आवळा प्रकल्प

प्रस्तावना ;

आम्ही ”आवळा ” हा प्रोजेक्ट तयार केला . आवळा आरोग्यासाठी खूप पौस्टिक असतो .

त्यात विटामिन C जास्त प्रमाणात असते व ते औषधी फळ मानले जाते .या प्रकल्पातून आवळ्याचे गुणधर्म , उपयोग व महत्व याची माहिती घेतली आहे .

उद्धेश ;

1 ; आवळ्याचे औषधी गुणधर्म जाणून घेणे .

2 ; तो कोणत्या सिझन मध्ये उपलब्ध होतो हे जाणून घेणे .

3 ; आवळ्या पासून कोणत्या प्रकारचे product तयार होतात ह्याची माहिती मिळवणे .

सर्वे ;

जयवंत ब्भिकाजी गायकवाड यांची मुलाखत घेतली . ते हिवरे कुंभार मध्ये राहणारे होते . त्यांच्या शेतात ५० झाडे लावलेली होती .

आआव्ल्याचे दोन प्रक्रार आहेत ; 1 [ राय आवळा ]

2 [ कंठी आवळा ]

आवळ्याची झाडे लावल्या नंतर त्याला ५ ते ६ वर्षांनी त्याला आवळा यायला लागते .

साहित्य ;

पातेलं , चमचा , ग्यास, मग ,डीश , नमक , काळी मिरी ,जीरा ,मसाले ,आवळे , विनेगर , इत्यादी .

कृती ;

सर्व प्रथम आम्ही आवळे निवडून घेतले . त्यानंतर त्याला मीठच्या पाण्यात १२ तास भिजत घातले . त्यानंतर त्यांना गरम पाण्यात शिजून घेतले .त्यानंतर आवळ्याला मसाले लाऊन आणि त्यात तेल घालून त्याला मुरायला ठेवल . ते टिकण्यासाठी व आंबट लागण्यासाठी त्यात विनेगर टाकल .

त्यानंतर त आम्ही त्याच्यापासून आम्ही आचार तयार केले , आणि आवळा सुपारी तयार केली .

त्यातून काय शिकलो ;

आवळा हा शरीरासाठी खूप उपयोगी असतो .

निरीक्षण ;

आवळा हा पांगून ठेवला पाहिजे नाहीतर तो लवकर खराब होतो .

निष्कर्श;

या प्रकल्पातून आवळा हा खूप पोषक आणि बहुगुणी फळ आहे हे समजल .त्याचा खूप औशधी उपयोग होतात आव्ल्यापासून तयार होणारे पधार्थ आरोग्य आणि आर्थिक दोन्ही दृष्टीकोनातून फायदेशीर आहेत .म्हणून आवळ्याचे महत्व सर्वांनी जाणून घ्यावे व त्याचा वापर करावा .

खर्च ;

१० कलोंजी	७० gm	४० rs /100 gm	२८.00
मजुरी			२१०६ .४०

शिताफळ आइस्क्रीम

प्रस्तावना

सीताफळ हे स्वादिष्ट, सुगंधी आणि पौष्टिक फळ मानले जाते. त्यापासून तयार केलेले आइस्क्रीम हा एक अनोखा आणि आकर्षक पदार्थ आहे. नैसर्गिक गोडवा, मऊसर गर आणि थंडगार चव यामुळे सीताफळ आइस्क्रीम सर्व वयोगटांमध्ये लोकप्रिय आहे. आधुनिक काळात रासायनिक रंग किंवा कृत्रिम स्वाद न वापरता नैसर्गिक फळांपासून तयार होणाऱ्या पदार्थांना विशेष मागणी आहे. त्या पार्श्वभूमीवर सीताफळ आइस्क्रीम हा एक आरोग्यदायी, चविष्ट आणि सर्वांना आवडणारा असा गोड पदार्थ ठरतो.

उद्देश

1. आरोग्यदायी आणि नैसर्गिक पदार्थ तयार करणे
   सीताफळातील नैसर्गिक गोडवा आणि पौष्टिकता वापरून कृत्रिम रंग-सुगंधांशिवाय स्वादिष्ट आइस्क्रीम तयार करणे.
2. फळावर आधारित पदार्थांची ओळख वाढवणे
   विद्यार्थ्यांना किंवा ग्राहकांना सीताफळापासून कोणकोणते पदार्थ तयार करता येतात हे समजावून देणे.
3. अन्न प्रक्रिया कौशल्य विकसित करणे
   स्वच्छता, मिक्सिंग, फ्रीझिंग, चव संतुलन अशा अन्नप्रक्रियेतील टप्प्यांचे प्रत्यक्ष ज्ञान मिळवणे.
4. नवीन प्रयोगाला प्रोत्साहन देणे
   घरच्या घरी कमी साहित्य वापरून नवीन, सर्जनशील आणि चविष्ट पदार्थ तयार करण्याचा आत्मविश्वास वाढवणे.
5. पोषणाबद्दल जागरूकता निर्माण करणे
   सीताफळाचे फायदे, त्यातील व्हिटॅमिन्स, फायबर आणि ऊर्जा मूल्याबद्दल माहिती मिळवणे.
6. समूहकार्य आणि प्रकल्पाधारित शिक्षणाचा अनुभव
   विद्यार्थ्यांनी एकत्र येऊन नियोजन, तयारी, तयार करणे आणि निष्कर्ष मांडणे याचा अनुभव घेणे.

वापरलेले साहित्य

शिताफळ

क्रीम

कडेन्समिल्क

दुध

कलर

कृती

1)सीताफळ पल्प काढणे

बिया वेगळ्या करून फक्त स्वच्छ पल्प बाजूला ठेवा.

2)पल्पमध्ये साखर मिसळणे

3 आइस्क्रीम बेस तयार करणे

व्हॅनिला इसेन्स

मिश्रण फ्रीजमध्ये ठेवणे

तयार मिश्रण एअरटाइट कंटेनरमध्ये ओता.

पुन्हा 5 ते 6 तास फ्रीजरमध्ये ठेवा.

पूर्ण घट्ट झाल्यावर बाहेर काढून सर्व्ह करा.

त्यातून काय शिकलो

सीताफळाचे पौष्टिक मूल्य समजले.

पल्प काढणे आणि आइस्क्रीम बनवण्याची प्रक्रिया शिकली..

नवीन चव व कल्पना वापरण्याची सर्जनशीलता वाढली.

निष्कर्ष

सीताफळ हे पौष्टिक, स्वादिष्ट आणि लोकप्रिय फळ आहे.

त्यापासून आइस्क्रीमसारखे स्वादिष्ट पदार्थ सहज तयार करता येतात.

लोकांना सीताफळावर आधारित पदार्थांची चांगली आवड आहे हे सर्वेक्षणातून समजले.

योग्य स्वच्छता, पद्धत आणि नियोजन वापरल्यास उत्तम दर्जाचे उत्पादन मिळते.

कॉस्टिंग

शेगदाना चिक्की

प्रस्तावना ;

शेंगदाणा चिक्की हे पौष्टिक, चविष्ट आणि ऊर्जा देणारे पारंपरिक भारतीय गोड पदार्थ आहे. शेंगदाणे व गूळ यापासून तयार होणारी ही चिक्की हिवाळ्यात विशेष लोकप्रिय असते. कमी साहित्य, सोपी कृती आणि उत्तम पौष्टिकमूल्ये यामुळे शेंगदाणा चिक्की सर्व वयोगटांमध्ये आवडीने खाल्ली जाते.

उद्देश;

शेंगदाणा चिक्की तयार करण्याचा मुख्य उद्देश म्हणजे कमी खर्चात पौष्टिक, ऊर्जा-युक्त आणि चविष्ट खाद्यपदार्थ तयार करणे. विद्यार्थ्यांना स्वयंपाक कौशल्य, गूळाची पाककला आणि आरोग्यदायी स्नॅक्स बनवण्याचे ज्ञान मिळणे हा देखील यामागचा उद्देश आहे.

सर्वे;

:
शेंगदाणा चिक्कीबाबत घेतलेल्या सर्वेत असे दिसून आले की बहुतेक लोकांना तिची चव, कुरकुरीतपणा आणि पौष्टिक मूल्ये आवडतात. ती स्वस्त, सहज उपलब्ध आणि ऊर्जा देणारी असल्यामुळे लोक ती आवडीने खरेदी व सेवन करतात.

सर्वेक्षणातून दिसून आलेले मुद्दे

1. बहुतेकांना शेंगदाणा चिक्कीची चव व कुरकुरीतपणा आवडतो.
2. ती पौष्टिक व ऊर्जा देणारी असल्याचा लोकांचा विश्वास आहे.
3. कमी किंमत व सहज उपलब्धता हे तिचे मोठे आकर्षण आहे.
4. गूळ वापरल्यामुळे ती आरोग्यदायी पर्याय मानली जाते.
5. हिवाळ्यात तिची मागणी जास्त असते.

वापरलेले साहित्य

शेंगदाणा
गुळ
तूप

कृती

1. शेंगदाणे भाजून त्यांच्या साली काढल्या.
2. कढईत गूळ वितळवून त्याचा पाक तयार केला.
3. त्या पाकात भाजलेले शेंगदाणे मिसळून नीट हलवले.
4. मिश्रण ताटात ओतून पातळ पसरवले.
5. थंड झाल्यावर तुकडे करून चिक्की तयार केली.

त्यातून काय शिकलो

1. गूळाचा योग्य पाक कसा करावा हे शिकलो.
2. स्वच्छता व मोजमापाचे महत्त्व समजले.
3. कमी साहित्य वापरून चविष्ट पदार्थ तयार करता येतात हे कळले.
4. टीमवर्क आणि वेळ व्यवस्थापनाचे कौशल्य वाढले.
5. पारंपरिक खाद्यपदार्थांचे पौष्टिक मूल्य जाणून घेतले.

निष्कर्ष

शेंगदाणा चिक्की हा कमी खर्चात, सोप्या पद्धतीने तयार होणारा आणि पौष्टिक मूल्यांनी भरलेला पारंपरिक पदार्थ आहे. या प्रकल्पातून स्वयंपाक कौशल्य, वेळेचे नियोजन आणि आरोग्यदायी स्नॅक्सचे महत्त्व समजले. त्यामुळे शेंगदाणा चिक्की हा उपयुक्त आणि सर्वांना आवडणारा खाद्यपदार्थ ठरतो.

कॉस्टिंग

मोरिंगा चिक्की

प्रस्तावना :

मोरिंगा हा एक असा औषधी गुणधर्म असलेला व पोशान्मुल्यानी भरलेला पाधार्थ आहे . मोरीगमध्ये क्याल्शियाम , आयर्न , प्रोटीन विटामिन A , C यांचे प्रमाण खूप जास्त आहे . त्यामुळे शरीराची रोगप्रतिकारशक्ती वाढवते आणि हाडे मजबूत होतात .

उधेश :

1 : पौष्टिक व आरोग्यदायी अल्पाहार उपलब्ध करणे .

2 : ग्रामीण महिलांना व शेतकऱ्यांना उत्पनाचे साधन उपलब्ध करून देणे .

3 : मुलांच्या पोषणात सुधारणा करणे .

साहित्य :

1 : १५०० किलो शेंदाने

2 : 1 किलो जवस

3 : 1 किलो तीळ

4 : 100 ग्राम मोरिंगा पावडर

५ : २५ ग्राम तूप

६ : ७५० ग्राम गुळ

आवश्यक साधने :

काढई / पातेल

गॅस शेगडी

चमचे , कलथा

पाट – लाटणे /रोलिंग पिन

चाकू व सुरी

वजनकाटा

हायजेनिक पॅकिंग

कृती :

शेंगदाणे , जवस , तीळ , भाजून घ्यावेत .

कढईत गूळ टाकून वितळून घ्यावे त्यानंतर तूप टाकून ते मिक्ष करून घ्यावे .

पाक योग्य होईपर्यंत तो गरम करावा .

त्यात मोरिंगाची पावडर आणि शेंगदाणे , जवस , तीळ मिश्र करावे .

थोड तूप लाऊन मिश्रण पाटावर ओतून लाटण्याने पसरावे .

गरम असतानाच चौकोनी / गोल आकारात कापून घ्यावे .

थंड झाल्यावर हायजेनिक पॅकिंगमध्ये भरून विक्रीसाठी ठेवावे .

त्यातून काय शिकलो

मोरिंगाचे महत्त्व –
मोरिंगा म्हणजे शेवगा हा पोषणमूल्यांनी समृद्ध असा वनस्पती आहे. त्याच्या शेंगा, पाने, फुले आणि बिया सर्वच उपयोगी आहेत.

पौष्टिक मूल्य –
मोरिंगाच्या पानांमध्ये प्रथिने, लोह, कॅल्शियम, जीवनसत्त्वे (A, C) व अँटिऑक्सिडंट्स मुबलक प्रमाणात असतात.

औषधी उपयोग –

• रक्तातील साखरेचे प्रमाण संतुलित ठेवण्यास मदत होते.
• रोगप्रतिकारशक्ती वाढते.
• शरीरातील सूज व वेदना कमी करण्यासाठी उपयुक्त.

अन्न व स्वयंपाकातील उपयोग –

• मोरिंगाची पाने भाजी, सूप, पोहे, पराठा यामध्ये वापरतात.
• शेंगा सांबर व इतर भाज्यांमध्ये वापरतात.

पर्यावरणपूरकता –
मोरिंगा झाड जलद वाढते आणि जमिनीची सुपीकता .

निरीक्षण :

• मोरिंगा चिक्कीची चव गोडसर व थोडी वेगळी लागली.
• चिक्की खुसखुशीत व पौष्टिक होती.
• बनवण्याची पद्धत सोपी व कमी खर्चिक आहे.

निष्कर्ष ;

या प्रकल्पातून आम्हाला कळले की मोरिंगा (शेवगा) हे झाड केवळ भाजीपुरतेच उपयुक्त नसून त्यातून तयार केलेली चिक्की सुद्धा पौष्टिक आणि चविष्ट असते. त्यामुळे आरोग्य सुधारण्यास मदत होते व स्थानिक संसाधनांचा योग्य उपयोग होतो.

शिकलो ते;

• पोषक अन्न तयार करण्याचे कौशल्य
• गटाने काम करण्याचे महत्त्व
• स्थानिक शेती व झाडांचा उपयोग
• आरोग्यदायी जीवनशैलीसाठी नव्या कल्पना

खर्च ;

मटेरियल	वजन	दर / kg	किंमत
१ . शेंगदाने	२०० gm	१३० rs	२६
२ . तीळ	१२० gm	२०० rs	२४
३ . जवस	८० gm	१२० rs	9.६
४ . तुप	४० gm	६०० rs	१२
५ . गॅस	१२० gm	८७० rs / unit	७. ४५
६ . गुळ	४०० gm	४५ rs	१८
७ . पॅकिंग बील	२ बॉक्स	५ rs	१०
८ . स्टीकर	२	१.५	3
९ . मिक्सर चार्जेस	1/2 unit	१० rs /unit	५
१० . मोरिंगा पावडर	२० gm	६०० rs	१२
मजुरी			४८७	१८७.७१

चहा

प्रस्तावना ;

भारतामध्ये चहा हा प्रत्येक घराचा अविभाज्य घटक आहे. सकाळी उठल्यापासून संध्याकाळपर्यंत कधीही प्यायला तयार असणारा हा पेय अनेकांच्या दैनंदिन जीवनाचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. या प्रोजेक्टमध्ये आपण साधा, सुगंधी आणि चविष्ट चहा कसा बनवायचा हे आपण पाहणार आहोत.

साहित्य ;

1. पाणी – 100ml
2. दूध – 3 लिटर
3. साखर – ५ चमचे (चवीनुसार)
4. चहा पत्ती – २ चमचा
5. आलं (किसलेले) – १० gm
6. वेलची – ४ ते ५ (ठेचून)

---

कृती

पाणी आणि चहा पत्ती ,अद्रक ,विलायची उकळून घेणे आणि दुध टाकून उकळून घ्यावे .त्यानंतर गाळून घ्यावे .

---

काळजी घेणे

• चहा पत्ती जास्त घालू नये; चहा कडवट होऊ शकतो.
• दूध आणि पाण्याचे प्रमाण चवीप्रमाणे ठेवा.
• उकळताना भांडे लक्षात ठेवावे, अन्यथा चहा उतू जाऊ शकतो.

---

चहाचे प्रकार

1. आला–वेलची चहा
2. कडाक चहा
3. लिंबू चहा (दूधाशिवाय)
4. मसाला चहा
5. ग्रीन टी

---

निष्कर्ष

चहा हा भारतीय संस्कृतीचा एक अविभाज्य भाग आहे. योग्य प्रमाणात साहित्य, मसाले आणि उकळी दिल्यास साध्या चहाचीही चव अप्रतिम होऊ शकते. हा प्रोजेक्ट चहा बनवण्याची साधी पण आवश्यक पद्धत स्पष्ट करतो.

---

मटेरिअल	वजन	दर 1kg / लिटर	किंमत
1 . दुध	3.५ लिटर	५० rs	१७५ .००
2 . साखर	३०० gm	४२ rs	१२ . ६०
3 . चहापावडर	८० gm	५७ rs	४५ . ६०
४ . पाणी	1.५ लिटर	२० rs	१ . ५०
५ . gasचार्गेस	१० gm	१६५० rs	७ . ८१
६ . मजुरी			८४ . ८१
७ . एकूण			३२७ . ३८

पाव

प्रस्तावना

---

आपल्या महाराष्ट्रात पाव नाश्त्याला खूप प्रमाणात खाल्ला जातो . मग तो मिसळ पाव , वडा पाव ,भजी पाव अशे इत्यादी प्रकारचे नाश्ताआहे . हा प्रोजेक्ट पाव बनवण्याची संपूर्ण प्रक्रिया समजावतो.

उद्देश

• पाव तयार करण्याची प्रक्रिया समजून घेणे.
• बेकिंगमधील फर्मेंटेशन, ओव्हन तापमान आणि वेळ यांची माहिती घेणे.
• स्वच्छता आणि अन्नसुरक्षा यांचा अभ्यास करणे.
• छोटा व्यवसाय उत्पादनाची मूलभूत माहिती मिळवणे.

---

साहित्य

• मैदा
• यीस्ट
• साखर
• मीठ
• कोमट पाणी
• तेल/बटर
• मिक्सिंग बाउल
• मोजमाप कप
• ओव्हन / तंदूर
• पाव ट्रे

---

प्रक्रिया

(1) पीठ मळून घेणे

• एका भांड्यात पीठ, साखर, मीठ एकत्र मिसळा.
• यीस्ट कोमट पाण्यात सक्रिय करा.
• हे मिश्रण पिठात घालून नरम कणिक मळा.
• थोडे तेल लावून कणिक झाकून ठेवा.

(2) फर्मेंटेशन

• पीठ 1–2 तास झाकून ठेवावी.
• पिठाच्या दुप्पट झाल्यावर ते तयार झाल्याचे समजते.

(3) पावांना आकार देणे

• पीठाचे छोटे समान गोळे बनवा.
• तेल लावलेल्या पाव ट्रेमध्ये गोळे एका रांगेत ठेवा.

(4) दुसरे फर्मेंटेशन

• ट्रेमधील गोळे 20–30 मिनिटे फुलू द्या.
• गोळे एकमेकांना लागतील इतके फुलतात.

(5) बेकिंग

• ओव्हन गरम करून पाव ट्रे त्यात ठेवा.
• साधारण 12–15 मिनिटे बेक करा.
• पाव सोनेरी तपकिरी झाल्यावर बाहेर काढा.

(6) थंड करणे

• पाव पूर्ण थंड झाल्यावर त्यांना ट्रेमधून काढा.

---

निरीक्षण

• फर्मेंटेशन योग्य झाले तर पाव हलका व मऊ तयार होतो.
• ओव्हनचे तापमान जास्त असल्यास पाव जळू शकतो.
• कमी बेकिंग वेळेत पाव कच्चा राहतो.
• योग्य प्रमाणात यीस्ट वापरल्यास पाव चांगला फुलतो.

---

निष्कर्ष

या प्रोजेक्टमधून पाव बनवण्याच्या संपूर्ण प्रक्रियेची माहिती मिळाली. फर्मेंटेशन, तापमान, स्वच्छता आणि साहित्याचे प्रमाण यांचा पावाच्या गुणवत्तेवर मोठा परिणाम होतो. योग्य पद्धतीने काम केले तर आपण घरगुती पण व्यवसाय करू शकतो .

मटेरीअल	वजन	दर / kg	किंमत
१ . मैदा	७.७६० gm	४० rs / kg	280
२. यीस्ट	१८० gm	१६० / kg	2400
३ . साखर	१५० gm	४१/kg	6.15
४ . मीठ	१५० gm	15/ kg	1.8
५ . ब्रेंडइम्प्रुअर	१६ gm	130 /50 gm	3.64
६ . तेल	१०० gm	130 / kg	13.00
७ .ओव्हन चार्जेस	1 unit	14 rs /unit	14.00
८ . मजुरी			119.90
			465.49

---

गार्लिक ब्रेड

---

प्रस्तावना

गार्लिक ब्रेड हा युरोपियन आणि इटली येथे खाल्ला जाणारा पाधार्थ आहे . आणि हा ब्रेड आपल्या महाराष्ट्रात पण खूप आवडीने खाल्ला जातो . प्रोजेक्टमध्ये आपण गार्लिक-बटर मिक्स तयार करणे, ब्रेडवर त्याची योग्य पद्धत लावणे आणि योग्य तापमानावर भाजून/बेक करणे शिकणार आहोत. तसेच चव, वास आणि बनावट यांचे निरीक्षण करून सर्व गोष्टी पाहणार आहोत.

---

उद्देश

1. गार्लिक-बटर पेस्ट (butter-garlic spread) कसे बनवतात ते शिकणे.
2. ब्रेडचे भाग/काप योग्यप्रकारे तयार करणे व त्यावर spread नीट लावणे.
3. बेकिंगने ब्रेडमध्ये येणारा बदल — रंग, कुरकुरीतपणा व सुवास यांचे निरीक्षण करणे.

---

साहित्य

• मैदा , यीस्ट ,साखर , कोमट पाणी ,तेल
• सॉफ्ट बटर — 100 ग्राम
• लसूण 50 ग्राम
• कोथिंबीर (बारीक चिरलेली)
• मीठ — 1/2(चवीनुसार)
• मिरी पावडर — चिमूटभर
• किसलेले चीज — 1 –2 क्यूब

उपकरणे

• बाऊल आणि चमचा (मिक्सिंगसाठी)
• चाकू व चॉपिंग बोर्ड
• बेकिंग ट्रे
• ओव्हन किंवा टोस्टर
• ब्रश

---

कृती

मळून घेतलेला मैदा गोल आकारात लाटून घ्यायचा आणि आपण बनवलेली गार्लीक पेस्ट अर्ध्या साईडने लाऊन घ्यायची .

आणि रिकामी जागा वरून टाकून घ्यायची .

बेक

ओव्हन
बेकिंग ट्रेवर फॉयल लावायचा , ब्रेड ठेवून 180°C वर 8–12 मिनिटे बेक करायचा .

निरीक्षण

• मिश्रणाची बनावट: बटर व लसूण नीट मिसळले की mixture स्मूथ वाटते का
• वास: गार्लिक-बटर मिक्सची सुगंध किती तिखट आहे .
• रंग व टेक्सचर: ब्रेड बेक केल्यानंतर वरची पातळी सोनेरी व आत टवटवीत आहे का ? कुरकुरीतपणा किती ?
• चव: लसूणाची तीव्रता, मीठाची पातळी, चीजचा स्वाद — प्रत्येक चव संतुलित आहे का ?
• दृष्टिकोनातून सादरीकरण: स्लाइसांची जाडी, चीजचा वितरण, सजावट — आकर्षक दिसते का ?

---

निष्कर्ष

यशाचे निकष: गार्लिक ब्रेड यशस्वी समजा जेव्हा वर सोनेरी-ब्राउन झालेले असेल, आतला भाग मऊ पण ओलसर न भिजलेला आणि गार्लिकचा सुवास/चव संतुलित असेल.

शिका: योग्य प्रमाणात बटर व लसूण वापरल्यास चव वाढते; ओव्हन शेवटचा क्रिस्पी लेयर देतो. स्टोव्हटॉप पद्धतीनेही चांगले कुरकुरीत ब्रेड बनते परंतु थोडे लक्ष द्यावे लागते.

मटेरीअल	वजन	दर / kg	किंमत
१ . मैदा	१५० gm	४० rs	६.००
२ . यीस्ट	३ gm	१८० rs	०. ५४
३ . साखर	३ gm	४२ rs	०.१२
४ . मीठ	३ gm	३० rs	०.०९
५ . ब्रेंड इम्प्रुअर
६ . लसून	५० gm	५० rs	२.५०
७ . कोथींबीर	२० gm	१० / १ जुडी	१.००
८ . बटर	५० gm	२६० rs	१३.००
९ . चीज	५ slice	२१० rs	६३.००
१० . ओव्हन चार्जेस	१ unit	१४ rs	१४.००
११ . मजुरी			३५.०८
			१३५. ३३

pizza

प्रस्तावना

पिझ्झा हा जगातील सर्वात लोकप्रिय आणि आवडता फास्टफूड पदार्थांपैकी एक आहे. इटलीमध्ये उत्पन्न झालेल्या या खाद्यपदार्थाने आज जगभरातील खाद्यसंस्कृतीमध्ये विशेष स्थान मिळवले आहे. मऊ आणि हलक्या पिठावर टोमॅटो सॉस, चीज आणि विविध भाज्या, मसाले किंवा टॉपिंग लावून तयार केला जाणारा पिझ्झा चविष्ट, आकर्षक आणि पोटभरीचा असतो.

उद्देश

द्देश

पिझ्झा तयार करण्याची प्रक्रिया समजून घेणे
पिझ्झा बनवण्यासाठी लागणारे साहित्य, त्यांचे प्रमाण आणि वापर शिकणे.

स्वयंपाक कौशल्य विकसित करणे
–कणिक मळणे, सॉस लावणे, टॉपिंग सजवणे आणि बेकिंग यांसारखी कौशल्ये विकसित करणे.

नवीन चवींचा प्रयोग करणे
–विविध टॉपिंग, चीजचे प्रकार आणि मसाले वापरून नवी चव तयार करण्याची सवय लावणे.

गटात काम करण्याची सवय लावणे
–प्रकल्प करताना समूहात समन्वय, काम वाटून घेणे आणि सहकार विकसित करणे.

आरोग्यदायी व स्वच्छ खाद्यपदार्थ बनवणे शिकणे
घरच्या घरी स्वच्छ व पौष्टिक पिझ्झा बनवण्याची माहिती मिळवणे.

सर्जनशीलता वाढवणे
पिझ्झा सजवण्यात आणि नवीन रेसिपी बनवण्यात कल्पकता वाढवणे.

व्यवसायाची माहिती मिळवणे
पिझ्झा बनवणे, खर्च, नफा, मागणी अशा गोष्टींचा अभ्यास करून छोटे उद्योजक कौशल्य विकसित होणे.

सर्वे

लोकांना पिझ्झाबद्दल काय आवडते, कोणता प्रकार जास्त लोकप्रिय आहे आणि ते किती वेळा पिझ्झा खातात हे जाणून घेण्यासाठी हा सर्वे करण्यात आला.

सर्वेक्षणातून दिसून आलेले मुद्दे

1. बहुतेक सर्वेक्षणातील लोकांना पिझ्झा खूप आवडतो.
2. सर्वात जास्त पसंती चीज पिझ्झा आणि व्हेज पिझ्झाला मिळाली.
3. बऱ्याच लोकांनी सांगितले की ते महिन्यातून एकदा पिझ्झा खातात.
4. लोकांना पिझ्झाची ₹100–₹150 दरम्यानची किंमत योग्य वाटते.
5. डॉमिनोज आणि पिझ्झा हट ही दोन्ही रेस्टॉरंट्स लोकांची आवडती आहेत.
6. काहींना नॉन-व्हेज पिझ्झाही आवडतो, पण त्यांची संख्या कमी आहे.
7. पिझ्झा हा स्नॅक म्हणून तसेच मित्रांसोबत खाण्यासाठी लोकांची पहिली पसंती आहे.
8. पिझ्झाच्या चवीसोबत त्याचा किफायतशीर दर आणि उपलब्धता हे लोकांसाठी महत्त्वाचे घटक आहेत.

वापरलेले साहित्य

मैदा
इस्ट
साखर
मीठ
तेल
बटर
चीज
टोमॅटो
शिमला मिरची
कांदा
मसाला
ओव्हन चार्जेस
मजुरी

कृती

1. एका भांड्यात कोमट पाणी, साखर आणि यीस्ट घालून नीट मिसळावे.
2. ते मिश्रण ५–१० मिनिटे झाकून ठेवावे, म्हणजे यीस्ट सक्रिय होईल.
3. दुसऱ्या भांड्यात मैदा, मीठ आणि तेल घालून हलकेसे मिसळावे.
4. आता सक्रिय झालेले यीस्ट मिश्रण मैद्यात घालून मऊ पीठ मळावे.
5. पीठ खूप कोरडे वाटल्यास थोडे पाणी, आणि खूप ओले वाटल्यास थोडा मैदा घालावा.
6. हे मळलेले पीठ एका भांड्यात ठेवून त्यावर हलकेसे तेल लावावे.
7. भांडे झाकून १ तास उबदार ठिकाणी ठेवावे; त्यामुळे पीठ दुप्पट फुगते.
8. फुगलेले पीठ बाहेर काढून थोडे मळून गोल आकार द्यावा.
9. आता हाताने किंवा लाटण्याने पिझ्झा बेसचा गोल आकार बनवावा.
10. बेस तयार झाल्यावर काट्याने हलकेसे छिद्र करावे, म्हणजे फुगणार नाही.
11. शेवटी पिझ्झा बेस ५–७ मिनिटे आधीच गरम केलेल्या ओव्हन/तव्यावर हलके भाजून घेता येतो.

त्यातून काय शिकलो

1. स्वयंपाकात संयम आणि वेळेचे नियोजन खूप महत्त्वाचे असते हे समजले.
2. यीस्ट सक्रिय कसे करायचे आणि पिझ्झा बेससाठी पीठ योग्य प्रकारे मळणे शिकलो.
3. साहित्याचे योग्य प्रमाण पिझ्झाची चव सुधारते हे जाणवले.
4. पिझ्झा बनवताना स्वच्छता आणि सुरक्षितता पाळण्याची गरज कळली.
5. ओव्हन/तव्याचे तापमान कसे नियंत्रित करायचे हे शिकायला मिळाले.
6. पिझ्झा बनवताना चीज, भाज्या आणि सॉसचे योग्य प्रमाण कसे ठेवावे हे शिकले.
7. टीमवर्क (मित्र किंवा कुटुंबासोबत) केल्यास काम लवकर आणि मजेत होते हे जाणवले.
8. स्वतः पिझ्झा बनवल्यावर घरच्या जेवणाची किंमत आणि मेहनत समजली.
9. सजावट, टॉपिंग आणि सादरीकरणामुळे अन्न अधिक आकर्षक कसे दिसते हे शिकलो.
10. शेवटी, स्वतः बनवलेला पिझ्झा खाल्ल्यावर आत्मविश्वास वाढला आणि नवीन गोष्टी करण्याची इच्छा निर्माण झाली.

निष्कर्ष

या प्रकल्पातून असे दिसून आले की पिझ्झा हा सर्व वयोगटातील लोकांचा आवडता पदार्थ आहे. लोकांना साधा, चविष्ट आणि परवडणाऱ्या किंमतीतील पिझ्झा अधिक पसंत आहे. पिझ्झा बनवताना साहित्याचे प्रमाण, स्वच्छता, आणि योग्य पद्धतीने बेस तयार करणे या गोष्टी महत्त्वाच्या असल्याचे जाणवले. सर्वेक्षणातून लोकांना चीज आणि व्हेज पिझ्झा सर्वाधिक आवडतो हे स्पष्ट झाले.

कॉस्टिंग

मटेरीअल	वजन	दर /kg	किंमत
मैदा	१ किलो	34 rs	34.00
इस्ट	20 gm	140 rs	2.80
साखर	20 gm	42 rs	0.84
मीठ	20 gm	20 rs	0.40
तेल	5 gm	130 rs	0.65
बटर	50 gm	220 rs	11.00
चीज	200 gm	650 rs	130.00
टोमॅटो	25 0gm	10 rs	2.50
शिमला मिरची	250 gm	10 rs	2.50
कांदा	250 gm	10 rs	2.50
मसाला	—–		10.00
ओव्हन चार्जेस	1 unit	14 / rs	14.00 211.19 73.91 ———— 285.10

जांभूळ जूस

प्रस्तावना:–

जमून,ज्याला जांभूळ किंवा नावळअसेही म्हटले जाते,हे भारतातील एक महत्वाचे आणि सर्वांच्या आवडीचे उष्णकटीबंधीय फल आहे. गडद जांभळा रंग, गोडसर,आंबट चव असते. जमून मध्ये vhityaminC, लोह, कोल्शिय्म मुबलक प्रमाणात असल्यामुळे ते आरोग्यास अत्यंत फायदेशीर मानले जाते.विशेषत: मधुमेह नियंत्रित ठेवण्यासाठी ज्मुंच्या फळ आणि त्याच्या बियांचा मोठ्या प्रमाणावर उपयोग केला जातो.

उद्देश:-

(१) आरोग्यासाठी चांगल .

(२) पोषणमूल्य

(३) त्वचा व केसांसाठी उपयोगी

(४) रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवते

(५) बियांचे ओषधी उपयोग

साहित्य:-

जांभूळ

साखर

पाणी

मीठ

काळे मीठ

कृती:–

जांभूळ स्वच्छ धुवून बिया काढा. व एका भांड्यात जांभूळ गरम पाण्यात घाला.

निष्कर्ष:-

जांभूळ हे पौष्टिक, औषधी गुणांनी भरलेले आणि आपल्या पर्यावरणासाठी महत्त्वाचे फळ आहे. याचे झाड मजबूत, दीर्घायुषी व सावली देणारे असून फळांमध्ये जीवनसत्वे, खनिजे आणि अँटिऑक्सिडंट्स मुबलक प्रमाणात आढळतात. जांभूळ मधुमेह नियंत्रण, पचन सुधारणा आणि रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवण्यासाठी उपयुक्त मानले जाते .

Bread Gulabjamun

प्रास्तावना

ब्रेड गुलाब जामुन हा पारंपरिक जामुनचा एक सोपा, कमी खर्चचा आणि जलद बनवता येणारा पर्याय आहे. ह्या प्रोजेक्टमध्ये आपण ब्रेडपासून गुलाब जामुन कसा तयार करायचा हे शिकणार आहे .

उद्देश

1. ब्रेडचा वापर करून चवदार गुलाब जामुन बनवणे.

साहित्य आणि साहित्याचे प्रमाण (एक बॅच — अंदाजे 20–24 गुलाब जामुन)

• सफेद ब्रेड (क्रस्ट कापलेले): 1 packet
• साखर (सिरपसाठी): 250–300 ग्रॅम
• पाणी (सिरपसाठी): 200–250 मिली
• दुध : –500 मिली
• वेलची पावडर / इलायची (सिरपात): 1/4 टीस्पून
• गुलाबजल (ऐच्छिक): 1–2 टीस्पून (सिरपात)

उपकरणे

• मोठी वाटी, परतणारे पॅन, साखरपात्र, चाकू, चमचा, तापमान नियंत्रित तवा/कढई, पिन मीटर/थर्मामीटर (ऐच्छिक), पॅनिंग स्पून, पेपर टॉवेल.

प्रक्रिया — step by step

1) तयारी

1. ब्रेडची क्रस्ट काढून ब्रेडचे तुकडे करा.
2. ब्रेडमध्ये दूध किंवा पाणी घालून घट्ट पण मऊ गोळे बनतील इतका मिश्रण तयार करा.
3. मिश्रणापासून समप्रमाणाचे छोटे गोळे तयार करा — घन ठेवा, फाटणार नाही.
4. गोळे जास्त सैल ठेवू नका — तळताना ते फुटू शकतात.
5. सर्व गोळे समान आकाराचे बनवा (प्रत्येक ~20–25 ग्रॅम).

3) साखर-सिरप तयार करणे

1. पॅन मध्ये साखर आणि पाणी मिसळून मध्यम आचेवर गरम करा.
2. साखर विरघळल्यानंतर 4–5 मिनिटे उकळू द्या, हलके गाढ़ (एक तार लावता येईल असा) सिरप तयार करा.
3. वेलची पावडर घाला.

4) तळणे

1. कढईत तेल गरम करा (तापमान सुमारे 160–170°C ही आदर्श आहे). जर थर्मामीटर नसेल तर एक छोटा तुकडा घालून तो वर येताना मध्यम-उच्च बब्बर असेल तर योग्य तापमान.
2. गोळे हलके मैद्यात डस्ट करून (जास्त नाही) थोडे रोल करा आणि नंतर कमी गरम तेलात गोल गोल फिरवत सर्व बाजूने सोनेरी ब्राउन होईपर्यंत तळा.
3. मध्यम आचेवर तळा म्हणजे आतून नीट शिजेल आणि बाहेर जास्त काळ करारट होणार नाही.

5) सिरप मध्ये भिजवणे

1. तळलेले गुलाब जामुन गरम ते थोडे गरम असताना गरम सिरप मध्ये 5–10 मिनिटे बुडवून ठेवा (सिरप न थंड होऊ देणे).
2. काही वेळा सर्व गुलाब जामुनावर सर्वसमान सिरप शोषण होण्यासाठी दोन वेळा भिजवता येतात.

6) थंड होऊ देणे व सादरीकरण

1. 15–30 मिनिटे मध्ये गुलाब जामुन पूर्णपणे सिरप शोषून घेतील.
2. सर्व्ह करताना थोडे केशर किंवा बदाम पिस्टा किसून वर शिंपडा.