आवळा पावडर प्रकल्प1) प्रस्तावना

आवळा (Indian Gooseberry) हे अत्यंत गुणकारी व औषधी मूल्य असलेले फळ आहे. यात व्हिटॅमिन ‘C’ मुबलक प्रमाणात असून रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवणे, पचन सुधारणा, केसांचे आरोग्य राखणे, त्वचा तजेलदार ठेवणे अशा अनेक फायद्यांसाठी आवळ्याचा उपयोग केला जातो. आवळा पावडर हा त्याचा अधिक काळ टिकणारा, वापरण्यास सोपा व पौष्टिक स्वरूप आहे. हा प्रकल्प आवळा पावडर तयार करण्याची प्रक्रिया आणि त्याचे निरीक्षण शिकवतो.

2) उद्देश

1. आवळा पावडर तयार करण्याची पद्धत समजून घेणे.
2. खाद्यपदार्थ संरक्षित करण्याच्या पद्धतीचा अभ्यास करणे.
3. आवळ्याचे पोषणमूल्य जपून त्याचे उपयुक्त उत्पादन तयार करणे.
4. विद्यार्थ्यांना स्वावलंबन व प्रक्रियात्मक कौशल्य विकसित करणे.

3) साहित्य

• ताजे आवळे – 1 किलो
• पाणी
• सुरी
• वाळवण्याची जाळी / प्लेट
• मिक्सर ग्राइंडर
• चलनी / बारीक गाळणी
• एअरटाइट डब्बा पावडर साठवण्यासाठी

4) कृती

1. ताजे आवळे स्वच्छ पाण्यात धुऊन घ्या.
2. आवळे छोटे तुकडे करून बिया काढून टाका.
3. तुकडे एखाद्या स्वच्छ कापडावर किंवा जाळीवर उन्हात 2–3 दिवस सुकवून पूर्ण कोरडे करून घ्या.
4. पूर्ण कोरडे झाल्यावर हे तुकडे मिक्सरमध्ये बारीक वाटा.
5. तयार पावडर चलनीने गाळून घ्या, जेणेकरून पावडर एकसारखी होईल.
6. तयार आवळा पावडर स्वच्छ, कोरड्या एअरटाइट डब्यात भरून ठेवा.

5) निरीक्षण

• तुकडे जितके चांगले सुकतात तितकी पावडर बारीक तयार होते.
• पुरेसे सुकले नसल्यास पावडर ओलसर राहते व टिकत नाही.
• तयार पावडर हलक्या हिरवट–तपकिरी रंगाची दिसते.
• वास नैसर्गिक आंबट व ताजातवाना जाणवतो.

6) निष्कर्ष

या प्रयोगातून आपण पाहिले की आवळा पावडर तयार करणे सोपे असून ती दीर्घकाळ टिकणारी व पौष्टिक आहे. योग्य सुकवणे आणि स्वच्छता ही प्रक्रिया यशस्वी होण्यासाठी अत्यंत महत्त्वाची आहे. आवळा पावडर आरोग्यास अत्यंत फायदेशीर असल्याने तिचा वापर घरगुती उपचार, केसांसाठी, आणि आहारपूरक म्हणून केला जाऊ शकतो.