आवळा प्रकल्प

प्रस्तावना :–

मी dbrt ची विद्यार्धीनी असून. ‘आवळा’ या विषयावर प्रोजेक्ट केला आहे. आवळा हा आरोग्यासाठी उपयुक्त फळ आहे. त्यामध्ये भरपूर प्रमाणात विटामिन सी खनिज आढळतात. त्यामुळे शरीराची रोगप्रतिकारक शक्ती वाढते आणि विविध आजारांपासून संरक्षण मिळते. आवळा डोळ्यांच्या, केसांच्या तसेच पचनसंस्थेच्या आरोग्यासाठी उपयुक्त मानला जातो.

परंतु आवळ्याचा हंगामा मर्यादित असल्याने तो जास्त का टिकण्यासाठी त्यावर प्रक्रिया करणे आवश्यक ठरते.आवळ्यापासून आवळा लोणचे,आवळा कॅन्डी,आवळा सुपार,आवळा पावडर इत्यादी आवळ्याचे पदार्थ तयार करून ते वर्षभर वापरता येतात.

या प्रकल्पाच्या माध्यमातून मी आवळ्याचे गुणधर्म,त्यावरील प्रक्रिया पद्धती व त्याचे आरोग्यदायी फायदे याचा अभ्यास केला आहे.

उद्देश :-

१) आवळ्यातील विटामिन सी आणि त्याचे आरोग्यावरील फायदे समजून घेणे.

२) आवळा जास्त काय टिकण्यासाठी करण्यात येणाऱ्या प्रक्रिया ( मुरंबा, लोणच, कॅन्डी, पावडर ).

३) आवळ्यापासून तयार होणाऱ्या पदार्थचे आरोग्यदायी महत्व समजून घेणे.

सर्वे :-

जयवंत भिकाजी गायकवाड यांची मुलाखत घेतली. त्यांनी आम्हला आवळा बद्दल माहिती सांगितली की आवळ्याचे दोन प्रकार आहेत. १) राय आवळा २) कंठी आवळा. आवळा सिजन मे ते जून असतो. आवळा साधारण दिवाळी पर्यंत असतो. मार्केट मध्ये आवळ्याचा भाव ७०- ८० असतो.

साहित्य :-

पातेल,चमचा,ग्यास,मग,डीश,नमक,काळी मिरी,जीरा,मसाले,आवळे,विनेगर,इत्यादी.

कृती:-

सर्व प्रथम आम्ही आवळे निवडून घेतले.त्यानंतर त्याला मीठच्या पाण्यात १२ तास भिजत घातले. त्यानंतर त्यांना गरम पाण्यात शिजून घेतल. त्यानंतर आवळ्याला मसाले लावून आणि त्यात तेल घालून मुरायला ठेवले. ते टिकण्यासाठी व आंबट लागण्यासाठी त्यात विनेगर टाकले.

त्यानंतर आम्ही त्याच्या पासून आचार तयार केले. आणि आवळा सुपारी तयार कली.

त्यातून काय शिकलो:-

आवळा हा शरीरसाठी खूप उपयोगी असतो.

निरीक्षण :-

आवळा हा पसरून ठेवला पाहिजे, नाहीतर तो लवकर घराब होतो.

निष्कर्ष:-

या प्रकल्पातून आवळा हा खूप पोषक आणि बहुगुणी फळ आहे.हे समजल त्याचा खूप औषधी उपयोग होतो. आवळ्या पासून तयार होणारे पदार्ध आरोग्य आणि आर्धिक दोन्ही दुष्टीकोनातून फायदेशीर आहेत. म्हेणून आवळ्याचे महत्व सर्वांनी जाऊन घ्यावे. व त्याचा वापर करावा.

खर्च:-

मटेरियल	वजन	दर\kg	किमत
१) आवळा	८ kg	६० rs/kg	४८०.००
२) लोणच मसाला	७ packet	५० rs/kg	३५०.००
३) तेल	१.५ kg	१३० rs/kg	१९५.००
४) लोणच बॉटल	४० बॉटल	१० rs/बॉटल	४००.००
५) लेबल	४० लेबल	२ rs/१ लेबल	८०.००
६) gasचार्जेस	३० gm	८७० rs/ १४ kg	१.८६
७) फोईल पेपर	४० पेपर	१ rs/१४ फोईल	१०
८) फोईल चार्जेस	१/२ युनिट	१७ rs/ unit	५००.००
९) मीठ	७०० gm	१५ rs/ kg	१०.५०
१०) कलोंजी	७० gm	४० rs/ १०० gm	२८.००
मजुरी			२१०६

फॉलो चार्ट:-

आवळे निवडणे ⬇️ आवळे स्वच्छ पाण्याने धुणे ⬇️ आवळे उकडणे / वाफवणे ⬇️ आवळ्याच्या बिया काढणे ⬇️ आवळ्याच्या फोडी करणे ⬇️ फोडी सावलीत वाळवणे ⬇️ तेल गरम करणे ⬇️ मोहरी, हिंग, मेथी टाकून फोडणी करणे ⬇️ हळद, लाल तिखट, मीठ घालणे ⬇️ आवळ्याच्या फोडी मिसळणे ⬇️ लिंबाचा रस / व्हिनेगर घालणे ⬇️ थंड झाल्यावर स्वच्छ बरणीत भरणे ⬇️ २–३ दिवस उन्हात ठेवणे ⬇️ आवळा लोणचं तयार

मोरिंगा चिक्की

प्रस्तावना:-

मोरिंगा हा एक असा औषधी गुणधर्म असलेला व पोश्न्मुल्यानी भरलेला पदार्ध आहेत. मोरिगामध्ये क्याल्शिय्म, आयर्न, प्रोटीन,विटामिन A,C यांचे प्रमाण खूप जास्त आहे. त्यामुळे शरीराची रोगप्रतिकार शक्ती वाढवते आणि हाडे मजबूत होतात.

उधेश:-

१) पोष्टिक व आरोग्यदायी अल्पाहार उपलब्ध करणे

२) ग्रामीण महिलांना व शेतकऱ्यांना उत्पनाचे साधन उपलब्ध करून देणे.

३) मुलांच्या पोषणात सुधारणा करणे.

साहित्य:-

१) १५०० किलो शेगदाणे

२) १ किलो जवस

३) १ किलो तीळ

४) १०० gm मोरिगा पावडर

५) २५ gm तुप

६) ७५० gm गुळ

आवश्यक साधने:-

काढई/पातेल

gas/शेगडी

चमचे/कलधा

चाकू/सुरी

वजन काटा

कृती:-

शेगदाणे, जवस, तीळ, भाजून घ्यावेत

कढईत गुळ टाकून वितळून घ्यावा त्यानंतर तूप टाकून ते मिश्रण करून घ्यावे पाक योग्य होईपर्यत तो गरम करावा. त्यात मोरीगाची पावडर आणि शेगदाणे, जवस, तीळ, मिश्रन करावे. धोडे तूप लावून मिश्रण पटावर ओतून लाटण्याने पसरावे. व गरम असताना चोकोनी/ गोल आकारात कापून घ्यावे. थंड झाल्यावर हायजेनिक
पोकिगमध्ये भरून विक्रीसाठी ठेवावे.

निरीक्षण:-

मोरिगा चिक्कीची चव गोडसर व थोडी वेगळी लागली.

चिक्की खुसखुशीत व पोष्टिक आहे.

बनवण्याची पद्धत सोपी व कमी खर्चिक आहे.

निष्कर्ष:-

या प्रकल्पातून आम्हाला कळलेकि मोरिगा (शेवगा) हे झाड केवळ भाजीपुरतेच उपयुक्त नसून त्यातून तयार केलेली चिक्की पोष्टिक आणि चविष्ट असते. त्यामुळे आरोग्य सुधारण्यास मदत होते व स्थानिक संसाधनाचा योग्य उपयोय होतो.

खर्च:-

मटेरियल	वजन	दर/kg	किमत
१) शेगदाणे	२०० gm	१३० rs	२६
२) तीळ	१२० gm	२०० rs	२४
३) जवस	८० gm	१२० rs	९.६
४) तूप	४० gm	६०० rs	१२
५) gas	१२० gm	८७० gm/ unit	७.४५
६) गुळ	४०० gm	४५ rs	१८
७) पेकिंग बॉक्स	२ बॉक्स	५ rs	१०
८) स्टीकर	२	१.५	३
९) मिक्सर चार्जेस	१/२ unit	१० rs/ unit	५
१०) मोरिगा पावडर	२० gm	६०० rs	१२
मजुरी			४८७	१८७

फॉलो चार्ट:-

मोरिंगा बिया / पाने निवडणे ⬇️ स्वच्छ धुणे ⬇️ बिया भाजणे / पाने वाळवणे ⬇️ बारीक कुटणे / पूड करणे ⬇️ शेंगदाणे भाजणे व कुटणे ⬇️ गूळ किसून वितळवणे ⬇️ गुळात तूप घालणे ⬇️ मोरिंगा पूड व शेंगदाणे घालणे ⬇️ मिश्रण नीट ढवळणे ⬇️ मिश्रण तुपाच्या पाटावर पसरवणे ⬇️ चाकूने वड्या पाडणे ⬇️ थंड होऊ देणे ⬇️ मोरिंगा चिक्की तयार

पाव

प्रस्तावना:-

आपल्या महाराष्ट्रत पाव नाष्ट्याला खूप प्रमाणात खाल्ला जातो. मग तो मिसळ पाव,वडा पाव,भजी पाव,असे इत्यादी प्रकरचे नाष्टात पावाचा वापर केला जातो.

उद्देश:-

पाव तयार करण्याची प्रक्रिया समजून घेणे.

स्वच्छता आणि अन्नसुरक्षा यांचा अभ्यास करणे.

छोटा व्यवसाय उत्पादनाची मुलभूत माहिती मिळवले.

साहित्य:-

१) मैदा

२) इस्ट

३) साखर

५) मीठ

६) कोमट पाणी

७) तेल/बटर

८) ब्रेट एम्प्रुअर

प्रकिया:-

(१) पीठ मिसळून घेणे

एका भांड्यात पीठ,साखर,मीठ एकत्र मिसळा.

इस्ट कोमट पाण्यात सक्रीय करा.

हे मिश्रण पिठात घालून नरमल कणिक मळा.

थोडे तेल लावून कणिक झाकून ठेवा

(२) फर्मेटेशन

पीठ १-२ तास झाकून ठेवावी.

पिठाच्या दुप्पट झाल्यावर ते तयार झाल्याने समजते.

(३) पावांना आकार देणे

पीठाचे छोटे समान गोळे बनवा.

तेल लावून ठेवावे.

निरीक्षण:-

फर्मेटेशन योग्य झाले तर पाव नीट होतात.

ओव्हनचे तापमान जास्त असल्यास पाव जळू शकतात.

कमी बेकिंग झाल्यावर पाव कच्चा रातो.

योग्य प्रमाणात इस्ट वापरल्याने पाव चागले होतात.

निष्कर्ष:-

या प्रोजेक्टमधून पाव बनवायला शिकलो. फर्मेटेशन,तापमान,स्वच्छताआणि साहित्याचे प्रमाण यांचा पावाच्या गुणवत्तेवर मोठापरिणाम होतो.

खर्च:-

क्र.	मटेरियल	वजन	दर/kg	किंमत
१)	मैदा	७ kg	४०/kg	२८०
२)	इस्ट	१५० kg	१६०/kg	२४.००
३)	साखर	१५० kg	४१/kg	६..१५
४)	मीठ	१२० kg	१५/kg	१.८
५)	ब्रेड इंम्र्पूअर	१४ kg	१३०/kg	३.६४
६)	ओव्हन चार्जेस	१ unit	१४ rs/ unit	१४ .००
७)	तेल	१०० kg	१३०/kg	१३.००
	मजुरी			४६५

फॉलो चार्ट:-

मैदा निवडणे ⬇️ मैदा चाळणे ⬇️ यीस्ट साखर व कोमट पाण्यात विरघळवणे ⬇️ मैद्यात मीठ, साखर, तेल घालणे ⬇️ यीस्ट मिश्रण घालून पीठ मळणे ⬇️ पीठ झाकून फुलवणे (१–२ तास) ⬇️ पीठाचे गोळे करून आकार देणे ⬇️ ट्रेवर ठेवून पुन्हा फुलवणे ⬇️ ओव्हनमध्ये भाजणे ⬇️ थंड होऊ देणे ⬇️ पाव तयार

जांभूळ जूस

प्रस्तावना:-

जमून,ज्याला जांभूळ किंवा नावळअसेही म्हटले जाते,हे भारतातील एक महत्वाचे आणि सर्वांच्या आवडीचे उष्णकटीबंधीय फल आहे. गडद जांभळा रंग, गोडसर,आंबट चव असते. जमून मध्ये vhityaminC, लोह, कोल्शिय्म मुबलक प्रमाणात असल्यामुळे ते आरोग्यास अत्यंत फायदेशीर मानले जाते.विशेषत: मधुमेह नियंत्रित ठेवण्यासाठी ज्मुंच्या फळ आणि त्याच्या बियांचा मोठ्या प्रमाणावर उपयोग केला जातो.

उद्देश:-

(१) आरोग्यासाठी चांगल .

(२) पोषणमूल्य

(३) त्वचा व केसांसाठी उपयोगी

(४) रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवते

(५) बियांचे ओषधी उपयोग

साहित्य:-

जांभूळ

साखर

पाणी

मीठ

काळे मीठ

कृती:-

जांभूळ स्वच्छ धुवून बिया काढा. व एका भांड्यात जांभूळ गरम पाण्यात घाला.

निष्कर्ष:-

जांभूळ हे पौष्टिक, औषधी गुणांनी भरलेले आणि आपल्या पर्यावरणासाठी महत्त्वाचे फळ आहे. याचे झाड मजबूत, दीर्घायुषी व सावली देणारे असून फळांमध्ये जीवनसत्वे, खनिजे आणि अँटिऑक्सिडंट्स मुबलक प्रमाणात आढळतात. जांभूळ मधुमेह नियंत्रण, पचन सुधारणा आणि रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवण्यासाठी उपयुक्त मानले जाते.

फॉलो चार्ट:-

सुरुवात
↓
पिकलेली जांभूळ निवड
↓
स्वच्छ पाण्याने धुणे
↓
बी काढणे
↓
जांभूळ क्रश करणे (पल्प तयार करणे)
↓
ज्यूस काढणे
↓
गाळणी करणे (फिल्ट्रेशन)
↓
पाश्चरायझेशन (ज्यूस गरम करणे)
↓
साखर / मीठ / मसाले घालणे (ऐच्छिक)
↓
चांगले मिसळणे
↓

बॉटलमध्ये भरून सील करणे
↓
साठवण / विक्री
↓
समाप्त

खर्च:–

मटेरियल	वजन	दर/kg	किंमत

पेरू आईस्क्रीम

प्रस्तावना:-

पेरू या फळाची नैसर्गिक गोडी, हलकी आंबट चव आणि सुगंध मनाला ताजेतवाने करतात. पारंपरिक आईस्क्रीमपेक्षा वेगळी आणि आरोग्यदायी चव देणारे पेरू आईसक्रीम आजकाल विशेष लोकप्रिय होत आहे. पिकलेल्या पेरूच्या रसापासून, साखर, दूध आणि क्रीम यांच्या मिश्रणातून तयार होणारे हे आईस्क्रीम पाहायला आकर्षक, खायला स्वादिष्ट आणि पचनासाठी हलके असते. फळांवर आधारित डेझर्टची आवड वाढत असताना पेरू आईसक्रीम हा एक रुचकर आणि पौष्टिक पर्याय ठरतो. सीमित साहित्य आणि सोपी पद्धत यामुळे घरीही सहज तयार करता येणारा हा डेझर्ट सर्व वयोगटांमध्ये आवडीने खाल्ला जातो.

उद्देश:-

पेरू या फळापासून स्वादिष्ट, पौष्टिक आणि नैसर्गिक आईसक्रीम तयार करणे.

कृत्रिम रंग, फ्लेवर यांचा वापर कमी करून फळांवर आधारित आरोग्यदायी डेझर्ट विकसित करणे.

कमी खर्चात आणि सोप्या पद्धतीने बनणारे उत्पादन लोकांपर्यंत पोहोचवणे.

स्थानिक फळांचे मूल्यवर्धन करून त्यापासून नवीन खाद्यपदार्थ तयार करण्याचे कौशल्य विकसित करणे.

लहान उद्योजक, विद्यार्थ्यांना किंवा गृहउद्योगांना उत्पादन तंत्रज्ञानाचा अनुभव देणे.

ग्राहकांना नैसर्गिक आणि फळांच्या चवीचे नवे डेझर्ट पर्याय उपलब्ध करून देणे.पेरू या फळापासून स्वादिष्ट, पौष्टिक आणि नैसर्गिक आईसक्रीम तयार करणे.

कृत्रिम रंग, फ्लेवर यांचा वापर कमी करून फळांवर आधारित आरोग्यदायी डेझर्ट विकसित करणे.

कमी खर्चात आणि सोप्या पद्धतीने बनणारे उत्पादन लोकांपर्यंत पोहोचवणे.

स्थानिक फळांचे मूल्यवर्धन करून त्यापासून नवीन खाद्यपदार्थ तयार करण्याचे कौशल्य विकसित करणे.

लहान उद्योजक, विद्यार्थ्यांना किंवा गृहउद्योगांना उत्पादन तंत्रज्ञानाचा अनुभव देणे.

ग्राहकांना नैसर्गिक आणि फळांच्या चवीचे नवे डेझर्ट पर्याय उपलब्ध करून देणे.

साहित्य:-

पेरू पल्प

क्रीम

क्देन्स्निल्क

दुध

कलर

box

कृती:-

1. पेरूची प्युरी तयार करा :
   पेरू स्वच्छ धुवून तुकडे करा. मिक्सरमध्ये थोडे दूध घालून वाटा.
   गाळणीने मिश्रण गाळून बीया वेगळ्या करा. तुम्हाला मऊ, स्मूद प्युरी मिळेल.
2. गोडपणा समायोजित करा :
   तयार प्युरीमध्ये साखर घाला आणि पुन्हा एकदा हलकेसे फिरवून घ्या.
   साखर पूर्णपणे विरघळली पाहिजे.
3. मिश्रण तयार करा :
   आता एका भांड्यात पेरूची प्युरी, उरलेले दूध, क्रीम, लिंबाचा रस आणि चिमूटभर मीठ घालून नीट मिसळा.
   मिश्रण किंचित घट्ट आणि एकसारखे झाले पाहिजे.
4. फ्रीजिंग प्रक्रिया :
   हे मिश्रण एअरटाइट कंटेनरमध्ये ओतून फ्रीजरमध्ये 3 ते 4 तास ठेवा.
   नंतर बाहेर काढून काट्याने किंवा विस्कने चांगले ढवळा (आईसक्रिस्टल तुटण्यासाठी).
   पुन्हा 3–4 तास फ्रीजरमध्ये ठेवा. (ही प्रक्रिया 2 वेळा केल्याने आईस्क्रीम अधिक स्मूद होते.)
5. सर्व्ह करा :
   आईसक्रीम पूर्ण सेट झाल्यावर स्कूप करून सर्व्ह करा.
   पाहिजे असल्यास चिली सॉल्ट, पेरूचे छोटे तुकडे किंवा सुकामेवा यांनी सजवा.

निरीक्षण:-

तयार झालेल्या पेरू आईसक्रीमचा रंग हलका गुलाबी/क्रीमिश दिसून येतो. मिश्रण एकसारखे असून बर्फाचे मोठे क्रिस्टल दिसत नाहीत.आईसक्रीम मऊ, स्मूद आणि क्रीमी टेक्स्चरचे आहे. योग्य फ्रीजिंगमुळे स्कूप सहज निघतो.पेरूची नैसर्गिक गोड-आंबट चव छान जाणवते. साखरेचे प्रमाण संतुलित आहे. लिंबाच्या रसामुळे हलकी फ्रेशनेस येते.

निष्कर्ष:-

पेरू आईसक्रीम हे नैसर्गिक, चविष्ट आणि आरोग्यदायी डेझर्टचे एक उत्तम उदाहरण आहे. पिकलेल्या पेरूचा उपयोग करून तयार केलेले हे आईसक्रीम गोड-आंबट चव, आकर्षक रंग आणि स्मूद टेक्स्चर यामुळे सर्वांना आवडते. तयार करण्यासाठी लागणारे साहित्य सहज उपलब्ध असल्याने हे घरगुती तसेच लघु उद्योगासाठी उपयुक्त उत्पादन ठरते.

खर्च:-

क्र.	मटेरियल	वजन	दर/kg	किंमत
१)	पेरू पल्प	750 gm	40/kg	30 rs
२)	क्रिम	450 gm	180/kg	81 rs
३)	कडेन्सनिल्क	240 gm	70 rs/200 gm	84 rs
४)	दुध	150 gm	50 rs	7.5 rs
५)	कलर	1 gm	300 rs/kg	0.3 rs
६)	box	2 box	10 rs/ 1 box	120 rs
७)	इलेक्ट्रिकसिटी	1 unit	10 rs/ 1 unit	10
	मजुरी			338

फॉलो चार्ट:-

सिताफळ आईस्क्रीम

प्रस्तावना:-

सीताफळ हे एक अत्यंत स्वादिष्ट, सुगंधी आणि पौष्टिक फळ आहे. त्याच्या गोडसर चवीमुळे अनेक प्रकारचे पदार्थ बनवले जातात, त्यापैकी सीताफळ आईस्क्रीम हा एक खास आणि लोकप्रिय पदार्थ आहे. सीताफळाच्या गरामध्ये नैसर्गिक गोडवा, क्रीमी टेक्स्चर आणि ताजेपणा असल्यामुळे आईस्क्रीमला उत्तम चव प्राप्त होते. घरी बनवलेले सीताफळ आईस्क्रीम हे स्वच्छ, सुरक्षित आणि कृत्रिम रंग-सुवासाविना असल्याने अधिक आरोग्यदायी ठरते. या प्रयोगामध्ये आपण सीताफळाचा गर, साखर, दूध व क्रीम यांच्या साहाय्याने स्वादिष्ट आईस्क्रीम कसे तयार करता येते हे पाहणार आहोत. या प्रक्रियेत आईस्क्रीमची चव, रंग, गोडवा आणि त्याची सुसंगतता यांचे निरीक्षण करून अंतिम निष्कर्ष नोंदवले जातील.

उद्देश:-

1. सीताफळाच्या गराचा उपयोग करून स्वादिष्ट आणि पौष्टिक आईस्क्रीम तयार करणे.
2. आईस्क्रीम बनवण्याची प्रक्रिया (मिसळणे, फ्रीजिंग, गोडवा संतुलन) practically समजून घेणे.
3. सीताफळाच्या नैसर्गिक गोडवा व सुगंधामुळे आईस्क्रीमची गुणवत्ता कशी वाढते हे जाणून घेणे.
4. घरी उपलब्ध साहित्य वापरून स्वच्छ व सुरक्षित आईस्क्रीम बनविणे शिकणे.
5. तयार केलेल्या आईस्क्रीमचे निरीक्षण करून त्याची चव, टेक्स्चर, रंग आणि सुसंगतता तपासणे.

साहित्य:-

सिताफळ पल्प

क्रिम

कडेन्सनिल्क

दुध

कलर

box

इलेक्ट्रिकसिटी

कृती:-

सीताफळ चांगले पिकलेले घ्या. त्याचा गर काढून बिया काढून टाका आणि गर थोडा मऊ करून घ्या.

एका पातेल्यात दूध घ्या आणि त्यात साखर मिसळून साखर पूर्ण विरघळेपर्यंत हलवा. हे मिश्रण थंड होऊ द्या.

थंड झालेल्या दूध-साखर मिश्रणात फ्रेश क्रीम घालून चांगले मिसळा. यामुळे आईस्क्रीम अधिक क्रीमी होते.

आता या मिश्रणात तयार केलेला सीताफळाचा गर घाला. सर्व साहित्य एकजीव होईपर्यंत फिरवा. हवे असल्यास व्हॅनिला एसेंस घाला.

हे मिश्रण एअरटाइट डब्यात भरून 5–6 तास फ्रीजरमध्ये ठेवा.
दर 2 तासांनी बाहेर काढून चमच्याने ढवळा, यामुळे आईस्क्रीममध्ये क्रिस्टल्स तयार होत नाहीत आणि टेक्स्चर चांगले होते.

पूर्णपणे सेट झाल्यावर आईस्क्रीम काढून कपमध्ये सर्व्ह करा. वरून थोडा सीताफळाचा गर किंवा ड्रायफ्रुट्स घालू शकता.

निरीक्षण:-

आईस्क्रीमचा रंग फिकट क्रीमसारखा दिसतो, काहीसा सीताफळाच्या नैसर्गिक रंगासारखा हलका पांढुरका.

सीताफळाचा हलका, गोड आणि नैसर्गिक सुगंध स्पष्ट जाणवतो.

चव अत्यंत मऊ, गोडसर आणि सीताफळाच्या नैसर्गिक गोडव्यामुळे अधिक स्वादिष्ट लागते. दूध आणि क्रीममुळे क्रीमी टेक्स्चर जाणवते

आईस्क्रीम मऊ, क्रीमी आणि एकसमान दिसते. दर तास-दोन तासांनी ढवळल्यामुळे बर्फाचे क्रिस्टल्स कमी जाणवतात.

योग्य प्रमाणात गोठल्याने आईस्क्रीम न तितके कठीण आणि न खूप सैल—मध्यम व क्रीमी सुसंगतता दिसते.

निष्कर्ष:-

सीताफळाच्या नैसर्गिक गोडवा, सुगंध आणि क्रीमीपणामुळे तयार केलेले आईस्क्रीम स्वादिष्ट आणि पौष्टिक बनते. योग्य प्रमाणात दूध, क्रीम आणि साखर मिसळल्यामुळे आईस्क्रीमला क्रीमी टेक्स्चर मिळते, तसेच वेळोवेळी ढवळल्याने बर्फाचे थर तयार होत नाहीत. प्रयोगातून असे दिसून येते की सीताफळाचा गर योग्य प्रकारे प्रक्रिया केल्यास घरच्या घरीही आकर्षक, मऊ आणि चविष्ट आईस्क्रीम सहज तयार करता येते.

खर्च:-

मटेरियल	वजन	दर/kg	किंमत
सिताफळ पल्प	750 gm	40/kg	30 rs
क्रिम	450 gm	180/kg	81 rs
कडेन्सनिल्क	240 gm	70 rs/200 gm	84 rs
दुध	150 gm	50 rs	7.5 rs
कलर	1 gm	300 rs/kg	0.3 rs
box	2 box	10 rs/ 1 box	120 rs
इलेक्ट्रिकसिटी	1 unit	10 rs/ 1 unit	10
मजुरी			338.00

पिझ्झ

प्रस्तावना:-

पिझ्झा हा जगभर लोकप्रिय असलेला एक स्वादिष्ट इटालियन पदार्थ आहे. मैद्याच्या पातळ किंवा जाड कणकेच्या बेसवर विविध भाज्या, चीज, सॉस आणि मसाले घालून तयार केला जाणारा पिझ्झा मुलांपासून मोठ्यांपर्यंत सर्वांनाच आवडतो. काळानुसार पिझ्झामध्ये अनेक बदल झाले असून आज आपण वेगवेगळ्या प्रकारचे पिझ्झा जसे की वेजी पिझ्झा, चीज बर्स्ट, पेपरोनी, मार्घेरिटा इत्यादी चवीत उपलब्ध पाहतो. घरी तसेच हॉटेलमध्ये सहज बनणारा हा पदार्थ चविष्ट, पौष्टिक आणि आधुनिक खाद्यसंस्कृतीचे प्रतीक मानला जातो.

उद्देश:-

पिझ्झा तयार करण्याचा मुख्य उद्देश म्हणजे एक स्वादिष्ट, पौष्टिक आणि सर्वांना आवडणारा खाद्यपदार्थ बनवणे. पिझ्झाच्या माध्यमातून विविध भाज्या, चीज आणि सॉस यांच्या संयोजनातून चव आणि पोषण यांचा उत्तम समतोल साधता येतो. स्वयंपाक कौशल्य विकसित करणे, नवीन चवींचे प्रयोग करणे आणि कुटुंबासोबत किंवा मित्रांसोबत आनंदाने खाता येईल असा आकर्षक पदार्थ तयार करणे हा देखील पिझ्झा बनवण्यामागील उद्देश आहे.

साहित्य:-

पिझ्झा सॉस / टोमॅटो सॉस

मोझरेला चीज

कांदा – चिरलेला

टोमॅटो – चिरलेला

स्वीट कॉर्न

पनीर / मशरूम

ओरेगानो, चिली फ्लेक्स

कृती:-

पिझ्झा बेस तयार करण्याची कृती

1.एका भांड्यात कोमट पाणी, साखर आणि ड्राय यीस्ट एकत्र करून 5 मिनिटे झाकून ठेवा, ज्यामुळे यीस्ट सक्रिय होईल.

2.दुसऱ्या भांड्यात मैदा, मीठ आणि तेल घालून मिसळा.

3.कणीक 5–7 मिनिटे मळून एका भांड्यात तेल लावून झाकून 1 तास उठू द्या.

4.कणीक फुगल्यानंतर तिला गोल आकारात पातळ किंवा जाड बेस लाटून तयार ठेवा.

पिझ्झा बनवण्याची कृती

1.तयार बेसवर हलका टोमॅटो/पिझ्झा सॉस पसरवून घ्या.

2.त्यावर मोझरेला चीज समान प्रमाणात भुरा.

3.इच्छेनुसार कापलेले कांदे, टोमॅटो, कॅप्सिकम, स्वीट कॉर्न, ऑलिव्ह किंवा पनीरचे तुकडे ठेवू शकता.

4.वरून ओरेगानो आणि चिली फ्लेक्स भुरभुरा

5.पिझ्झा ओव्हनमध्ये 180°C तापमानावर 12–15 मिनिटे बेक करा. (ओव्हन नसल्यास पॅनमध्ये झाकून मध्यम आचेवर 10–12 मिनिटे शिजवू शकता.)

6.चीज पूर्णपणे वितळून बेस खुसखुशीत झाल्यावर पिझ्झा तयार आहे.

निरीक्षण:-

पिझ्झा बेक करताना चीज हळूहळू वितळू लागते आणि सोनेरी रंग येऊ लागतो.भाज्या शिजून थोड्या मऊ होतात पण त्यांचा कुरकुरीतपणा कायम राहतो.बेसची कडा बेक होताना फुगतात आणि खुसखुशीत दिसू लागतातपिझ्झा पूर्ण तयार झाल्यावर सुगंध खूप आकर्षक जाणवतो.काट्याने हलके दाबल्यास बेस खालीपासून कुरकुरीत आणि वरून मऊ असा दिसतो.

निष्कर्ष:-

पिझ्झा हा सोपा, स्वादिष्ट आणि पोषक पदार्थ असून तो घरच्या घरी सहज बनवता येतो. योग्य प्रमाणात बेस, सॉस, चीज आणि भाज्यांचा वापर केल्यास पिझ्झा अधिक चवदार तयार होतो. बेकिंगच्या प्रक्रियेमुळे बेस खुसखुशीत आणि टॉपिंग स्वादिष्ट बनते. पिझ्झा तयार करताना स्वयंपाक कौशल्य वाढते आणि नवीन चवींचा अनुभव मिळतो. त्यामुळे पिझ्झा हा सर्व वयोगटांना आनंद देणारा आणि नेहमीच लोकप्रिय ठरलेला पदार्थ आहे.

खर्च:-

मटेरियल	वजन	दर/kg	किंमत
मैदा	१ किलो	३४ rs	३४.००
इस्ट	20 gm	१४० rs	२.८००
साखर	20 gm	४२ rs	०.८४
मीठ	20 gm	20 rs	०.४०
तेल	५ gm	१३० rs	०.६५
बटर	५० gm	२२० rs	11.००
चीज	२०० gm	४५० rs	१३०.००
टोमॅटो	२५० gm	१० rs	२.५०
शिमला मिरची	२५० gm	१० rs	२.००
कांदा	२५० gm	१० rs	२.००
मसाला	___		१०.००
ओव्हन चार्जेस	1 unit	१४/rs	१४.००
			२११.१९
			७३.९१
			२८५.१०

गार्लिक ब्रेड

प्रस्तावना:-

गार्लिक ब्रेड हा एक स्वादिष्ट आणि लोकप्रिय खाण्याचा प्रकार आहे. ब्रेड, लसूण, बटर आणि हर्ब्स यांच्या संगमातून तयार होणारा हा पदार्थ सुगंधित, कुरकुरीत आणि चविष्ट असतो. पिझ्झासोबत सर्व्ह केला जाणारा हा साईड डिश असो किंवा स्नॅक म्हणून खाल्ला जाणारा, गार्लिक ब्रेड नेहमीच सर्वांच्या पसंतीस उतरतो. घरीसुद्धा अतिशय सोप्या पद्धतीने तयार करता येणारा हा पदार्थ प्रत्येक वेळी ताजा आणि स्वादिष्ट लागतो.

उद्देश:-

गार्लिक ब्रेड बनवण्याचा मुख्य उद्देश म्हणजे साध्या ब्रेडला स्वादिष्ट आणि आकर्षक बनवणे. लसूण, बटर आणि हर्ब्स यांच्या मिश्रणामुळे ब्रेडमध्ये उत्कृष्ट सुगंध आणि चव निर्माण होते. हा पदार्थ स्नॅक, स्टार्टर्स किंवा पिझ्झा-पास्ता सोबत साईड डिश म्हणून देण्यासाठी उपयुक्त ठरतो. घरी कमी वेळात सोप्या पद्धतीने तयार करता येत असल्यामुळे जलद, चविष्ट आणि सर्वांना आवडणारा पदार्थ बनवणे हा गार्लिक ब्रेड तयार करण्याचा प्रमुख उद्देश आहे.

साहित्य:-

ब्रेड स्लाइसेस

बटर

लसूण

मिक्स हर्ब्स / ओरेगानो

चिली फ्लेक्स

मीठ

चीज

कोथिंबीर किंवा पार्सले

कृती:-

गार्लिक बटर तयार करा

एका भांड्यात मऊ बटर घ्या.

त्यात बारीक कुटलेला लसूण, मिक्स हर्ब्स, चिली फ्लेक्स आणि मीठ घालून चांगले मिसळा.

हवे असल्यास थोडी बारीक चिरलेली कोथिंबीर/पार्सलेही घाला.

ब्रेडवर मिश्रण लावा

ब्रेड स्लाइस किंवा बन्स कट करून घ्या.

प्रत्येक स्लाइसवर तयार केलेले गार्लिक बटर समान पद्धतीने लावा.

चिझी गार्लिक ब्रेड हवे असल्यास वर चीज टाका.

टोस्ट/बेक करा

तव्यावर: मंद आचेवर गार्लिक बटर लावलेले ब्रेड ठेवा आणि झाकण ठेऊन कुरकुरीत होईपर्यंत शेकून घ्या.

ओव्हनमध्ये: 180°C वर 5–7 मिनिटे किंवा चीज वितळेपर्यंत बेक करा.

एअर फ्रायर: 160–170°C वर 4–6 मिनिटे बेक करा.

सर्व्ह करा

हलका सोनेरी, कुरकुरीत झाल्यावर गार्लिक ब्रेड बाहेर काढा.

गरमगरम सॉस, पिझ्झा किंवा सूपसोबत सर्व्ह करा.

निरीक्षण:-

लसूण आणि बटर एकत्र मिसळल्यावर त्याचा सुगंध तीव्र आणि आकर्षक जाणवतो.

ब्रेडवर गार्लिक बटर समानरित्या लावल्यास बेक करताना ब्रेड सोनेरी आणि कुरकुरीत बनतो.

गरम करताना लसणीचा सुगंध अधिक उठून दिसतो आणि हर्ब्समुळे चव वाढते.

ओव्हन/तव्यावर योग्य तापमान ठेवल्यास ब्रेड जळत नाही आणि समसमान टोस्ट होतो.

चिझी गार्लिक ब्रेड करताना चीज पूर्णपणे वितळल्यावर वर हलकी सोनेरी लेयर तयार होते.

तयार झालेला गार्लिक ब्रेड बाहेरून कुरकुरीत आणि आतून मऊ असतो.

निष्कर्ष:-

गार्लिक ब्रेड हा कमी साहित्य आणि कमी वेळेत तयार होणारा, परंतु अतिशय स्वादिष्ट आणि लोकप्रिय असा पदार्थ आहे. लसूण, बटर आणि हर्ब्स यांच्या मिश्रणाने साध्या ब्रेडला रुचकर चव आणि सुगंध मिळतो. योग्य तापमान आणि पद्धत वापरल्यास ब्रेड कुरकुरीत आणि आकर्षक तयार होतो. स्नॅक, स्टार्टर्स किंवा साईड डिश म्हणून हा पदार्थ सर्व वयोगटांना आवडणारा आहे. त्यामुळे गार्लिक ब्रेड हा घरगुती तसेच पार्टी मेनूमध्ये सहजपणे समाविष्ट करता येणारा उत्कृष्ट पर्याय ठरतो.

खर्च:-

मटेरियल	वजन	दर/kg	किंमत
मैदा	१ किलो	३४ rs	३४.००
इस्ट	20 gm	१४० rs	२.८००
साखर	20 gm	४२ rs	०.८४
मीठ	20 gm	20 rs	०.४०
तेल	५ gm	१३० rs	०.६५
बटर	५० gm	२२० rs	11.००
चीज	२०० gm	४५० rs	१३०.००
टोमॅटो	२५० gm	१० rs	२.५०
शिमला मिरची	२५० gm	१० rs	२.००
कांदा	२५० gm	१० rs	२.००
मसाला	___		१०.००
ओव्हन चार्जेस	1 unit	१४/rs	१४.००
			२११.१९
			७३.९१
			२८५

शेगदाना चिक्की

प्रस्तावना:-

शेंगदाणा चिक्की हा पारंपारिक भारतीय गोड पदार्थ असून तो मुख्यतः भाजलेल्या शेंगदाणे आणि गुळ यांच्या संयोगातून तयार केला जातो. हिवाळ्यात विशेष लोकप्रिय असलेली ही चिक्की कुरकुरीत, पौष्टिक आणि ऊर्जा देणारी असते. साधी रेसिपी, कमी साहित्य आणि जास्त चव यामुळे हा पदार्थ घराघरात आवडीने बनवला जातो. गुळातील खनिजे आणि शेंगदाण्यातील प्रथिने व चांगले फॅट्स यामुळे शेंगदाणा चिक्की हा चविष्ट तसेच आरोग्यदायी स्नॅक मानला जातो.

उद्देश:-

शेंगदाणा चिक्की बनवण्याचा मुख्य उद्देश म्हणजे पौष्टिक, ऊर्जादायी आणि दीर्घकाळ टिकणारा असा पारंपारिक गोड पदार्थ तयार करणे. गुळातील खनिजे आणि शेंगदाण्यातील प्रथिने यांचा योग्य संगम झाल्यामुळे शरीराला त्वरित ऊर्जा मिळते. हिवाळ्यात उष्णता देण्यासाठी आणि मुलांपासून ते मोठ्यांपर्यंत सर्वांसाठी आरोग्यपूरक स्नॅक म्हणून वापरणे हेही तिच्या तयार करण्याचे प्रमुख उद्देश आहेत. बाजारापेक्षा स्वच्छ, शुद्ध आणि कमी खर्चात घरी बनवण्यासाठीही शेंगदाणा चिक्की हा उत्तम पर्याय ठरतो.

साहित्य:-

शेंगदाणे

गूळ

तूप

वेलची पावडर

पाणी

कृती:-

1.शेंगदाण्यांची तयारी:

शेंगदाणे मंद आचेवर भाजून घ्या.

थंड झाल्यावर त्यांची साल काढून हलके हाताने दाबून दोन भाग करा.

2. गूळ वितळवणे:

कढईत 1–2 टीस्पून तूप गरम करा.

त्यात गूळ आणि थोडेसे पाणी घाला.

मंद आचेवर सतत ढवळत गूळ पूर्णपणे वितळू द्या.

3.गुळाची चाशनी तपासणे:

गूळ वितळून बुडबुडे येऊ लागले की चाशनी थोडी घट्ट होते.

एका वाडग्यात थंड पाणी घ्या आणि चाशनीचा थेंब सोडा.

तो थेंब पाण्यात टाकल्यावर कडक गोळी सारखा झाल्यास चाशनी योग्य झाली आहे.

4.मिश्रण तयार करणे:

चाशनी तयार झाल्यावर आच कमी करा.

त्यात भाजलेले शेंगदाणे आणि वेलची पावडर घालून चांगले मिसळा.

सर्व शेंगदाण्यांना गुळाचा लेप समान लागला पाहिजे.

5.चिक्की सेट करणे:

तूप लावलेल्या ताटात किंवा प्लॅटफॉर्मवर मिश्रण पसरवा.

लाटण्याने समान जाडीचे पातळ करून घ्या.

अजून गरम असतानाच सुरीने आवडीनुसार तुकडे कापा.

6.थंड करून साठवणे:

चिक्की पूर्णपणे थंड झाल्यावर तुकडे वेगळे करा.

हवाबंद डब्यात साठवा.

निरीक्षण:-

शेंगदाणे योग्य प्रकारे भाजल्यास त्यांचा सुगंध आणि कुरकुरीतपणा वाढतो.
गूळ वितळताना त्याचा रंग हलका सोनेरी होतो आणि हलका सुगंध येऊ लागतो.
चाशनी योग्य “गोळी” पातळीवर आली की चिक्की अधिक कुरकुरीत तयार होते.
शेंगदाणे गुळात मिसळताना सर्व दाण्यांवर समान लेप बसणे आवश्यक असते, अन्यथा काही भाग मऊ किंवा कोरडे राहू शकतात.
मिश्रण गरम असतानाच ताटात पसरवले तर ते सपाट आणि समान जाडीचे होते.
योग्य वेळी तुकडे कापले नाहीत तर चिक्की थंड झाल्यावर तुटण्याची शक्यता वाढते.
तयार चिक्कीचा रंग सोनेरी तपकिरी आणि टेक्स्चर कुरकुरीत पण व्यवस्थित बांधलेले दिसते.

निष्कर्ष:-

शेंगदाणा चिक्की हा पारंपारिक, पौष्टिक आणि ऊर्जादायी असा भारतीय गोड पदार्थ आहे. कमी साहित्य, सोपी कृती आणि दीर्घकाळ टिकण्याची क्षमता यामुळे हा पदार्थ घराघरात लोकप्रिय आहे. योग्य प्रमाणात गूळ आणि शेंगदाण्यांचा वापर, तसेच चाशनीची योग्य पातळी ठेवणे हे कुरकुरीत आणि चविष्ट चिक्की बनवण्यासाठी महत्त्वाचे आहे. शेंगदाणा चिक्की हा आरोग्यदायी स्नॅक म्हणूनही उत्तम पर्याय ठरतो, कारण तो गुळातील खनिजे आणि शेंगदाण्यातील प्रथिने यांचा उत्तम संगम देतो.

खर्च:-

मटेरियल	वजन	दर/kg	किंमत
शेगदाना	५०० gm	१३० rs	६५.००
साखर	५०० gm	४२ rs	२१.००
तेल	५ gm	१३० rs	०.६५
gas	३० gm	८७० rs/१४ kg	१.८६
पोकिंग बॉक्स	२ box	१० rs/बॉक्स	20.००
			१०८.५१
			३७.००
			१४२

ओल्या ह्ल्दीच लोणचं

प्रस्तावना:-

ओल्या हळदीचे लोणचे हे पारंपरिक भारतीय पाककृतीतले एक महत्त्वाचे आणि आरोग्यवर्धक लोणचे आहे. हळद ही प्राचीन काळापासून औषधी गुणधर्मांसाठी प्रसिद्ध असून तिच्यातील कर्क्युमिन हा दाह कमी करणारा आणि रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवणारा घटक मानला जातो. ओल्या हळदीपासून तयार केलेले लोणचे फक्त चविष्टच नसून शरीरासाठी अत्यंत पोषक देखील असते. जेवणासोबत थोडेसे ओल्या हळदीचे लोणचे घेतल्याने पचन सुधारते, शरीरातील सूज कमी होण्यास मदत होते आणि एकूण आरोग्याला लाभ होतो. पारंपरिक पद्धतीने तयार होणारे हे लोणचे टिकून राहण्यास सोपे, बनवायला सोपे आणि चविष्ट असल्यामुळे प्रत्येक घरात याला विशेष महत्त्व आहे.

उद्देश:-

आरोग्यवर्धन: ओल्या हळदीतील नैसर्गिक कर्क्युमिन दाह कमी करण्यास, रोगप्रतिकारक शक्ती वाढविण्यास आणि शरीर शुद्ध करण्यास मदत करते. हे लोणचे रोजच्या आहारातून हळदीचे गुण सहज मिळवण्यासाठी उपयुक्त आहे.

पचन सुधारणा: ओल्या हळदीसह वापरलेले मेथी, लिंबू आणि मसाले पचनक्रिया सुधारण्यास मदत करतात.

चव वाढविणे: जेवणात एक आकर्षक, तिखट-खमंग चव आणण्यासाठी ओल्या हळदीचे लोणचे उपयुक्त ठरते.

दीर्घकाळ साठवणूक: ताजी हळद लवकर खराब होते; लोणचे बनवून ती अनेक दिवसांनीही वापरता येते.

पारंपरिक पाककृती जतन करणे: घरगुती लोणच्यांच्या परंपरेत ओल्या हळदीचे लोणचे एक महत्त्वाचा भाग आहे. ही परंपरा पुढच्या पिढ्यांपर्यंत पोहोचवण्याचा उद्देशही यात सामावलेला आहे.

पोषक घटक टिकवणे: लोणचे तयार करण्याच्या प्रक्रियेमुळे हळदीतील महत्त्वाचे पोषक घटक दीर्घकाळ टिकून राहतात.

साहित्य:-

ओल हळद

लिंबू

हिरवी मिरची

लसून

आलं

मोहरी तेल

हिंग

मोहरी

मोहरी डाळ

व्हिनेगर

कृती:-

ओल हळदीचे गाठी नीट धुवून त्यावरील माती काढा. स्वच्छ कापडावर पसरवून पूर्ण कोरडी होऊ द्या.

हळद पूर्णपणे सुकल्यावर तिच्या पातळ चकत्या किंवा काप करून घ्या. (हातांना पिवळा रंग लागू शकतो म्हणून हातमोजे घालू शकता.)

पॅनमध्ये मेथीदाणे आणि मोहरी हलकेसे भाजून घ्या.

गार झाल्यावर दळून जाडसर पूड बनवा.

पॅनमध्ये तेल गरम करून त्यात हिंग, कढीपत्ता (पर्यायी) आणि हिरव्या मिरच्या घालून हलकी फोडणी तयार करा.
तेल थोडे थंड होऊ द्या.

निरीक्षण :-

लोणचे पिवळसर–सोनेरी रंगाचे दिसते. हळदीचे नैसर्गिक पिवळेपण आणि तेलामुळे लोणच्याला आकर्षक रंग प्राप्त होतो.

हळद, मोहरी, मेथी आणि तेलाच्या फोडणीमुळे लोणच्याला एक तिखट, खमंग आणि हलका औषधी सुवास येतो.

हळदीच्या चकत्या सुरुवातीला कुरकुरीत असतात, परंतु लिंबूरस आणि मसाल्यांमध्ये मुरल्यानंतर त्या थोड्या मऊ आणि चविष्ट होतात.

बरणीत वर हलका तेलाचा थर दिसतो, जो लोणचे टिकवण्यासाठी आवश्यक असतो.

चव तिखट-खट्टी आणि हलकी कडवट असते. हळदीची मूळ कडवटपणा मसाले आणि लिंबूरसामुळे समतोल होतो.

2–3 दिवसांत लोणचे मसाल्यात चांगले मुरते. या दरम्यान रंग थोडा गडद होतो आणि सुगंध अधिक तीव्र होतो.

योग्य प्रमाणात तेल, मीठ आणि स्वच्छ बरणी वापरल्यास हे लोणचे दीर्घकाळ खराब न होता

निष्कर्ष:-

ओल्या हळदीचे लोणचे हे आरोग्यदायी, पौष्टिक आणि पारंपरिक पद्धतीने तयार होणारे एक उपयुक्त खाद्यपदार्थ आहे. हळदीतील औषधी गुणधर्म, मसाल्यांचा सुगंध आणि लिंबूरसाची खटास यामुळे हे लोणचे केवळ चविष्टच होत नाही तर शरीरासाठीही लाभदायक ठरते. योग्य प्रमाणात तेल, मीठ आणि स्वच्छतेची काळजी घेतल्यास हे लोणचे दीर्घकाळ टिकून राहते व रोजच्या आहारात सहज वापरता येते.

खर्च :-

मटेरियल	वजन	दर/kg	किंमत
ओळी हळद	६४० gm	८०/ rs	५१.२
लसून	७० gm	८०/ rs	८.००
आलं	२०० gm	८० /rs	20.००
मोहरी तेल	५०० gm	२४० /rs	७२.००
मीठ	९० gm	20 /rs	१.८०
हिंग	५ gm	३५० /gm	१.७५
मोहरी	५ gm	१०० gm	०.५०
लिंबू	५०० gm	४० rs	20.००
मोहरी डाळ	१० gm	१०० rs	१.००
व्हिनेगर	२५० ml	७५ rs /७०० rs	२६.४८
प्याकिंग बार	४ जर	४० जर /जर	16.००
			२३४.०३
			८१.९१
			३१५

गुलाब जाम

प्रस्तावना:-

गुलाब जाम हे भारतीय उपखंडातील एक अतिशय लोकप्रिय आणि पारंपरिक गोड पदार्थ आहे. मऊ, सुबक गोळे खोवा किंवा मिल्क पावडरपासून तयार करून तुपात किंवा तेलात तळले जातात आणि नंतर साखरेच्या सुगंधी पाकात बुडवले जातात. त्यामुळे त्याला एक खास स्वाद, नरम पोत आणि आकर्षक गोडवा मिळतो. सण-उत्सव, लग्नसमारंभ किंवा कोणत्याही आनंदाच्या क्षणी गुलाब जामुन हा गोड पदार्थ नेहमीच खास स्थान मिळवतो. त्यामुळे तो भारतीय पाकसंस्कृतीतील अविभाज्य आणि सर्वांना आवडणारा असा गोड पदार्थ मानला जातो.

उद्देश :-

गुलाब जाम तयार करण्याचा मुख्य उद्देश म्हणजे कोणत्याही सण-उत्सव, समारंभ किंवा विशेष प्रसंगी गोडवा आणि आनंद वाढवणे. मऊ, रसाळ आणि सुगंधी अशा या पारंपरिक गोड पदार्थाद्वारे पाहुण्यांचे स्वागत आदराने करण्याची परंपरा जपली जाते. स्वादिष्ट आणि सर्वांना आवडणारा असल्यामुळे गुलाब जाम हा गोड पदार्थ घरगुती तसेच व्यावसायिक पातळीवर सहज उपलब्ध करून देण्याचा, तसेच भारतीय पाकसंस्कृतीतील पारंपरिक मिठाईची ओळख कायम राखण्याचा उद्देशही साधला जातो.

साहित्य :-

खोवा

मैदा

बेकिंग सोडा

दूध

तूप किंवा तेल

साखर

पाणी

वेलची पावडर

गुलाब पाणी किंवा केवड्याचा अर्क

केशर

कृती:-

पाक (साखरेचा सिरप) बनवणे

1. एका पातेल्यात २ कप साखर आणि १ कप पाणी घाला.
2. मध्यम आचेवर उकळा आणि साखर पूर्णपणे विरघळू द्या.
3. एक उकळी आल्यावर आच कमी करा.त्यात वेलची पावडर, आणि आवडत असल्यास गुलाब पाणी/केवड्याचा अर्क व केशर घाला.
4. पाक हलकाच ठेवा (एकतारी करायची गरज नाही).
5. गॅस बंद करून पाक थोडा कोमट राहू द्या.
6. गॅस बंद करून पाक थोडा कोमट राहू द्या.

गोळे तयार करणे

1.एका ताटात खोवा (१ कप) मऊ करून घ्या.

2.त्यात मैदा (२–३ टेबलस्पून) आणि चिमूटभर बेकिंग सोडा घाला.

3.मिश्रण चांगले मळा.

4.गरजेनुसार थोडेसे दूध घालून मऊ, एकसंध गोळा तयार करा.

5. मिश्रणाचे छोटे-छोटे समान आकाराचे गोळे तयार करा. (गोळ्यांवर क्रॅक्स येऊ देऊ नका, नाहीतर तळताना फाटू शकतात.)

गोळे तळणे

1. कढईत तूप किंवा तेल मंद आचेवर तापवायला ठेवा.

2. तेल जास्त गरम नसावे; नाहीतर गोळे बाहेरून काळे पडतील आणि आतून कच्चे राहतील.

3.गोळे हलक्या हाताने तेलात सोडा.

4. मंद ते मध्यम आचेवर सोनेरी-तांबूस होईपर्यंत सतत हलवत तळा.

5. तळलेले गोळे काढून त्वरित कोमट पाकात घाला.

पाकात मुरवणे

1. तळलेले सारे गोळे पाकात व्यवस्थित बुडतील याची खात्री करा.
2. झाकण ठेवून किमान १ ते २ तास मुरू द्या.
3. गोळे पाक शोषून मऊ, रसाळ आणि स्वादिष्ट गुलाब जाम तयार होतील.

सर्व्ह करण्याची पद्धत

• गरम किंवा थंड — दोन्ही प्रकारे सर्व्ह करा.
• इच्छेनुसार वर थोडे काजू-पिस्ते घालून सजवू शकता.

निरीक्षण :-

1. मिश्रणाची एकसंधता:
   खोवा, मैदा आणि सोडा एकत्र मळताना मिश्रण मऊ, लवचिक आणि क्रॅक-रहित दिसते. योग्य मिश्रणामुळे गोळे तळताना फाटत नाहीत.
2. गोळ्यांचा आकार आणि पोत:
   तयार केलेले गोळे गुळगुळीत आणि समान आकाराचे असतात. तळताना ते हलके फुगतात आणि रंग एकसमान होतो.
3. तळण्याचा तापमान परिणाम:
   तेल मध्यम तापमानाचे असल्यास गोळे हळूहळू तांबूस-तपकिरी होतात. तेल जास्त गरम असल्यास बाहेरून काळे आणि आतून कच्चे राहतात.
4. पाकाची घट्टपणा:
   पाक हलका, पातळ आणि पारदर्शक दिसतो. एकतारी नसल्यामुळे गुलाब जाम पाक सहज शोषतो.
5. पाकात मुरण्याची प्रक्रिया:
   तळलेले गोळे पाकात टाकल्यानंतर त्यांचा आकार किंचित वाढतो आणि ते अधिक मऊ व रसाळ होतात.
6. स्वाद व सुगंध:
   पाकात वेलची, गुलाब पाणी किंवा केशर असल्यास गोड पदार्थाला एक विशिष्ट सुगंध आणि चव प्राप्त होते.
7. अंतिम पोत:
   व्यवस्थित मुरल्यानंतर गुलाब जाम बाहेरून मऊ आणि आतून रसाळ दिसतो, तसेच दाबल्यास पाक हळूच बाहेर येतो.

निष्कर्ष :-

गुलाब जाम हा भारतीय पाककलेतील एक प्रमुख आणि सर्वांना आवडणारा गोड पदार्थ आहे. योग्य प्रमाणात साहित्य, मऊ मिश्रण, नियंत्रित तापमान आणि हलका पाक या सर्व गोष्टींचे योग्य संतुलन साधल्यास उत्कृष्ट, नरम आणि रसाळ गुलाब जाम तयार होतो. तळण्याची पद्धत आणि पाकात मुरवण्याची वेळ यांचा अंतिम परिणामावर विशेष प्रभाव दिसून येतो. निरीक्षणांवरून असे स्पष्ट होते की योग्य पद्धतीने तयार केलेला गुलाब जाम स्वाद, पोत आणि सुगंध या तिन्ही दृष्टींनी समाधान देणारा असतो. त्यामुळे ही पारंपरिक मिठाई सण-उत्सवात आणि खास प्रसंगी गोडवा वाढवण्यासाठी अतिशय योग्य ठरते.

खर्च :-

मटेरियल	वजन	दर /kg	किंमत
ब्रेड	1 pac	40 /1 pac	40
दुध	250 ml	10	10
तेल	100 ml	13	18
साखर	250 gm	10	10
गॅस चार्जेस	45 gm	870/14 kg	2.79
मजुरी		35%	26.52
			102