्की तयार

त्यातून काय शिकलो

1. गूळाचा योग्य पाक कसा करावा हे शिकलो.
2. स्वच्छता व मोजमापाचे महत्त्व समजले.
3. कमी साहित्य वापरून चविष्ट पदार्थ तयार करता येतात हे कळले.
4. टीमवर्क आणि वेळ व्यवस्थापनाचे कौशल्य वाढले.
5. पारंपरिक खाद्यपदार्थांचे पौष्टिक मूल्य जाणून घेतले.

निष्कर्ष

शेंगदाणा चिक्की हा कमी खर्चात, सोप्या पद्धतीने तयार होणारा आणि पौष्टिक मूल्यांनी भरलेला पारंपरिक पदार्थ आहे. या प्रकल्पातून स्वयंपाक कौशल्य, वेळेचे नियोजन आणि आरोग्यदायी स्नॅक्सचे महत्त्व समजले. त्यामुळे शेंगदाणा चिक्की हा उपयुक्त आणि सर्वांना आवडणारा खाद्यपदार्थ ठरतो.

कॉस्टिंग

इन्स्टट पुरण

प्रस्तावना

इन्स्टंट पुरण हे कमी वेळात, सोप्या पद्धतीने तयार होणारे चविष्ट गोड सारण आहे. पारंपरिक पुरणाची चव कायम ठेवत, कमी मेहनत व वेळ लागावा म्हणून तयार केलेले हे इन्स्टंट पुरण सण-उत्सव, पिठलं-पोळी किंवा गोड पदार्थांसाठी उपयुक्त ठरते.

उद्देश

कमी वेळ, कमी साहित्य आणि कमी कष्टात पारंपरिक पुरणासारखीच चव मिळवणे हा इन्स्टंट पुरणाचा मुख्य उद्देश आहे. विद्यार्थ्यांना सोपी पद्धत, स्वयंपाकातील वेळ व्यवस्थापन आणि गोड पदार्थ तयार करण्याचे कौशल्य शिकवणे हा देखील यामागचा हेतू आहे.

सर्वे

इन्स्टंट पुरणाबाबत घेतलेल्या सर्वेत असे दिसून आले की लोकांना त्याची जलद तयार होणारी पद्धत आणि चव दोन्ही आवडतात. पारंपरिक पुरणाच्या तुलनेत वेळ वाचतो, मेहनत कमी लागते आणि चवही समाधानकारक असल्यामुळे अनेक जण इन्स्टंट पुरणाला प्राधान्य देतात.

सर्वेक्षणातून दिसून आलेले मुद्दे

1. इन्स्टंट पुरण तयार करायला कमी वेळ लागतो, हे लोकांना आवडते.
2. चव पारंपरिक पुरणासारखी असल्याने समाधान मिळते.
3. साहित्य कमी आणि प्रक्रिया सोपी आहे, असे बहुतेकांनी सांगितले.
4. सण-उत्सवात किंवा घाईच्या वेळी हा उत्तम पर्याय ठरतो.
5. विद्यार्थ्यांना व काम करणाऱ्यांना ही पद्धत अधिक सोयीची वाटते.

वापरलेले साहित्य

चनाडाळ
गुळ
साखर
इलायची पावडर

कृती

1. आधी डाळ स्वच्छ धुऊन थोडीशी शिजवून घेतली.
2. शिजलेल्या डाळीत गूळ घालून तो पूर्ण वितळेपर्यंत हलवले.
3. मिश्रणात वेलचीपूड व तुपाचा वापर करून चव वाढवली.
4. सर्व घटक नीट एकत्र करून घट्ट सारण तयार केले.
5. थंड झाल्यावर इन्स्टंट पुरण वापरण्यास तयार झाले.

flowchart

साहित्य गोळा करणे
(चणाडाळ, गूळ, तूप, वेलची पावडर)

↓
चणाडाळ धुणे
↓
कुकरमध्ये चणाडाळ शिजवणे
↓
शिजलेली डाळ मॅश करणे
↓
कढईत गूळ वितळवणे
↓
त्यात मॅश केलेली डाळ घालून मिसळणे
↓
वेलची पावडर घालणे
↓
मिश्रण घट्ट होईपर्यंत परतणे
↓
थंड होऊ देणे
↓
इन्स्टंट पुरण तयार

त्यातून काय शिकलो

1. कमी वेळात चविष्ट गोड पदार्थ तयार करण्याची सोपी पद्धत शिकलो.
2. साहित्याचे योग्य मोजमाप व मिश्रण करण्याचे कौशल्य विकसित झाले.
3. गूळ आणि डाळ एकत्र शिजवताना तापमान नियंत्रणाचे महत्त्व समजले.
4. वेळ व्यवस्थापन आणि स्वच्छतेचे नियम पाळण्याची सवय लागली.
5. पारंपरिक पदार्थ आधुनिक पद्धतीने कसे बनवता येतात हे शिकायला मिळाले.

निष्कर्ष

इंस्टंट पुरण बनवण्याची पद्धत ही पारंपरिक पुरणाच्या तुलनेत वेळ वाचवणारी, सोपी आणि जलद अशी आहे. चण्याची डाळ पटकन शिजवून, साध्या मसाल्यांनी आणि गुळाने मिक्स करून काही मिनिटांत पुरण तयार करता येते. त्यामुळे उत्सव, उपवास किंवा अचानक पुरणपोळीची इच्छा झाली तरी कमी वेळात स्वादिष्ट पुरण मिळते.

कॉस्टिंग

मटेरीअल	वजन	दर / kg	किमत
चणाडाळ	2 kg	90/kg	180
गुळ	1600gm	4.5/ kg	72
साखर	400gm	41/kg	16.4
इलायची पावडर	20 gm	3800/ kg	7.60
Gas CHARGES	360 gm	1650/19kg	31.26
DRYR CHARGES	9 tas	14 rs/tas	126
MIXER CHARGES	1/unit	10 rs/unit	10
PACKING BAG	8 bag	2 rs/ 1 bag	16
Sticker	8 sticker	2 rs/1 sticker	16
मजुरी ३५ %			475.26 1666.34 ————– 641.60

गार्लिक ब्रेड

प्रस्तावना

गार्लिक ब्रेड ही लसूण, बटर आणि हर्ब्स यांच्या मिश्रणाने तयार होणारी एक स्वादिष्ट व सुगंधी डिश आहे. कुरकुरीत ब्रेडवर लसूणाचा खास स्वाद आणि बटरची मऊसरता यामुळे ही डिश सर्वांना आवडते. ती स्नॅक, सूपसोबत किंवा स्टार्टर म्हणून नेहमीच लोकप्रिय आहे.

उद्देश

गार्लिक ब्रेड तयार करण्याचा मुख्य उद्देश म्हणजे स्वादिष्ट, आकर्षक आणि त्वरीत तयार होणारा स्नॅक किंवा स्टार्टर तयार करणे. लसूण, बटर आणि हर्ब्स यांच्या मिश्रणातून ब्रेडला वेगळा, सुगंधी आणि रुचकर स्वाद मिळतो. जेवणाची चव वाढवणे, सूप-पास्ता सोबत सर्व्ह करणे आणि खाण्याचा आनंद वाढवणे हा यामागचा मुख्य उद्देश आहे

सर्वे

बहुतेक लोकांना गार्लिक ब्रेड खूप आवडतो.

चीज गार्लिक ब्रेड साध्या गार्लिक ब्रेडपेक्षा जास्त लोकप्रिय आहे.

लसूणाचा सुगंध आणि कुरकुरीत टेक्स्चर लोकांना आकर्षक वाटते.

पिझ्झासोबत किंवा स्नॅक म्हणून गार्लिक ब्रेड खाल्ला जातो.

बाजारात मिळणाऱ्या ग

सर्वेक्षणातून दिसून आलेले मुद्दे

लसूणाची चव आणि सुगंधामुळे गार्लिक ब्रेड खूप लोकप्रिय आहे.

चीज गार्लिक ब्रेडची मागणी साध्या गार्लिक ब्रेडपेक्षा जास्त आहे.

कुरकुरीत व बटरयुक्त ब्रेड लोकांना अधिक आवडतो.

गार्लिक ब्रेड प्रामुख्याने पिझ्झासोबत किंवा स्नॅक म्हणून खाल्ला जातो.

घरचा गार्लिक ब्रेड स्वच्छ, ताजा आणि कमी खर्चिक वाटतो असे काहींनी सांगितले.

वापरलेले साहित्य

ब्रेड स्लाइसेस

बटर

लसूण

चीज

चिली फ्लेक्स

मीठ

कोथिंबीर

कृती

सर्व साहित्य तयार करून घेणे (ब्रेड, बटर, लसूण, मसाले).

बटरमध्ये लसूण, ओरेगानो आणि चिली फ्लेक्स मिसळणे.

हे मिश्रण ब्रेडच्या स्लाइसवर समान लावणे.

वरून इच्छेनुसार चीज पसरवणे.

तवा/ओव्हनमध्ये ब्रेड कुरकुरीत व सोनेरी होईपर्यंत भाजणे.

गरम गरम सर्व्ह करणे.

flowchart

साहित्य गोळा करणे
(ब्रेड स्लाइस / बन्स, बटर, लसूण, कोथिंबीर, चीज – ऐच्छिक)

↓
लसूण बारीक चिरणे / किसणे

↓
बटरमध्ये लसूण + कोथिंबीर मिसळणे
(गार्लिक बटर तयार)

↓
ब्रेडवर तयार गार्लिक बटर लावणे

↓
हवे असल्यास चीज टाकणे

↓
ओव्हन/तवा/एअरफ्रायरमध्ये टोस्ट करणे
(सोनसळी आणि कुरकुरीत होईपर्यंत)

↓
बाहेर काढून थोडे थंड होऊ देणे

↓
Garlic Bread तयार

त्यातून काय शिकलो

गार्लिक ब्रेड बनवण्याची सोपी आणि योग्य पद्धत समजली.

लसूण, बटर व मसाल्यांचे प्रमाण चवीवर कसा परिणाम करते हे शिकता आले.

स्वच्छता, वेळ नियोजन आणि स्वयंपाकातील नीटनेटकेपणा वाढला.

घरच्या घरी स्वादिष्ट व कुरकुरीत स्नॅक तयार करता येतो याचा आत्मविश्वास वाढला.

सर्वेक्षणातून लोकांची आवड ओळखून त्यानुसार रेसिपीत बदल करता येतात हे समजले.

निष्कर्ष

गार्लिक ब्रेड हा सोपा, स्वादिष्ट आणि सर्वांना आवडणारा स्नॅक आहे.

योग्य साहित्य वापरून घरच्या घरीही बाजारासारखा गार्लिक ब्रेड बनवता येतो.

सर्वेक्षणातून लोकांच्या चवी व आवडी समजल्या आणि रेसिपीत सुधारणा करता आल्या.

या प्रकल्पामुळे स्वयंपाक कौशल्य, वेळ व्यवस्थापन व सर्जनशीलता वाढली.

कॉस्टिंग

मटेरियल	वजन	दर / kg	किमत
मैदा	150 gm	40 rs	6.00
इस्ट	3 gm	180 rs	0.54
साखर	3 gm	42 rs	0.12
मीठ	3 gm	30 rs	0.09
ब्रेड इमपुअर	–	–	–
लसूण	50 gm	50 rs	2.50
कोथिंबीर	20 gm	100 rs	1.00
बटर	50 gm	260 rs	13.00
चीज	3	210 rs	63.00
ओव्हन चार्जेस	1 unit	14 rs	14.00
मजुरी = 35%			100.25 25.08 ————— 135.3

नाचणी कुकीज

प्रस्तावना

नाचणी कुकीज हा आरोग्यदायी, पौष्टिक आणि स्वादिष्ट असा हलका नाश्ता आहे. नाचणी म्हणजेच रागी हे कॅल्शियम, फायबर आणि लोहाने समृद्ध असलेले धान्य आहे. नाचणीच्या पीठात गूळ, तूप/बटर आणि इतर स्वादानुसार साहित्य मिसळून तयार केल्या जाणाऱ्या या कुकीज मुलांपासून मोठ्यांपर्यंत सर्वांना आवडतात. पारंपारिक धान्याचा आधुनिक स्वरूपातील हा पदार्थ सहज बनवता येतो, पोटभरीचा असून आरोग्यासाठीही लाभदायी मानला जातो.

उद्देश

1. – नाचणीतील कॅल्शियम, लोह आणि फायबरमुळे शरीराला पोषण मिळावे.
2. परंपरागत धान्याचा आधुनिक वापर करणे – नाचणीसारख्या आरोग्यदायी धान्याला कुकीजच्या रूपात अधिक लोकप्रिय करणे.
3. सहज, जलद आणि घरगुती नाश्ता उपलब्ध करणे – शाळा, टिफिन किंवा हलका खाऊ म्हणून वापरता यावा.
4. नवीन पाककृती शिकणे – बेकिंगची मूलभूत कौशल्ये विकसित करणे.
5. आरोग्यदायी पर्याय देणे – बाजारातील मैद्याच्या कुकीजऐवजी घरच्या आरोग्यदायी कुकीजचा वापर वाढवणे.

सर्वे

नाचणी कुकीजविषयी लोकांची आवड, वापर आणि प्रतिक्रिया जाणून घेण्यासाठी घेतलेला हा छोटा सर्वे होता. या सर्वेमध्ये विविध वयोगटातील लोकांना नाचणी कुकीजची चव, पौष्टिकता, किंमत, उपलब्धता आणि त्यांचा वापर याबद्दल काही प्रश्न विचारले गेले. बहुतेक सहभागींचे मत होते की नाचणी कुकीज हा आरोग्यदायी, हलका आणि मुलांसाठी उपयुक्त असा नाश्ता आहे. अनेक लोकांना त्यातील कॅल्शियम आणि फायबरची मात्रा आवडली आणि त्यांनी अशा प्रकारच्या घरगुती कुकीजला अधिक प्राधान्य दिले. सर्वेचा मुख्य हेतू म्हणजे लोकांच्या पसंतीनुसार नाचणी कुकीजमध्ये काय सुधारणा करता येतील आणि त्यांची लोकप्रियता किती आहे हे जाणून घेणे.

सर्वेक्षणातून दिसून आलेले मुद्दे

1. पौष्टिकतेला जास्त पसंती – नाचणीतील कॅल्शियम व फायबरमुळे लोकांनी कुकीज आरोग्यदायी असल्याचे सांगितले.
2. चव आवडली – बहुतेकांना हलकी गोड आणि मऊ टेक्स्चरची कुकीज आवडली.
3. घरगुती कुकीजला प्राधान्य – बाजारातील मैद्याच्या कुकीजपेक्षा घरच्या नाचणी कुकीजला जास्त प्रतिसाद.
4. टिफिनसाठी योग्य – विद्यार्थी व पालकांनी या कुकीज टिफिनसाठी उत्तम असल्याचे मान्य केले.
5. विविध फ्लेवर्सची मागणी – चॉकलेट, कोको, ड्रायफ्रुट्स असे नवीन फ्लेवर्स पाहण्याची इच्छा अनेकांनी व्यक्त केली.

वापरलेले साहित्य

1. नाचणी पीठ
2. गूळ किंवा साखर
3. तूप किंवा बटर
4. गव्हाचे पीठ
5. बेकिंग पावडर
6. एलायची पावडर
7. दूध
8. ड्रायफ्रूट्स

कृती

1. साहित्य गोळा केले – नाचणी पीठ, गूळ/साखर, तूप/बटर, बेकिंग पावडर, एलायची पावडर इ.
2. तूप व गूळ एकत्र फेटले – मिश्रण हलके आणि एकसारखे केले.
3. सुकं साहित्य मिसळले – नाचणी पीठ, बेकिंग पावडर आणि एलायची पावडर एकत्र करून गाळले.
4. दोन्ही मिश्रण एकत्र केले – मऊसूत कुकीजचे पीठ तयार केले.
5. लहान लहान गोळे बनवून ट्रेमध्ये मांडले – हाताने किंवा साच्यांच्या मदतीने आकार दिला.
6. ओव्हनमध्ये बेक केले – ठराविक तापमानावर कुकीज शिजेपर्यंत बेक केले.
7. थंड करून साठवले – कुकीज थंड झाल्यावर डब्यात भरून सुरक्षित ठेवल्या.

flowchart

साहित्य गोळा करणे
(नाचणी पीठ, गव्हाचे पीठ/मैदा, बटर/तूप, साखर, बेकिंग पावडर, व्हॅनिला – ऐच्छिक)

↓

बटर + साखर एकत्र फेटणे

↓
त्यात नाचणी पीठ + बेकिंग पावडर मिसळणे

↓
सर्व मिश्रण एकत्र करून सॉफ्ट डो तयार करणे

↓
डोचे छोटे गोळे बनवणे

↓
गोळ्यांना कुकीजच्या आकारात दाबून तयार करणे

↓
बेकिंग ट्रेमध्ये ठेवणे

↓
ओव्हनमध्ये 160–180°C ला बेक करणे
(कुकीज हलक्या तपकिरी होईपर्यंत)

↓
बाहेर काढून थंड होऊ देणे

↓
नाचणी कुकीज तयार

त्यातून काय शिकलो

1. आरोग्यदायी नाश्ता तयार करण्याची पद्धत – नाचणीसारख्या पौष्टिक धान्यापासून स्वादिष्ट कुकीज बनवणे.
2. बेकिंगची मूलभूत कौशल्ये – मोजमाप, मिश्रण, पीठ मळणे आणि बेकिंग प्रक्रिया समजली.
3. साहित्याचे प्रमाण महत्त्वाचे असते – योग्य प्रमाणात पीठ, गूळ व तूप वापरल्यास कुकीजची चव व टेक्स्चर सुधारते.
4. स्वच्छता आणि सुरक्षितता – स्वच्छ हात, स्वच्छ पातेली आणि योग्य तापमान वापरण्याचे महत्त्व कळले.
5. नवीन चवींचे प्रयोग – ड्रायफ्रूट्स, एलायची, कोको इत्यादींसह कुकीजची विविधता वाढवू शकता हे समजले.
6. धीर आणि अचूकता – बेकिंगमध्ये वेळ व तापमान पाळणे किती महत्त्वाचे आहे हे शिकता आले.

निष्कर्ष

नाचणी कुकीज हा आरोग्यदायी, स्वादिष्ट आणि सहज तयार होणारा नाश्ता आहे. या प्रकल्पातून नाचणीसारख्या पौष्टिक धान्याचे महत्त्व तसेच बेकिंगची मूलभूत प्रक्रिया समजली. सर्वेक्षणातूनही लोकांनी या कुकीजला चांगला प्रतिसाद दिल्याचे दिसून आले. घरच्या घरी कमी साहित्य वापरून मुलांसाठी आणि मोठ्यांसाठी उपयुक्त असा पौष्टिक पर्याय तयार करता येतो, हा या प्रकल्पाचा मुख्य निष्कर्ष आहे.

कॉस्टिंग

मटेरियल	वजन	दर / kg	किमत
नाचणी पीठ	160 gm	80 rs	9.60
गहू मीठ	160 gm	40 rs	6.40
बेकिंग पावडर	6 gm	350 rs	2.10
कस्टर्ड पावडर	80 gm	100 rs	8.00
मागरीन	100 gm	130 rs	13.00
बटर	150 gm	200 rs	30.00
दूध	100 ml	40 rs	4.00
चोकोचीपस	100 gm	50 rs	50.00
टूसेन्स	3 ml	38 rs	5.70
ओव्हन चार्जेस	1 unit	14 rs	14.00
पॅकिंग चार्जेस	4 box	5 rs	20.00
स्टिकर	4स्टिकर	1.5 rs	6.00
गूळ पावडर	400 gm	400 rs	200.00
मजुरी = 35			402.40 140.84 ———— 543.24

सँडविचची

प्रस्तावना

सँडविच हा जगभरात लोकप्रिय असलेला हलका, स्वादिष्ट आणि पटकन तयार होणारा खाद्यपदार्थ आहे. दोन ब्रेडच्या स्लाइसच्या मध्ये विविध भाज्या, सॉस, चीज, बटर किंवा इतर आवडीचे साहित्य ठेवून तयार होणारा हा पदार्थ पौष्टिक, सोपा आणि कुठेही सहज खाता येण्यासारखा असतो. शाळा, पिकनिक, नाश्ता किंवा टिफिन—सगळीकडे सँडविच हा उत्तम पर्याय मानला जातो.

उद्देश

1. पटकन तयार होणारा नाश्ता मिळवणे
2. पौष्टिक आणि हलका खाद्यपदार्थ तयार करणे
3. विविध भाज्या व पदार्थांचा उपयोग करून आरोग्यदायी पर्याय देणे
4. शाळा–टिफिनसाठी सोपा व सोयीचा पदार्थ मिळवणे
5. नवीन चवींचे प्रयोग करून पाककौशल्य वाढवणे

सर्वे

सँडविचविषयी लोकांची आवड, वापर आणि पसंती जाणून घेण्यासाठी एक छोटा सर्वे घेण्यात आला. या सर्वेमध्ये सहभागी लोकांना सँडविचची चव, आरोग्यदायी मूल्य, उपलब्धता आणि टिफिनमध्ये वापर याबद्दल काही प्रश्न विचारले गेले. बहुतेक लोकांनी सँडविच हा सोपा, चविष्ट आणि पटकन बनणारा नाश्ता असल्याचे सांगितले. विद्यार्थ्यांमध्ये व पालकांमध्ये त्याची लोकप्रियता अधिक असल्याचे दिसून आले.

सर्वेक्षणातून दिसून आलेले मुद्दे

बहुतेक विद्यार्थ्यांना व्हेज सँडविच जास्त आवडते.

सँडविचमध्ये टोमॅटो, काकडी, चीज वापरणे जास्त लोकप्रिय.

टोस्टीड/ग्रिल्ड सँडविचला जास्त पसंती.

सँडविच तयार करणे सोपे आणि वेळ वाचवणारे असल्यामुळे आवडीने खाल्ले जाते.

चव वाढण्यासाठी मायोनीज/चटणी आवडते.

बहुतेकांना सँडविच नाश्ता व टिफिनसाठी उत्तम वाटते.

सँडविच स्वस्त, पौष्टिक व लवकर तयार होणारे आहे असे मत.

हवे असल्यास मी यातून प्रकल्प-फ्रेंडली परिच्छेद किंवा पॉईंट्स अधिक सुंदर करून देऊ शकतो.

वापरलेले साहित्य

ब्रेड स्लाइस

बटर / मायोनीज

टोमॅटो

काकडी

कांदा

चीज

हिरवी चटणी / सॉस

कृती

ब्रेड स्लाइसवर बटर / मायोनीज लावले.

भाज्या (टोमॅटो, काकडी, कांदा) चिरून तयार केल्या.

ब्रेडवर हिरवी चटणी / सॉस लावला.

चिरलेल्या भाज्या ब्रेडवर पसरवल्या.

चीज घातल्यास वरून ठेवले.

दुसरा ब्रेड स्लाइस वर ठेवला.

सँडविच हलके दाबून कापले.

हवे असल्यास टोस्ट / ग्रिल केले.

flowchart

साहित्य गोळा करणे
(ब्रेड, बटर/मायोनीज, भाज्या: टोमॅटो, काकडी, कांदा, चीज, सॉस)

↓
भाज्या स्वच्छ धुवून चिरणे

↓
ब्रेड स्लाइसवर बटर / मायोनीज लावणे

↓

भाज्या व चीज ब्रेडवर पसरवणे

↓

दुसरा ब्रेड स्लाइस वर ठेवणे

↓
हवे असल्यास टोस्ट / ग्रिल करणे

↓
हलके दाबून सँडविच कापणे

↓

सँडविच तयार

त्यातून काय शिकलो

खाद्यपदार्थ बनवताना स्वच्छतेचे महत्त्व कळले.

भाज्या योग्य आकारात व स्वच्छ चिरणे शिकले.

चवीसाठी साहित्य कसे संतुलित वापरायचे हे समजले.

कमी वेळेत सोपे आणि पौष्टिक काही बनवता येते हे कळले.

ग्रिल / टोस्ट केल्यास चव कशी बदलते हे जाणले.

एकत्र काम केल्यास (टीमवर्क) काम लवकर व व्यवस्थित होते हे शिकलो.

स्वतः बनवलेले अन्न खाणे आत्मविश्वास व आनंद देते हे कळले.

हवे असल्यास मी हे प्रकल्पासाठी छान परिच्छेदातसुद्धा देऊ शकतो!

त्यातून काय शिकलो

सँडविच हा सोप्या पद्धतीने, कमी वेळात तयार होणारा खाद्यपदार्थ आहे.

यात वापरलेल्या भाज्यांमुळे तो पौष्टिक व आरोग्यदायी ठरतो.

चव, पोषण आणि सोपी कृती यामुळे विद्यार्थ्यांना व सर्वांनाच तो आवडीचा नाश्ता वाटतो.

विविध साहित्य वापरून सँडविचमध्ये अनेक प्रकारचे बदल करता येतात.

त्यामुळे सँडविच हा स्वस्त, चविष्ट आणि बहुपयोगी पदार्थ असल्याचा निष्कर्ष समोर येतो.

हवे असल्यास मी हा परिच्छेद स्वरूपात किंवा अजून छोट्या वाक्यांतही देऊ शकतो!

ब्रेडचे गुलाबजाम

प्रस्तावना

ब्रेडचे गुलाबजाम हा स्वादिष्ट व नवीन प्रकारचा मधुर पदार्थ आहे.
हा बनवायला सोपा व कमी वेळ घेणारा आहे.
ब्रेडचा उपयोग करून तयार केल्यामुळे तो कमी खर्चिक पण पौष्टिक देखील आहे.
विद्यार्थ्यांना क्रिएटिव्ह कुकिंग शिकण्यासाठी योग्य प्रकल्प ठरतो.
गुलाबजामाच्या पारंपरिक स्वादासोबत ब्रेडची सुलभता त्याला खास बनवते.

उद्देश

ब्रेड वापरून स्वादिष्ट आणि नवीन मधुर पदार्थ तयार करणे.

कमी वेळेत आणि सोप्या पद्धतीने गुलाबजाम बनवणे शिकणे.

विद्यार्थ्यांना क्रिएटिव्ह कुकिंगचे कौशल्य वाढवणे.

पारंपरिक गुलाबजामाप्रमाणे पौष्टिक आणि मधुर पदार्थ तयार करणे.

कमी खर्चात घरच्या घरी मिठाई तयार करता येते हे अनुभवणे.

सर्वे

बहुतेक लोकांना ब्रेड गुलाबजाम चविष्ट वाटते.

ब्रेडमुळे ते पारंपरिक गुलाबजामपेक्षा लवकर तयार होते, हे आवडले.

कमी साहित्य आणि सोपी कृती असल्यामुळे विद्यार्थी आणि घरगुती लोकांमध्ये लोकप्रिय.

लोकांना मधुर आणि हलके मिठाई हवे असल्यास हे योग्य पर्याय आहे.

काहींना थोडे अधिक गोड/चीज/सजावट आवडते, त्यामुळे वैयक्तिक बदल शक्य आहेत.

सर्वेक्षणातून दिसून आलेले मुद्दे

बहुतेक लोकांना ब्रेड गुलाबजाम चविष्ट आणि आकर्षक वाटते.

ब्रेडमुळे पारंपरिक गुलाबजामपेक्षा तयार करणे सोपे व वेगाने होते.

कमी साहित्य वापरूनही स्वादिष्ट मिठाई तयार करता येते.

विद्यार्थी आणि घरगुती लोक सोप्या पद्धतीची क्रिएटिव्ह रेसिपी म्हणून पसंत करतात.

काहींना थोडे अधिक गोड किंवा सजावट हवी असते, त्यामुळे वैयक्तिक आवडीनुसार बदल करता येतात.

वापरलेले साहित्य

ब्रेड स्लाईस

साखर / गूळ

पाणी

तूप / बटर

गुलाबजल (ऐच्छिक)

वेलची पावडर (ऐच्छिक)

सजावटीसाठी बदाम / पिस्ता

कृती

ब्रेड स्लाईस छाटून छोटे तुकडे करणे.

कढईत साखर व पाणी तापवून गुळाचा सिरप तयार करणे.

ब्रेडचे तुकडे सिरपात घालून चांगले शेकणे.

थोडे तूप / बटर घालून मिक्स करणे.

गुलाबजल आणि वेलची पावडर मिसळणे (ऐच्छिक).

सजावटीसाठी बदाम / पिस्ता टाकणे.

थंड होऊ देऊन सर्व्ह करणे.

flowchart

साहित्य गोळा करणे
(ब्रेड स्लाइस, साखर/गूळ, पाणी, तूप/बटर, गुलाबजल, वेलची पावडर, सजावटसाठी बदाम/पिस्ता)

↓
0 ब्रेड स्लाइस छोटे तुकडे करणे

↓
साखर + पाणी + गुळ तापवून सिरप तयार करणे

↓
ब्रेडचे तुकडे सिरपात घालणे व चांगले शेकणे

↓
थोडे तूप / बटर मिसळणे

↓
गुलाबजल आणि वेलची पावडर घालणे (ऐच्छिक)

↓
सजावटीसाठी बदाम / पिस्ता टाकणे

↓
थंड होऊ देणे

↓
ब्रेड गुलाबजाम तयार 🍮

त्यातून काय शिकलो

खाद्यपदार्थ बनवताना स्वच्छतेचे महत्त्व लक्षात आले.

सिरपाचे प्रमाण आणि तापमान नियंत्रित करणे शिकले.

ब्रेड योग्य प्रकारे तुकडे करून शेकणे महत्त्वाचे आहे, हे जाणले.

सजावट व स्वादासाठी साहित्य संतुलित वापरणे शिकलो.

घरच्या घरी कमी वेळेत आणि सोप्या पद्धतीने मधुर पदार्थ तयार करता येतो हे अनुभवले.

स्वतः बनवलेले पदार्थ खाल्ल्यामुळे आनंद आणि आत्मविश्वास मिळाला.

निष्कर्ष

ब्रेड गुलाबजाम हा सोप्या पद्धतीने, कमी वेळात तयार होणारा मधुर पदार्थ आहे.

कमी खर्चात घरच्या घरी मिठाई तयार करता येते, हे लक्षात आले.

ब्रेडचा उपयोग करून पारंपरिक गुलाबजामपेक्षा वेगवान आणि सोपे पदार्थ तयार करता येतो.

चव, सजावट आणि पोषण या सर्व पैलूंमुळे तो विद्यार्थ्यांमध्ये आणि घरगुती लोकांमध्ये लोकप्रिय आहे.

त्यामुळे ब्रेड गुलाबजाम हा स्वस्त, स्वादिष्ट आणि बहुपयोगी पदार्थ असल्याचा निष्कर्ष समोर येतो.

कॉस्टिंग

मटेरियल	वजन	दर / kg	किमत
ब्रेड	1pac	40 / 1 pac	40
दूध	250 ml	10	10
तेल	100 ml	13	13
साखर	250 gm	10	10
गॅस चार्जेस	45 gm	870/14 kg	2.79
मजुरी =35%			26.52 ———- 102.31

शेवगा लोणच्

प्रस्तावना

शेवगा (Drumstick) हे पौष्टिक, औषधी गुणांनी भरलेले भाजीपाला आहे. शेवग्याच्या शेंगेपासून तयार केलेले शेवगा लोणचे हे पारंपरिक आणि चविष्ट पदार्थांपैकी एक आहे. हे लोणचे टिकाऊ, स्वादिष्ट आणि आरोग्यासाठी उपयुक्त मानले जाते. आंबट–तिखट मसाल्यामुळे त्याला खास चव येते आणि भात, पोळी, भाकरीसोबत सहज खाता येते.

उद्देश

1. शेवग्याचा टिकाऊ व चविष्ट पदार्थ तयार करणे.
2. अन्नसंवर्धनाची (Food preservation) प्रक्रिया समजून घेणे.
3. स्वच्छता, मोजमाप आणि मसाल्यांचे संतुलन शिकणे.
4. पोषणमूल्ययुक्त लोणचे घरच्या घरी तयार करणे.
5. प्रकल्पासाठी आवश्यक योजना व कार्यपद्धतीचा सराव करणे.

सर्वे

1. बहुतेक लोकांना शेवगा लोणचे आवडते कारण त्याची चव आंबट-तिखट आणि खास असते.
2. घरगुती लोणचे बाजारातील लोणच्यापेक्षा अधिक ताजे व विश्वासार्ह असल्याचे अनेकांनी सांगितले.
3. शेवगा पौष्टिक असल्यामुळे त्याचे लोणचे आरोग्यासाठीही चांगले असल्याचे मत मिळाले.
4. काही लोकांनी लोणचे बनवताना स्वच्छता आणि मसाल्याचे प्रमाण सर्वात महत्त्वाचे असल्याचे सांगितले.
5. सर्वेक्षणात बहुतेकांनी लोणचे भात, पोळी किंवा भाकरीसोबत खायला आवडते असे नमूद केले.

सर्वेक्षणातून दिसून आलेले मुद्दे

1. बहुतेक लोक शेवगा लोणचे नियमितपणे खातात.
2. घरचे बनवलेले लोणचे चव आणि स्वच्छतेमुळे अधिक पसंत केले जाते.
3. आंबट–तिखट चव हे लोणच्याचे मुख्य आकर्षण आहे.
4. मसाल्याचे योग्य संतुलन आणि तेलाची गुणवत्ता महत्त्वाची ठरते.
5. शेवग्याचे आरोग्यदायी गुण लोकांना लोणचे निवडताना महत्वाचे वाटतात.
6. लोणचे भात, पोळी, भाकरी यांसोबत खाल्ले जाते असे बहुतेकांनी सांगितले.

वापरलेले साहित्य

1. शेवग्याच्या शेंगा
2. मीठ
3. हळद
4. लाल तिखट
5. मोहरी
6. मेथीदाणे
7. हिंग
8. लिंबाचा रस / व्हिनेगर (ऐच्छिक)
9. तेल (साधारणपणे सरसों किंवा सूर्यफूल तेल)

कृती

1. शेंगा तयार करणे

ताज्या शेवग्याच्या शेंगा धुवून घ्या.

त्यांना 1–2 इंचाचे तुकडे करा.

हे तुकडे हलकंसं पाण्यात उकळून घ्या (अतिशय शिजवू नका).

पाणी गाळून पूर्ण कोरडे होऊ द्या.

2. मसाला तयार करणे

एका वाडग्यात हळद, लाल तिखट, मीठ, मोहरी पूड, मेथी पूड व हिंग मिसळा.

गरम तेल थोडेसे या मसाल्यावर टाका आणि चांगले एकत्र करा.

3. लोणचे मिक्स करणे

कोरड्या झालेल्या शेवग्याचे तुकडे मसाल्यात घालून नीट हलवा.

सर्व तुकड्यांना मसाला व्यवस्थित लागला पाहिजे.

4. तेल टाकणे

कढईत तेल गरम करून थंड झाल्यावर लोणच्यावर ओता.

तेल पुरेसे असावे जेणेकरून लोणचे टिकेल.

5. भरून ठेवणे

स्वच्छ, कोरड्या काचेच्या बरणीत लोणचे भरावे.

2–3 दिवस रोज हलके हलवा, जेणेकरून मसाला सारखा बसेल.

6. तयार

3–4 दिवसांनी शेवगा लोणचे खाण्यासाठी तयार होते.

हवे असल्यास मी थोडक्यात किंवा Flowchart पद्धतीतही देऊ शकते!

flowchart

ताजे शेवगे धुणे
│
▼
तुकडे करून अर्धवट उकळणे
│
▼
पाणी गाळून पूर्ण कोरडे करणे
│
▼
मसाला तयार करणे
(हळद + तिखट + मीठ + मोहरी + मेथी + हिंग)
│
▼
गरम तेल थोडेसे मसाल्यात घालणे
│
▼
शेवग्याचे तुकडे मसाल्यात मिसळणे
│
▼
अतिरिक्त गरम केलेले तेल थंड करून टाकणे
│
▼
स्वच्छ, कोरड्या बरणीत लोणचे भरणे
│
▼
2–3 दिवस हलके हलवून ठेवणे
│
▼
शेवगा लोणचे तयार!

त्यातून काय शिकलो

1. अन्नसंवर्धनासाठी स्वच्छता खूप महत्त्वाची आहे.
2. साहित्याचे अचूक मोजमाप चव टिकवते.
3. मसाल्यांचे योग्य संतुलन कसे ठेवायचे ते शिकलो.
4. लोणचे टिकण्यासाठी तेलाची भूमिका महत्त्वाची आहे.
5. नियोजन, वेळेचे व्यवस्थापन आणि संयमाने काम करणे शिकले.

निष्कर्ष

1. शेवग्यापासून बनवलेले लोणचे चविष्ट, पौष्टिक आणि टिकाऊ पदार्थ आहे.
2. या प्रकल्पातून अन्नसंवर्धनाची प्रक्रिया सोप्या पद्धतीने समजली.
3. मसाले, तेल आणि स्वच्छतेचे महत्त्व जाणवले.
4. घरगुती पद्धतीने तयार केलेले शेवगा लोणचे अधिक सुरक्षित आणि आरोग्यदायी ठरते.

आईसकेक

प्रस्तावना

आईसकेक हा केक आणि आइस्क्रीम यांचा स्वादिष्ट संगम आहे. आजच्या काळात वाढदिवस, समारंभ आणि खास प्रसंगी आईसकेकला खूप मागणी आहे. थंडगार आइस्क्रीमचा गोडवा आणि केकची मऊसर पोत यामुळे आईसकेक सर्व वयोगटांमध्ये लोकप्रिय आहे. वेगवेगळे फ्लेवर्स, रंग आणि आकर्षक सजावटीमुळे आईसकेक केवळ खाण्यासाठीच नव्हे तर कार्यक्रमाची शोभा वाढवण्यासाठीही वापरला जातो. त्यामुळे आईसकेक हा आधुनिक खाद्यपदार्थांमध्ये एक खास आणि आवडता पर्याय बनला आहे

उद्देश

सर्वे

बहुतेक लोकांना वाढदिवस आणि खास कार्यक्रमांसाठी आईसकेक आवडतो.
चॉकलेट, व्हॅनिला आणि स्ट्रॉबेरी हे सर्वाधिक लोकप्रिय फ्लेवर्स आहेत.
मुलांमध्ये आईसकेकची मागणी जास्त दिसून येते.
थंडगार आणि गोड चव हे आईसकेकचे मुख्य आकर्षण आहे.
आकर्षक डिझाइन आणि सजावट लोकांना खरेदीसाठी प्रेरित करते.
उन्हाळ्यात आईसकेकची विक्री अधिक वाढलेली आढळते.

सर्वेक्षणातून दिसून आलेले मुद्दे

वाढदिवस व खास प्रसंगी आईस केकला सर्वाधिक पसंती दिली जाते.
मुलांमध्ये आईस केकची लोकप्रियता जास्त आहे.
चॉकलेट, व्हॅनिला व स्ट्रॉबेरी हे फ्लेवर्स जास्त मागणीत आहेत.
थंडगार चव आणि आकर्षक सजावट लोकांना आवडते.
उन्हाळ्यात आईस केकची विक्री जास्त वाढते.
किंमत व गुणवत्ता यांचा खरेदीवर परिणाम होतो.

वापरलेले साहित्य

कृती

प्रथम तयार केक (स्पंज केक) समान आकारात कापून घ्यावा.
केकचा एक थर केक बोर्ड/प्लेटवर ठेवावा.
त्यावर आवडत्या फ्लेवरचे आइस्क्रीम समान पसरावे.
त्यावर पुन्हा केकचा दुसरा थर ठेवावा.
पुन्हा आइस्क्रीमचा थर द्यावा (आवश्यकतेनुसार 2–3 थर).
केक पूर्ण झाल्यावर तो फ्रीझरमध्ये 4–5 तास ठेवावा.
सेट झाल्यावर क्रीम, चॉकलेट सिरप, स्प्रिंकल्सने सजावट करावी.
थंडगार आईस केक सर्व्ह करावा.

flowchart

साहित्य गोळा करणे
⬇️
स्पंज केक तयार
⬇️
केकचे समसमान थर कापणे
⬇️
केकचा पहिला थर प्लेटवर ठेवणे
⬇️
आइस्क्रीमचा थर पसरवणे
⬇️
दुसरा केकचा थर ठेवणे
⬇️
पुन्हा आइस्क्रीमचा थर देणे
⬇️
आवश्यकतेनुसार थर पूर्ण करणे
⬇️
केक फ्रीझरमध्ये ठेवणे (4–5 तास)
⬇️
सेट झाल्यावर सजावट करणे
⬇️
आईस केक तयार

त्यातून काय शिकलो

निष्कर्ष:

आईस केक हा केक आणि आइस्क्रीम यांचा उत्तम संगम आहे. त्याची थंडगार चव, आकर्षक दिसणं आणि विविध फ्लेवर्समुळे तो सर्व वयोगटांमध्ये लोकप्रिय आहे. वाढदिवस व खास प्रसंगी आईस केकला जास्त मागणी दिसून येते. योग्य पद्धतीने साहित्य वापरून आणि स्वच्छता पाळून आईस केक सहज तयार करता येतो. त्यामुळे आईस केक हा चविष्ट, आकर्षक आणि लोकांना आनंद देणारा पदार्थ असल्याचा निष्कर्ष काढता येतो.

मोदकाच प्रिमिक्स

प्रस्तावना

मोडक हा महाराष्ट्राचा पारंपरिक व आवडता गोड पदार्थ आहे. सध्याच्या धकाधकीच्या जीवनात मोडक तयार करण्यासाठी लागणारा वेळ आणि मेहनत कमी करण्यासाठी मोडक प्रीमिक्स उपयुक्त ठरतो. या प्रीमिक्समुळे कमी वेळात, सोप्या पद्धतीने आणि एकसारख्या चवीचे मोडक तयार करता येतात. घरगुती तसेच लघुउद्योगासाठी मोडक प्रीमिक्स ही एक सोयीस्कर, वेळ-बचत करणारी आणि गुणवत्तापूर्ण कल्पना आहे.

उद्देश

मोडक प्रीमिक्सचा मुख्य उद्देश म्हणजे मोडक तयार करण्याची प्रक्रिया सोपी, जलद आणि सर्वांसाठी सुलभ करणे. कमी वेळात स्वच्छ, चवदार आणि दर्जेदार मोडक तयार व्हावेत यासाठी हा प्रीमिक्स उपयोगी ठरतो. तसेच घरगुती वापरासोबतच लघुउद्योग व स्वयंरोजगाराच्या संधी निर्माण करणे हाही मोडक प्रीमिक्सचा महत्त्वाचा उद्देश आहे.

सर्वे

मोडक प्रीमिक्सबाबत केलेल्या सर्वेक्षणातून असे आढळले की, बहुतेक लोकांना मोडक बनवायला वेळ कमी मिळतो. अनेकांना मोडकाची कृती अवघड वाटते, त्यामुळे प्रीमिक्सची गरज भासते. स्वच्छता, चव आणि वेळेची बचत हे मोडक प्रीमिक्सचे मुख्य फायदे लोकांनी नमूद केले. सण-उत्सवांच्या काळात मोडक प्रीमिक्सची मागणी जास्त असल्याचेही सर्वेक्षणातून दिसून आले.

सर्वेक्षणातून दिसून आलेले मुद्दे

बहुतेक लोकांना मोडक बनवण्यासाठी पुरेसा वेळ नसतो.
पारंपरिक मोडकाची कृती अनेकांना कठीण वाटते.
मोडक प्रीमिक्समुळे वेळ आणि मेहनत वाचते.
प्रीमिक्समुळे चव आणि दर्जा एकसारखा राहतो.
स्वच्छता आणि सोयीसाठी लोक प्रीमिक्सला प्राधान्य देतात.
सण-उत्सवांच्या काळात मोडक प्रीमिक्सची मागणी जास्त असते.

वापरलेले साहित्य

मोडक प्रीमिक्ससाठी वापरलेले साहित्य
तांदळाचे पीठ
सुकं खोबरं
गूळ
वेलची पूड
खसखस
जायफळ पूड
मीठ (चिमूटभर)

कृती

तांदळाचे पीठ, सुकं खोबरं, गूळ पावडर/साखर, वेलची पूड व चिमूटभर मीठ एकत्र घ्यावे.
सर्व साहित्य नीट मिसळून बारीक गाळणीने चाळावे.
मिश्रण पूर्णपणे कोरडे आणि एकसारखे झाले की ते हवाबंद डब्यात साठवावे.
मोडक बनवताना आवश्यक तेवढा प्रीमिक्स घेऊन पाण्यात शिजवून मोडक तयार करावेत.

flowchart

कच्चा माल निवड
↓
तांदळाचे पीठ घेणे
↓
सुकं खोबरं, गूळ पावडर/साखर घालणे
↓
वेलची पूड, खसखस, मीठ मिसळणे
↓
सर्व साहित्य नीट एकत्र मिसळणे
↓
मिश्रण चाळणे
↓
कोरडा मोडक प्रीमिक्स तयार
↓
हवाबंद डब्यात साठवण

त्यातून काय शिकलो

पारंपरिक मोडक आधुनिक पद्धतीने तयार करता येतो हे शिकलो.
योग्य प्रमाणात साहित्य वापरण्याचे महत्त्व समजले.
स्वच्छता आणि दर्जा राखणे किती आवश्यक आहे हे कळले.
वेळेचे नियोजन आणि कामाची सुलभता अनुभवली.
गटात काम करताना सहकार्य आणि जबाबदारी वाटून घेणे शिकलो.
लघुउद्योग व स्वयंरोजगाराच्या संधी कशा निर्माण होऊ शकतात हे समजले.

निष्कर्ष

मोडक प्रीमिक्समुळे मोडक तयार करण्याची प्रक्रिया सोपी, जलद आणि सुलभ होते. यामुळे वेळ व मेहनत वाचते तसेच चव व दर्जा टिकून राहतो. घरगुती वापरासोबतच लघुउद्योग व स्वयंरोजगारासाठी मोडक प्रीमिक्स हा एक उपयुक्त आणि फायदेशीर पर्याय ठरतो.