अवाला प्रकल्प

प्रस्तावना

मी dbrt ची विद्यार्थिनी आहे . आम्ही आवळा हा प्रोजेक्ट तयार केला. आरोग्यासाठी खूप पौष्टिक असतो. त्यात व्हिटामिन c जास्त प्रमाणात असते व ते औषधी फळ मानले जाते. या प्रकल्पातून आवळ्याचे गुणधर्म ,उपयोग व महत्व याची माहिती घेतली आहे.

उद्देश

1 आवळ्याचे औषधी गुणधर्म जाणून घेणे.

2 तो कोणत्या सिझन मध्ये उपलब्ध होतो हे जाणून घेणे.

3 आवळ्यापासून कोणत्या प्रकारचे product तयार होतात ह्याची माहिती मिळवणे.

सर्वे

जयवंत भिकाजी गायकवाड यांची मुलाखत घेतली. ते हिवरे कुंभार मध्ये राहणारे होते. त्यांना शेतात 50 झाडे लावलेली होती.

आवळ्याचे 2 प्रकार आहेत. 1(राय आवळा)

2 (कंठी आवळा )

आवळ्याचे झाडे लावल्यानंतर 5 ते 6 वर्षांनी त्याला आवळा यायला लागले.

साहित्य

पातेल,चमचा , ग्लास, मग, डिश, नमक, काळी मिरी , जीरा,मसाले,आवळे , विनेगर, इत्यादी.

कृती

सर्व प्रथम आम्ही आवळे निवडून घेतले. त्यानंतर त्याला मिठाच्या पाण्यात 12 तास भिजत घातले. त्यानंतर त्यांना गरम पाण्यात शिजवून घेतले. त्यानंतर मसाले घालून आणि त्यात तेल घालून त्याला मुरायला ठेवलं. ते टिकण्यासाठी व आंबट लागण्यासाठी त्यात विनेगर टाकलं.

त्यानंतर आम्ही त्याचापासून आम्ही लोणच तयार केले .आणि आवळा सुपारी तयार केली .

त्यातून काय शिकलो :आवळा हा शरीरासाठी खूप उपयोगी असतो .

निरीक्षण

आवळा हा पांगून ठेवला पाहिजे नाहीतर तो लवकर खराब होतो .

निष्कर्ष

या प्रकल्पातून आवळा हा खूप पोषक आणि बहुगुणी फळ आहे हे समजले .त्याचा खूप औषधी उपयोग होतात अवल्यापासून तयार होणारे पदार्थ आरोग्य आणि आर्थिक दोन्ही दृष्टीकोनातून फायदेशीर आहेत . म्हणून आवळ्याचे महत्व सर्वांनी जाणून ग्यावे व त्याचा वापर करावा .

खर्च :

मटेरीअल	वजन	दर kg	किमत
1 आवळा	८ kg	६० $/kg	480 .00
2 लोणच मसाला	७ paket	५० rs /kg	350 .00
३ तेल	1.५ kg	१३० rs /kg	195.00
४ लोणच बॉटल	४० बॉटल	१० rs /बॉटल	400.00
५ लेबल	४० लेबल	२ rs /1 लेबल	80.00
६ gas चार्जेस	३० ग्राम	८७० rs /१४ kg	1.86
७ फोइल पेपर	४० paper	1 rs /१४ फोइल	10.00
८ मीठ	७०० gm	१५ rs /kg	10.50
९ कालोन्जी	७० gm	४० rs /१०० gm	28.00
१० मजुरी	३५ %		2106 .40
११ फोइल चार्जेस	1/2 युनिट्स	१७ rs /युनिट	5.00

जांभूळ प्रकल्प

प्रस्तावना

जांभूळ ही एक अत्यंत उपयुक्त व औषधी गुणधर्म असलेल फळ आहे . याला जाबूल , जांभूळ, जंबूल किंवा ब्लॅक प्लम (Black Plum / Java Plum ) असेही म्हणतात . जांभूळ जासचे शास्त्रीय नाव Syzygium cumini आहे . ही झाड भारतात सर्वत्र आढळते व उन्हाळ्यात शेवटी त्याची फळे येतात .

उद्देश

1. जांभूळ या फळाचे पोषणमूल्य आणि औषधी गुणधर्म समजावून घेणे .
2. जांभूलच्या झाडाचे विविध उपयोग व त्याचे पायरवरणीय महत्त्व जाणून .
3. जांभूळ दळापासून तयार होणारे विविध पदार्थ (जसे की रस लोणच जाम इ .) बनवण्याची प्रक्रिया शिकणे .
4. स्थानिक पातळीवर उपलब्ध नैसर्गिक सांसाधनाचा योग्य वापर कसा करता येईल ही समजणे .
5. करशी आणि आरोग्य यांचा परस्पर संबंध ओळख.

सर्वे

जांभूळ प्रकल्पाचा केलेला सर्वे

जांभूळ प्रक्लाचा सर्वेक्षनात परिसरातील जमीन , हवामान, पाण्याची उपलब्धता आणि जम्भील लागवडीसाठी योग्य परिस्थिती यांचा अभ्यस करण्यात आला . शेतकऱ्याच्या अनुभवांवरून जांभूळ झाडाची वाढ , उत्पादन ,बाजारभाव आणि उत्पन्न याबद्दल माहिती गोळा करण्याची आली . या सर्वेवरून परिसरात जांभूळ लागवड फायदेशीर आणि पर्यावारापुरक असल्याची निष्पन्न झाले .

सर्वेक्षणातून दिसून आलेले मुद्दे

1. जमीन व हवामान: परिसरातील जमीन आणि हवामान जांभुळ लागवडीसाठी अनुकूल आहे.
2. पाण्याची उपलब्धता: मध्यम प्रमाणात सिंचन पुरेसे असल्याचे आढळले.
3. झाडांची वाढ: जांभुळ झाडांची वाढ चांगली आणि टिकाऊ आहे.
4. आर्थिक उत्पन्न: फळ विक्रीतून शेतकऱ्यांना चांगले उत्पन्न मिळते.
5. उद्योग संधी: जांभुळापासून जॅम, शरबत, व्हिनेगर तयार करण्याच्या उद्योगांना वाव आहे.
6. पर्यावरणीय लाभ: जांभुळ झाडे मृदसंधारण व पर्यावरण संतुलनासाठी उपयुक्त आहेत.
7. शेतकरी सहभाग: स्थानिक शेतकऱ्यांचा सहभाग आणि उत्साह समाधानकारक आहे
8. .भविष्यातील संधी: प्रकल्पाचा विस्तार आणि प्रक्रिया उद्योग विकसित केल्यास ग्रामीण विकासाला चालना मिळू शकते.

वापरलेले साहित्य

जांभुळ प्रकल्पाचा ज्यूस आणि जॅम तयार करण्यासाठी वापरलेले साहित्य

जांभूळ ज्युससाठी लागणारे साहित्य

1. पिकलेल्या जांभुळ्या
2. साखर
3. पाणी
4. लिंबाचा रस
5. मीठ

जांभुळ जॅमसाठी साहित्य

कृती

1. जांभुळ स्वच्छ धुवून त्यातील बिया काढा.
2. एका भांड्यात पाणी घालून जांभुळ 10–15 मिनिटे उकळा.
3. थंड झाल्यावर मिक्सरमध्ये फिरवून रस गाळा.
4. गाळलेला रस पातेल्यात घ्या आणि साखर घालून हलवत शिजवा.
5. साखर पूर्ण विरघळल्यावर लिंबाचा रस घाला.
6. थंड झाल्यावर बाटलीत भरून फ्रीजमध्ये ठेवा.

२. जांभुळ जॅम तयार करण्याची कृती

कृती :

1. जांभुळ स्वच्छ धुवून बिया काढा.
2. त्याचा गर करून मिक्सरमध्ये फिरवा.
3. हा गर एका जाडतळाच्या भांड्यात घाला.
4. साखर घालून सतत हलवत मध्यम आचेवर शिजवा.
5. मिश्रण घट्ट होईपर्यंत शिजवा.
6. शेवटी लिंबाचा रस घालून नीट मिसळा.
7. थंड झाल्यावर स्वच्छ बरणीत भरून ठेवा.

त्यातून काय शिकलो

जांभुळ प्रकल्पातून शिकलोले मुद्दे :

1. व्यवहारज्ञान :
   जांभुळ या फळापासून विविध उत्पादने (ज्यूस, जॅम, इ.) तयार करण्याची प्रक्रिया समजली.
2. संशोधन व निरीक्षण कौशल्य :
   जांभुळाचे पौष्टिक गुण, उपयोग आणि प्रक्रिया करताना होणारे बदल समजले.
3. उद्योगभावना :
   घरच्या घरी अल्प खर्चात व्यवसाय सुरू करता येतो हे लक्षात आले.
4. संघकार्य (Teamwork) :
   गटाने काम करताना सहकार्य, वेळेचे नियोजन आणि जबाबदारी शिकली.
5. स्वच्छता व साठवणूक पद्धती :
   खाद्यपदार्थ तयार करताना स्वच्छता, शुद्धता आणि योग्य साठवणूक यांचे महत्त्व जाणले.
6. सर्जनशीलता :
   नवीन चवी, सादरीकरण आणि पॅकेजिंग कल्पना मांडण्याची सवय झाली.
7. शाश्वत उपयोग :
   स्थानिक फळांचा उपयोग करून मूल्यवर्धित उत्पादने तयार करता येतात हे शिकले.

निष्कर्ष

जांभुळ प्रकल्पातून आपल्याला हे समजते की —
जांभुळ हे फळ स्वादिष्ट, पौष्टिक आणि औषधी गुणधर्मांनी भरलेले आहे. या फळापासून ज्यूस, जॅम, सिरप, वाइन इत्यादी अनेक मूल्यवर्धित उत्पादने तयार करता येतात.

या प्रकल्पाद्वारे आपण फळ प्रक्रिया करण्याची पद्धत, स्वच्छता राखण्याचे महत्त्व, साखरेचे प्रमाण आणि साठवणूक याविषयी व्यावहारिक ज्ञान मिळवले. तसेच, जांभुळासारख्या स्थानिक फळांचा उपयोग करून छोटे उद्योग सुरू करता येऊ शकतात, याची जाणीव झाली.

ब्रेडचे गुलाबजाम

प्रोजेक्ट : ब्रेडचे गुलाबजाम

१) प्रस्तावना

भारतीय मिठाईंपैकी गुलाबजाम हे अतिशय लोकप्रिय व सर्वांना आवडणारे खाद्यपदार्थ आहे. पारंपरिक गुलाबजाम तयार करण्यासाठी खवा किंवा मिल्क पावडर लागते, पण आजच्या व्यस्त जीवनात सहज उपलब्ध होणाऱ्या वस्तूंपासून स्वीट बनवण्याची गरज वाढली आहे. त्यामुळे ब्रेडपासून तयार होणारा गुलाबजाम हा एक सोपा व चविष्ट पदार्थ आहे.

---

२) उद्देश (Objectives)

1. उपलब्ध घरगुती साहित्य वापरून चविष्ट मिठाई तयार करणे.
2. ब्रेडसारख्या साध्या वस्तूचा उपयोग करून नवा पदार्थ कसा बनवता येतो हे शिकणे.
3. स्वयंपाकातील सर्जनशीलता आणि नवकल्पना वाढवणे.
4. खर्च कमी ठेवून स्वादिष्ट पदार्थ तयार करण्याचे कौशल्य विकसित करणे.
5. पाककला प्रोजेक्ट लिहिणे व सादर करण्याचा अनुभव मिळवणे.

---

३) साहित्य

• ब्रेड स्लाइस – ६
• दूध – ½ कप
• साखर – १ कप
• पाणी – १ कप
• तूप/तेल – तळण्यासाठी
• वेलची पावडर – ¼ टीस्पून
• सुका मेवा (ऐच्छिक)

४) बनवण्याची प्रक्रिया

1. ब्रेडचे कडा काढून लहान तुकडे करावेत.
2. त्यात थोडेसे दूध टाकून नरम गोळा मळावा.
3. छोटे-छोटे गोळे करून गोल आकार द्यावा.
4. कढईत तेल/तूप गरम करून हे गोळे मध्यम आचेवर तांबडे होईपर्यंत तळावेत.
5. दुसऱ्या भांड्यात साखर + पाणी घेऊन पाक तयार करावा व त्यात वेलची घालावी.
6. तळलेले गोळे गरम पाकात टाकून ३०–४५ मिनिटे भिजू द्यावेत.
7. चविष्ट ब्रेड गुलाबजाम सर्व्ह करा.

५) कॉस्टिंग (Costing)

साहित्य	प्रमाण	किंमत (₹ अंदाजे)
ब्रेड (१ पॅकेट)	६ स्लाइस	20 ₹
दूध	½ कप	10 ₹
साखर	१ कप	15 ₹
तेल/तूप	100 मि.ली.	15 ₹
वेलची/मेवा	थोडेसे	05 ₹
एकूण खर्च	—	65 ₹ (अंदाजे)

---

६) निष्कर्ष

ब्रेडचे गुलाबजाम बनवणे हे सोपे, जलद आणि स्वस्त आहे. उपलब्ध साहित्य वापरून देखील आकर्षक आणि चविष्ट मिठाई तयार करता येते हे या प्रोजेक्टद्वारे सिद्ध होते. खर्च कमी असूनही चव मात्र उत्कृष्ट मिळते. पारंपरिक रेसिपीला पर्याय म्हणून ही रेसिपी अत्यंत उपयुक्त आहे.

---

७) काय शिकलो? (Learning Outcomes)

• साध्या साहित्याचा उपयोग करून नवे पदार्थ तयार करणे शिकलो.
• पाककला करताना प्रमाण, पाक बनवणे, तळण्याची पद्धत यांचे महत्त्व समजले.
• खर्च कमी ठेवून देखील चांगला पदार्थ तयार करता येतो हे कळले.
• प्रोजेक्ट लिहिणे, मांडणी, उद्देश–निष्कर्ष देण्याचे कौशल्य विकसित झाले.
• स्वयंपाक करताना स्वच्छता, संयम आणि योग्य नियोजन किती महत्त्वाचे आहे हे समजले.

मोदकाच प्रीमिक्स
प्रस्तावना
मोदक हा भारताचा आवडता पदार्थ आहे . जो गणपतीला प्रसाद म्हणून पण दिला जातो .
उद्देश :
1 उच्च दर्जाचे,स्वच्छ आणि झटपट तयार होणारे मोदक प्रीमिक्स उत्पादन बाजारात उपलब्ध करून देणे .
2 वाढत्या रेडी टू कुक फूडच्या मागणीनुसार ग्राहकांना सोयीस्कर पर्याय देणे .
3 महिलांसाठी ,छोट्या व्यावसायिकांसाठी आणि घरगुती उद्योगांसाठी नवीन रोजगार संधी निर्माण करणे.
4 स्थानिक स्तरावर उपलब्ध कच्चा माल वापरून परवडणारा आणि टिकवू व्यवसाय उभारणे .
5 वर्षभर विक्री होऊ शकेल असे (festival+ regular) उत्पादने विकसित करून स्थिर उत्पन्न मिळवणे .
निष्कर्ष :
मोदक प्रीमिक्स उत्पादन हा कमी गुंतवणुकीत सुरू करता येणारा,pn मोठी मागणी असलेला उद्योग आहे .आजच्या व्यस्त जीवनशैली मध्ये लोकांना झटपट बनणारे ,स्वच्छ आणि गुणवत्तापूर्ण अन्नपदार्थ हवे असतात ,त्यामुळे या व्यवसायाची बाजारपेठ सतत वाढत आहे. योग्य गुणवत्ता नियंत्रण ,आकर्षक पॅकिंग ,योग्य मार्केटिंग आणि ग्राहकांचा विश्वास मिळवून मोदक प्रीमिक्स manufacturing unit हा एक फायदेशीर आणि टिकाऊ व्यवसाय होऊ शकतो.
साहित्य:
1 तांदूळ पीठ 300gm 2 गुळ पावडर 120gm
3 नारळ पावडर _70gm
4 वेलची _5gm
कृती :
सगळ्यात पहिलं naral सोलून घ्यायचं नंतर त्याच साल काढून घ्यायचं नंतर ते खोबर खिसून मिक्सर बारीक करून घ्यायचं आणि 200 gm खोबर 150gm गुळ 10 gm तूप टाकून भाजून घ्यायचं आणि ड्रायर लावायचे आणि 55डिग्री la 5 तास ठेवायचं आणि मग आपलं प्रीमिक्स तयार होत.

शिताफळ आइस्क्रीम

प्रस्तावना

सीताफळ हे स्वादिष्ट, सुगंधी आणि पौष्टिक फळ मानले जाते. त्यापासून तयार केलेले आइस्क्रीम हा एक अनोखा आणि आकर्षक पदार्थ आहे. नैसर्गिक गोडवा, मऊसर गर आणि थंडगार चव यामुळे सीताफळ आइस्क्रीम सर्व वयोगटांमध्ये लोकप्रिय आहे. आधुनिक काळात रासायनिक रंग किंवा कृत्रिम स्वाद न वापरता नैसर्गिक फळांपासून तयार होणाऱ्या पदार्थांना विशेष मागणी आहे. त्या पार्श्वभूमीवर सीताफळ आइस्क्रीम हा एक आरोग्यदायी, चविष्ट आणि सर्वांना आवडणारा असा गोड पदार्थ ठरतो.

उद्देश

1. आरोग्यदायी आणि नैसर्गिक पदार्थ तयार करणे
   सीताफळातील नैसर्गिक गोडवा आणि पौष्टिकता वापरून कृत्रिम रंग-सुगंधांशिवाय स्वादिष्ट आइस्क्रीम तयार करणे.
2. फळावर आधारित पदार्थांची ओळख वाढवणे
   विद्यार्थ्यांना किंवा ग्राहकांना सीताफळापासून कोणकोणते पदार्थ तयार करता येतात हे समजावून देणे.
3. अन्न प्रक्रिया कौशल्य विकसित करणे
   स्वच्छता, मिक्सिंग, फ्रीझिंग, चव संतुलन अशा अन्नप्रक्रियेतील टप्प्यांचे प्रत्यक्ष ज्ञान मिळवणे.
4. नवीन प्रयोगाला प्रोत्साहन देणे
   घरच्या घरी कमी साहित्य वापरून नवीन, सर्जनशील आणि चविष्ट पदार्थ तयार करण्याचा आत्मविश्वास वाढवणे.
5. पोषणाबद्दल जागरूकता निर्माण करणे
   सीताफळाचे फायदे, त्यातील व्हिटॅमिन्स, फायबर आणि ऊर्जा मूल्याबद्दल माहिती मिळवणे.
6. समूहकार्य आणि प्रकल्पाधारित शिक्षणाचा अनुभव
   विद्यार्थ्यांनी एकत्र येऊन नियोजन, तयारी, तयार करणे आणि निष्कर्ष मांडणे याचा अनुभव घेणे.

सर्वे

1. तुम्हाला फळांपासून बनवलेले आइस्क्रीम आवडते का?
   बहुतेक लोकांनी होय असे उत्तर दिले.
2. सीताफळाची चव तुम्हाला कशी वाटते?
   मोठ्या प्रमाणात लोकांनी सीताफळाची नैसर्गिक गोडवा आवडतो असे सांगितले.
3. सीताफळापासून बनवलेले आइस्क्रीम तुम्ही चाखले आहे का?
   काहींनी चाखलेले, तर अनेकांनी प्रथमच प्रयत्न करण्याची इच्छा व्यक्त केली.
4. सीताफळ आइस्क्रीमची कोणती चव तुम्हाला हव्या आहे?
   मध्यम गोड आणि क्रीमी टेक्श्चरची मागणी जास्त दिसून आली.
5. आरोग्यदायी / नैसर्गिक घटक असलेल्या आइस्क्रीमला तुम्ही प्राधान्य देता का?
   बहुतांश लोकांनी होय म्हटले.
6. किंमत, चव आणि गुणवत्ता यापैकी तुमचे मुख्य प्राधान्य काय?
   बहुतेकांनी चव आणि गुणवत्ता हे प्राधान्य दिले.

सर्वेक्षणातून दिसून आलेले मुद्दे

1. फळांवर आधारित आइस्क्रीमची पसंती जास्त आहे
   बहुतेक लोकांना नैसर्गिक फळांच्या चवीचे आइस्क्रीम आवडते, त्यामुळे सीताफळ आइस्क्रीमला चांगला प्रतिसाद मिळू शकतो.
2. सीताफळाची चव लोकांना आकर्षक वाटते
   सहभागींपैकी मोठ्या संख्येने लोकांनी सीताफळाचा नैसर्गिक गोडवा आणि सुगंध आवडतो असे सांगितले.
3. नवीन चवीचा अनुभव घेण्याची उत्सुकता
   बऱ्याच लोकांनी सीताफळ आइस्क्रीम प्रथमच चाखण्याची इच्छा व्यक्त केली, म्हणजेच हा नवीन प्रयोग लोकांना आवडेल अशी शक्यता आहे.
4. मध्यम गोड आणि क्रीमी टेक्श्चरची मागणी
   लोकांना अतिशय गोड नसलेले, पण मऊसर आणि क्रीमी असणारे आइस्क्रीम अधिक आवडते.
5. नैसर्गिक घटक असलेल्या पदार्थांना प्राधान्य
   सर्वेक्षणात सहभागी झालेल्यांनी कृत्रिम रंग, फ्लेवर न वापरता नैसर्गिकरीत्या बनवलेल्या आइस्क्रीमला जास्त पसंती दिली.
6. चव आणि गुणवत्ता हे मुख्य प्राधान्य
   किंमतीपेक्षा चव, गुणवत्ता आणि ताजेप

वापरलेले साहित्य

शिताफळ

क्रीम

कडेन्समिल्क

दुध

कलर

कृती

1)सीताफळ पल्प काढणे

सीताफळे स्वच्छ धुऊन दोन भाग करा.

चमच्याने गर बाहेर काढा.

बिया वेगळ्या करून फक्त स्वच्छ पल्प बाजूला ठेवा.

2)पल्पमध्ये साखर मिसळणे

एका बाऊलमध्ये पल्प घ्या.

त्यात साखर घालून 5 मिनिटे तसेच ठेवा जेणेकरून साखर पूर्ण विरघळेल.

3 आइस्क्रीम बेस तयार करणे

आता पल्पमध्ये दूध आणि फ्रेश क्रीम घालून छान एकजीव करा.

व्हॅनिला इसेन्स घातल्यास सुगंध वाढतो.

मिश्रण फ्रीजमध्ये ठेवणे

तयार मिश्रण एअरटाइट कंटेनरमध्ये ओता.

3 ते 4 तास फ्रीजमध्ये ठेवा.

अर्धवट सेट झाल्यावर बाहेर काढून एकदा चमच्याने फेटून घ्या (यामुळे आइस्क्रीम अधिक स्मूद होते).

अंतिम गोठवणे

पुन्हा 5 ते 6 तास फ्रीजरमध्ये ठेवा.

पूर्ण घट्ट झाल्यावर बाहेर काढून सर्व्ह करा.

त्यातून काय शिकलो

सीताफळाचे पौष्टिक मूल्य समजले.

पल्प काढणे आणि आइस्क्रीम बनवण्याची प्रक्रिया शिकली.

स्वच्छता व वेळेचे नियोजन महत्त्वाचे आहे हे कळले.

गटात काम करण्याची सवय आणि सहकार्य शिकले.

नवीन चव व कल्पना वापरण्याची सर्जनशीलता वाढली.

निष्कर्ष

सीताफळ हे पौष्टिक, स्वादिष्ट आणि लोकप्रिय फळ आहे.

त्यापासून आइस्क्रीमसारखे स्वादिष्ट पदार्थ सहज तयार करता येतात.

लोकांना सीताफळावर आधारित पदार्थांची चांगली आवड आहे हे सर्वेक्षणातून समजले.

योग्य स्वच्छता, पद्धत आणि नियोजन वापरल्यास उत्तम दर्जाचे उत्पादन मिळते.

कॉस्टिंग

मटेरीअल	वजन	दर / kg	किमत
पेरू पल्प	750 gm	40 / kg	30 rs
क्रीम	450 gm	180 rs	81 rs
कडेन्समिल्क	240 gm	7 0rs / 200 gm	84
दुध	150 ml	50 rs /li	7.5
कलर	7 gm	300 rs / kg	0.3
इलेक्ट्रिकसिटी	1 unit	10 rs /unit	10
box	—–	10 rs / box	120
मजुरी = ३५%			303 35 ——— 338

पेरू आइस्क्रीम

प्रस्तावना

पेरू हा भारतातील सर्वाधिक आवडला जाणारा, पौष्टिक आणि रसाळ फळांपैकी एक आहे. पेरूमध्ये व्हिटॅमिन C मोठ्या प्रमाणात असल्यामुळे ते आरोग्यास अत्यंत फायदेशीर मानले जाते. या पेरूपासून विविध पदार्थ तयार करता येतात, त्यापैकी पेरू आइस्क्रीम हा एक आकर्षक व चविष्ट पदार्थ आहे.

उद्देश

1. पेरू या फळाचे गुणधर्म, चव आणि पोषणमूल्य जाणून घेणे.
2. पेरूपासून नैसर्गिक व आरोग्यदायी आइस्क्रीम तयार करण्याची प्रक्रिया समजून घेणे.
3. आइस्क्रीम बनवताना लागणारी साहित्य, साधने आणि पद्धत यांचा अभ्यास करणे.
4. तयार उत्पादनाचे निरीक्षण करून त्याची चव, रंग, सुगंध व रचना यांचे मूल्यांकन करणे.
5. घरगुती आणि बाजारातील आइस्क्रीमची तुलना करून नैसर्गिक आइस्क्रीमचे फायदे जाणून घेणे.
6. विद्यार्थ्यांमध्ये स्वच्छता, प्रमाण नियंत्रण आणि खाद्यपदार्थ तयार करण्याचे कौशल्य विकसित करणे.
7. शास्त्रीय पद्धतीने प्रयोग करणे, नोंदी ठेवणे आणि निष्कर्ष काढणे याची सवय लावणे.

सर्वे

1) सर्वेचे उद्दिष्ट

विद्यार्थ्यांना पेरू आइस्क्रीमची लोकप्रियता समजून घेणे

लोकांना कोणती चव व रचना आवडते हे जाणून घेणे

घरगुती पेरू आइस्क्रीम व बाजारातील आइस्क्रीम यांची तुलना करणे

सर्वेक्षणातून दिसून आलेले मुद्दे

1. बहुतेक लोकांना पेरूची आंबट-गोड चव आवडते.
2. पेरूपासून बनलेले आइस्क्रीम नैसर्गिक आणि आरोग्यदायी वाटते असे मत अनेकांनी व्यक्त केले.
3. घरगुती पेरू आइस्क्रीम बाजारातील आइस्क्रीमपेक्षा जास्त लोकप्रिय ठरले.
4. साखरेची मध्यम गोडी जास्तीत जास्त लोकांना पसंत आली.
5. आइस्क्रीममध्ये पेरूचा ताजा गर, दुध आणि हलका क्रीम टेक्स्चर सर्वाधिक आवडले.
6. सर्वेक्षणात सहभागी झालेल्यांपैकी काही लोकांनी पेरू आइस्क्रीम पहिल्यांदाच चाखले, आणि त्यांना ते नवीन व चविष्ट वाटले.
7. कृत्रिम रंगाऐवजी नैसर्गिक रंग वापरावा असा लोकांचा कल दिसून आला.
8. पेरू आइस्क्रीम किफायतशीर, चविष्ट आणि मुलांना आवडणारे असल्याचे लोकांनी सांगितले.
9. अनेकांनी सुचवले की थंड तापमानात योग्य सेटिंग असेल तर आइस्क्रीम अधिक मऊ आणि स्वादिष्ट होते.
10. पेरू आइस्क्रीमचा सुगंध आणि हलकी आंबट-गोड चव यामुळे ते इतर फ्लेवर्सपेक्षा वेगळे आणि आकर्षक वाटते.

वापरलेले साहित्य

पेरू

क्रीम

कडेन्समिल्क

दुध

कलर

कृती

.

पेरू पल्प तयार करणे

पेरू स्वच्छ धुऊन तुकडे करा.

मिक्सरमध्ये पेरू + थोडे पाणी घालून ब्लेंड करा.

तयार मिश्रण गाळणीने गाळून स्वच्छ पल्प वेगळा काढा.

2) आइस्क्रीम बेस तयार करणे

एका भांड्यात पेरू पल्प घ्या.

त्यात साखर, लिंबाचा रस, वेलची पूड घालून छान हलवा.

आता यात दूध आणि क्रीम घालून एकजीव करा.

3) मिश्रण फ्रीजमध्ये ठेवणे

तयार मिश्रण एअरटाइट कंटेनरमध्ये भरा.

3 ते 4 तास फ्रीजरमध्ये ठेवा.

अर्धवट सेट झाल्यावर पुन्हा एकदा चमच्याने ढवळून घ्या (आइस्क्रीम मऊ व स्मूद होते).

4) अंतिम सेटिंग

पुन्हा 5 ते 6 तास फ्रीजमध्ये ठेऊन पूर्ण सेट होऊ द्या.

त्यातून काय शिकलो

1. पेरूचे पोषणमूल्य आणि त्याचे आरोग्यदायी गुणधर्म समजले.
2. पेरूपासून नैसर्गिक आइस्क्रीम कसे तयार करता येते याची संपूर्ण प्रक्रिया शिकता आली.
3. आइस्क्रीम बनवताना साहित्याचे योग्य प्रमाण आणि त्यांचे महत्त्व समजले.
4. स्वच्छता, नियंत्रित तापमान आणि सुरक्षित अन्नप्रक्रिया यांचे महत्त्व कळले.
5. मिक्सिंग, ब्लेंडिंग, गाळणे आणि गोठवणे या अन्नप्रक्रिया तंत्रांचा प्रत्यक्ष अनुभव मिळाला.
6. आइस्क्रीम मऊ आणि स्वादिष्ट होण्यासाठी दोन वेळा फेटण्याची प्रक्रिया का महत्वाची आहे हे शिकले.
7. घरगुती व बाजारातील आइस्क्रीम यांतील गुणदोषांची तुलना करता आली.
8. सर्वेक्षणातून लोकांना कोणती च

निष्कर्ष

घरगुती पेरू आइस्क्रीम हे रसायनमुक्त, कमी खर्चिक आणि गुणवत्तापूर्ण असल्यामुळे ते बाजारातील आइस्क्रीमपेक्षा अधिक फायदेशीर ठरते. या प्रकल्पातून विद्यार्थ्यांना अन्नप्रक्रिया, निरीक्षण, सर्वेक्षण, नोंदी ठेवणे आणि निष्कर्ष काढणे या कौशल्यांचा प्रत्यक्ष अनुभव मिळाला. एकूणच, हा प्रकल्प शैक्षणिक आणि प्रयोगात्मक अशा दोन्ही दृष्टीने अत्यंत उपयुक्त ठरला.

कॉस्टिंग

मटेरीअल	वजन	दर / kg	किमत
पेरू पल्प	750 gm	40 / kg	30 rs
क्रीम	450 gm	180 rs	81 rs
कडेन्समिल्क	240 gm	7 0rs / 200 gm	84
दुध	150 ml	50 rs /li	7.5
कलर	7 gm	300 rs / kg	0.3
इलेक्ट्रिकसिटी	1 unit	10 rs /unit	10
box	—–	10 rs / box	120
मजुरी = ३५%			303 35 ——— 338

मोरिंगा चिक्की

प्रस्तावना

मोरिंगा हा इक असा औषधी गुणधर्म असलेला व पोषण मूल्यांनी भरलेला पदार्थ आहे . मोरिंगा मध्ये क्याल्शिम ,आयर्न ,प्रोटीन,वित्यानिम A ,C यांचे प्रमाण खूप जास्त आहे . त्यामुळे शरीराची रोगप्रतिकार शक्ती वाढते आणि हाडे मजबूत होतात .

उद्देश

1 :पौष्टिक व आरोग्यदायी अल्पाहार उपलब्ध करणे .

2 :ग्रामीण महिलांना व शेतकऱ्यांना उत्पनाचे साधन उपलब्ध करून देणे .

3 :मुलांच्या पोषणात सुधारणा करणे .

साहित्य :

1 : 1500 किलो शेंगदाणे

2 : 1 किलो जवस

3 : 1 किलो तेल

4 : 100 ग्राम मोरिंगा पावडर

5 : 25 gm तूप

6 : 750 gm गूळ

आवश्यक साधने

कढई /पातेल

ग्यास शेगडी

चमचे ,कालथा

पोल पट ,रोलिंग पिन

चाकू व सुरी

वजनकाटा

हायजेनिक प्याकिंग

कृती

शेंगदाणे ,जवस,तील,भाजून घ्यावेत .

काढईत गुळ टाकून वितळून घ्यावे त्यानंतर तूप टाकून ते मिक्स करून घ्यावे .

पाक योग्य होईपर्यंत तो गरम करावा .

त्यात मोरीन्गाची पावडर आणि शेंगदाणे ,जवस ,तीळ ,मिक्स करावे .

थोडे तूप लावून मिश्रण पाटावर ओतून लाटण्याने पसरावे .

गरम असतानाच चौकोनी /गोल आकारात कापून घ्यावे .

थंड झाल्यावर हायजेनिक प्याकिंग मध्ये भरून विक्रीसाठी ठेवावे .

त्यातून काय शिकलो

मोरिंगाचे महत्व

मोरिंगा म्हणजे शेवगा हा पोषण मूल्यांनी समृद्ध असा वनस्पती आहे.त्याच्या शेंगा ,पाने ,फुले आणि बिया सर्वच उपयोगी आहेत .

पौष्टिक मूल्य –

मोरिंगाच्यापानांमध्ये प्रथिने , लोह ,क्याल्शिम ANTIOXIDANTS मुबालक प्रमाणात असतात .

औषधी उपयोग

१ .. रक्तातील साखरेचे प्रमाण संतुलित ठेवण्यास मदत होते .

२ .. रोग्प्रतीकाराची शक्ती वाढते .

३ .. शरीरातील सूज व वेदना कमी करण्यासाठी उपयुक्त .

पर्यावरण पूरकता

मोरिंगा झाड जलद वाढते आणि जमिनीची सुपीकता .

निरीक्षण

मोरिंगा चिक्कीची चव गोडसर व थोडी वेगळी लागली .

चिक्की खुशखुशीत व पौष्टिक होती .

बनवण्याची पद्धत सोपी व कमी खर्चिक आहे .

निष्कर्ष

या प्रकल्पातून आम्हाला कळले कि मोरिंगा (शेवगा) हे झाड केवळ भाजीपुर्तेच उपयुक्त नसून त्यातून तयार केलेली चिक्की सुद्धा पौष्टिक आणि चविष्ट असते . त्यामुळे आरोग्य सुधारण्यास मदत होते व स्तानिक संसाधनांचा योग्य उपयोग होतो .

शिकलो ते

पोषक अन्न तयार करण्याचे कौशल्य

गटाने काम करण्याचे महत्व

स्तानिक शेती व झाडाचं उपयोग

आरोग्यदायी जीवनशैलीसाठी नव्या कल्पना

कॉस्टिंग

मटेरियल	वजन	दर /kg	किमत
शेंगदाणा	200 gm	130 rs	26
तीळ	120gm	200rs	24
जवस	80gm	120rs	9.6
तूप	40gm	600rs	12
गूळ	400 gm	45	18
पॅकिंग चार्जेस	2 box	5	10
स्टीकर	2	1.5	3
मिक्सर् चार्जेस	1/2 unit	10rs/ 1 unit	5
मोरिंगा पावडर	20 gm	600rs	12
gass चार्जेस	120gm	870rs/1 unit	7.45
मजुरी = 35			139.05 487.71 ———- 187.71

चहा

चहा

प्रस्तावना

भारतामध्ये चहा हा प्रत्येक घराचा अविभाज्य घटक आहे. सकाळी उठल्यापासून संध्याकाळपर्यंत कधीही प्यायला तयार असणारा हा पेय अनेकांच्या दैनंदिन जीवनाचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. या प्रोजेक्टमध्ये आपण साधा, सुगंधी आणि चविष्ट चहा कसा बनवायचा हे आपण पाहणार आहोत.

साहित्य ;

1. पाणी – 100ml
2. दूध – 3 लिटर
3. साखर – ५ चमचे (चवीनुसार)
4. चहा पत्ती – २ चमचा
5. आलं (किसलेले) – १० gm
6. वेलची – ४ ते ५ (ठेचून)

---

कृती

पाणी आणि चहा पत्ती ,अद्रक ,विलायची उकळून घेणे आणि दुध टाकून उकळून घ्यावे .त्यानंतर गाळून घ्यावे .

---

काळजी घेणे

• चहा पत्ती जास्त घालू नये; चहा कडवट होऊ शकतो.
• दूध आणि पाण्याचे प्रमाण चवीप्रमाणे ठेवा.
• उकळताना भांडे लक्षात ठेवावे, अन्यथा चहा उतू जाऊ शकतो.

---

चहाचे प्रकार

1. आला–वेलची चहा
2. कडाक चहा
3. लिंबू चहा (दूधाशिवाय)
4. मसाला चहा
5. ग्रीन टी

---

निष्कर्ष

चहा हा भारतीय संस्कृतीचा एक अविभाज्य भाग आहे. योग्य प्रमाणात साहित्य, मसाले आणि उकळी दिल्यास साध्या चहाचीही चव अप्रतिम होऊ शकते. हा प्रोजेक्ट चहा बनवण्याची साधी पण आवश्यक पद्धत स्पष्ट करतो.

फोटो

---

मटेरिअल	वजन	दर 1kg / लिटर	किंमत
1 . दुध	3.५ लिटर	५० rs	१७५ .००
2 . साखर	३०० gm	४२ rs	१२ . ६०
3 . चहापावडर	८० gm	५७ rs	४५ . ६०
४ . पाणी	1.५ लिटर	२० rs	१ . ५०
५ . gasचार्गेस	१० gm	१६५० rs	७ . ८१
६ . मजुरी			८४ . ८१
७ . एकूण

पाव

प्रस्तावना

---

आपल्या महाराष्ट्रात पाव नाश्त्याला खूप प्रमाणात खाल्ला जातो . मग तो मिसळ पाव , वडा पाव ,भजी पाव अशे इत्यादी प्रकारचे नाश्ताआहे . हा प्रोजेक्ट पाव बनवण्याची संपूर्ण प्रक्रिया समजावतो.

उद्देश

• पाव तयार करण्याची प्रक्रिया समजून घेणे.
• बेकिंगमधील फर्मेंटेशन, ओव्हन तापमान आणि वेळ यांची माहिती घेणे.
• स्वच्छता आणि अन्नसुरक्षा यांचा अभ्यास करणे.
• छोटा व्यवसाय उत्पादनाची मूलभूत माहिती मिळवणे.

---

साहित्य

• मैदा
• यीस्ट
• साखर
• मीठ
• कोमट पाणी
• तेल/बटर
• मिक्सिंग बाउल
• मोजमाप कप
• ओव्हन / तंदूर
• पाव ट्रे

---

प्रक्रिया

(1) पीठ मळून घेणे

• एका भांड्यात पीठ, साखर, मीठ एकत्र मिसळा.
• यीस्ट कोमट पाण्यात सक्रिय करा.
• हे मिश्रण पिठात घालून नरम कणिक मळा.
• थोडे तेल लावून कणिक झाकून ठेवा.

(2) फर्मेंटेशन

• पीठ 1–2 तास झाकून ठेवावी.
• पिठाच्या दुप्पट झाल्यावर ते तयार झाल्याचे समजते.

(3) पावांना आकार देणे

• पीठाचे छोटे समान गोळे बनवा.
• तेल लावलेल्या पाव ट्रेमध्ये गोळे एका रांगेत ठेवा.

(4) दुसरे फर्मेंटेशन

• ट्रेमधील गोळे 20–30 मिनिटे फुलू द्या.
• गोळे एकमेकांना लागतील इतके फुलतात.

(5) बेकिंग

• ओव्हन गरम करून पाव ट्रे त्यात ठेवा.
• साधारण 12–15 मिनिटे बेक करा.
• पाव सोनेरी तपकिरी झाल्यावर बाहेर काढा.

(6) थंड करणे

• पाव पूर्ण थंड झाल्यावर त्यांना ट्रेमधून काढा.

---

निरीक्षण

• फर्मेंटेशन योग्य झाले तर पाव हलका व मऊ तयार होतो.
• ओव्हनचे तापमान जास्त असल्यास पाव जळू शकतो.
• कमी बेकिंग वेळेत पाव कच्चा राहतो.
• योग्य प्रमाणात यीस्ट वापरल्यास पाव चांगला फुलतो.

---

निष्कर्ष

या प्रोजेक्टमधून पाव बनवण्याच्या संपूर्ण प्रक्रियेची माहिती मिळाली. फर्मेंटेशन, तापमान, स्वच्छता आणि साहित्याचे प्रमाण यांचा पावाच्या गुणवत्तेवर मोठा परिणाम होतो. योग्य पद्धतीने काम केले तर आपण घरगुती पण व्यवसाय करू शकतो .

कॉस्टिंग

मटेरीअल	वजन	दर / kg	किंमत
१ . मैदा	७.७६० gm	४० rs / kg
२. यीस्ट	१८० gm
३ . साखर	१५० gm
४ . मीठ	१५० gm
५ . ब्रेंडइम्प्रुअर	१६ gm
६ . तेल	१०० gm
७ .ओव्हन चार्जेस	1 unit
८ . मजुरी

pizza

प्रस्तावना

पिझ्झा हा जगातील सर्वात लोकप्रिय आणि आवडता फास्टफूड पदार्थांपैकी एक आहे. इटलीमध्ये उत्पन्न झालेल्या या खाद्यपदार्थाने आज जगभरातील खाद्यसंस्कृतीमध्ये विशेष स्थान मिळवले आहे. मऊ आणि हलक्या पिठावर टोमॅटो सॉस, चीज आणि विविध भाज्या, मसाले किंवा टॉपिंग लावून तयार केला जाणारा पिझ्झा चविष्ट, आकर्षक आणि पोटभरीचा असतो.

उद्देश

द्देश

पिझ्झा तयार करण्याची प्रक्रिया समजून घेणे
पिझ्झा बनवण्यासाठी लागणारे साहित्य, त्यांचे प्रमाण आणि वापर शिकणे.

स्वयंपाक कौशल्य विकसित करणे
–कणिक मळणे, सॉस लावणे, टॉपिंग सजवणे आणि बेकिंग यांसारखी कौशल्ये विकसित करणे.

नवीन चवींचा प्रयोग करणे
–विविध टॉपिंग, चीजचे प्रकार आणि मसाले वापरून नवी चव तयार करण्याची सवय लावणे.

गटात काम करण्याची सवय लावणे
–प्रकल्प करताना समूहात समन्वय, काम वाटून घेणे आणि सहकार विकसित करणे.

आरोग्यदायी व स्वच्छ खाद्यपदार्थ बनवणे शिकणे
घरच्या घरी स्वच्छ व पौष्टिक पिझ्झा बनवण्याची माहिती मिळवणे.

सर्जनशीलता वाढवणे
पिझ्झा सजवण्यात आणि नवीन रेसिपी बनवण्यात कल्पकता वाढवणे.

व्यवसायाची माहिती मिळवणे
पिझ्झा बनवणे, खर्च, नफा, मागणी अशा गोष्टींचा अभ्यास करून छोटे उद्योजक कौशल्य विकसित होणे.

सर्वे

लोकांना पिझ्झाबद्दल काय आवडते, कोणता प्रकार जास्त लोकप्रिय आहे आणि ते किती वेळा पिझ्झा खातात हे जाणून घेण्यासाठी हा सर्वे करण्यात आला.

सर्वेक्षणातून दिसून आलेले मुद्दे

1. बहुतेक सर्वेक्षणातील लोकांना पिझ्झा खूप आवडतो.
2. सर्वात जास्त पसंती चीज पिझ्झा आणि व्हेज पिझ्झाला मिळाली.
3. बऱ्याच लोकांनी सांगितले की ते महिन्यातून एकदा पिझ्झा खातात.
4. लोकांना पिझ्झाची ₹100–₹150 दरम्यानची किंमत योग्य वाटते.
5. डॉमिनोज आणि पिझ्झा हट ही दोन्ही रेस्टॉरंट्स लोकांची आवडती आहेत.
6. काहींना नॉन-व्हेज पिझ्झाही आवडतो, पण त्यांची संख्या कमी आहे.
7. पिझ्झा हा स्नॅक म्हणून तसेच मित्रांसोबत खाण्यासाठी लोकांची पहिली पसंती आहे.
8. पिझ्झाच्या चवीसोबत त्याचा किफायतशीर दर आणि उपलब्धता हे लोकांसाठी महत्त्वाचे घटक आहेत.

वापरलेले साहित्य

मैदा
इस्ट
साखर
मीठ
तेल
बटर
चीज
टोमॅटो
शिमला मिरची
कांदा
मसाला
ओव्हन चार्जेस
मजुरी

कृती

1. एका भांड्यात कोमट पाणी, साखर आणि यीस्ट घालून नीट मिसळावे.
2. ते मिश्रण ५–१० मिनिटे झाकून ठेवावे, म्हणजे यीस्ट सक्रिय होईल.
3. दुसऱ्या भांड्यात मैदा, मीठ आणि तेल घालून हलकेसे मिसळावे.
4. आता सक्रिय झालेले यीस्ट मिश्रण मैद्यात घालून मऊ पीठ मळावे.
5. पीठ खूप कोरडे वाटल्यास थोडे पाणी, आणि खूप ओले वाटल्यास थोडा मैदा घालावा.
6. हे मळलेले पीठ एका भांड्यात ठेवून त्यावर हलकेसे तेल लावावे.
7. भांडे झाकून १ तास उबदार ठिकाणी ठेवावे; त्यामुळे पीठ दुप्पट फुगते.
8. फुगलेले पीठ बाहेर काढून थोडे मळून गोल आकार द्यावा.
9. आता हाताने किंवा लाटण्याने पिझ्झा बेसचा गोल आकार बनवावा.
10. बेस तयार झाल्यावर काट्याने हलकेसे छिद्र करावे, म्हणजे फुगणार नाही.
11. शेवटी पिझ्झा बेस ५–७ मिनिटे आधीच गरम केलेल्या ओव्हन/तव्यावर हलके भाजून घेता येतो.

त्यातून काय शिकलो

1. स्वयंपाकात संयम आणि वेळेचे नियोजन खूप महत्त्वाचे असते हे समजले.
2. यीस्ट सक्रिय कसे करायचे आणि पिझ्झा बेससाठी पीठ योग्य प्रकारे मळणे शिकलो.
3. साहित्याचे योग्य प्रमाण पिझ्झाची चव सुधारते हे जाणवले.
4. पिझ्झा बनवताना स्वच्छता आणि सुरक्षितता पाळण्याची गरज कळली.
5. ओव्हन/तव्याचे तापमान कसे नियंत्रित करायचे हे शिकायला मिळाले.
6. पिझ्झा बनवताना चीज, भाज्या आणि सॉसचे योग्य प्रमाण कसे ठेवावे हे शिकले.
7. टीमवर्क (मित्र किंवा कुटुंबासोबत) केल्यास काम लवकर आणि मजेत होते हे जाणवले.
8. स्वतः पिझ्झा बनवल्यावर घरच्या जेवणाची किंमत आणि मेहनत समजली.
9. सजावट, टॉपिंग आणि सादरीकरणामुळे अन्न अधिक आकर्षक कसे दिसते हे शिकलो.
10. शेवटी, स्वतः बनवलेला पिझ्झा खाल्ल्यावर आत्मविश्वास वाढला आणि नवीन गोष्टी करण्याची इच्छा निर्माण झाली.

निष्कर्ष

या प्रकल्पातून असे दिसून आले की पिझ्झा हा सर्व वयोगटातील लोकांचा आवडता पदार्थ आहे. लोकांना साधा, चविष्ट आणि परवडणाऱ्या किंमतीतील पिझ्झा अधिक पसंत आहे. पिझ्झा बनवताना साहित्याचे प्रमाण, स्वच्छता, आणि योग्य पद्धतीने बेस तयार करणे या गोष्टी महत्त्वाच्या असल्याचे जाणवले. सर्वेक्षणातून लोकांना चीज आणि व्हेज पिझ्झा सर्वाधिक आवडतो हे स्पष्ट झाले.

कॉस्टिंग

मटेरीअल	वजन	दर /kg	किंमत
मैदा	१ किलो	34 rs	34.00
इस्ट	20 gm	140 rs	2.80
साखर	20 gm	42 rs	0.84
मीठ	20 gm	20 rs	0.40
तेल	5 gm	130 rs	0.65
बटर	50 gm	220 rs	11.00
चीज	200 gm	650 rs	130.00
टोमॅटो	25 0gm	10 rs	2.50
शिमला मिरची	250 gm	10 rs	2.50
कांदा	250 gm	10 rs	2.50
मसाला	—–		10.00
ओव्हन चार्जेस	1 unit	14 / rs	14.00 211.19 73.91 ———— 285.10

.फोटो

इन्स्टट पुरण

प्रस्तावना

इन्स्टंट पुरण हे कमी वेळात, सोप्या पद्धतीने तयार होणारे चविष्ट गोड सारण आहे. पारंपरिक पुरणाची चव कायम ठेवत, कमी मेहनत व वेळ लागावा म्हणून तयार केलेले हे इन्स्टंट पुरण सण-उत्सव, पिठलं-पोळी किंवा गोड पदार्थांसाठी उपयुक्त ठरते.

उद्देश

कमी वेळ, कमी साहित्य आणि कमी कष्टात पारंपरिक पुरणासारखीच चव मिळवणे हा इन्स्टंट पुरणाचा मुख्य उद्देश आहे. विद्यार्थ्यांना सोपी पद्धत, स्वयंपाकातील वेळ व्यवस्थापन आणि गोड पदार्थ तयार करण्याचे कौशल्य शिकवणे हा देखील यामागचा हेतू आहे.

सर्वे

इन्स्टंट पुरणाबाबत घेतलेल्या सर्वेत असे दिसून आले की लोकांना त्याची जलद तयार होणारी पद्धत आणि चव दोन्ही आवडतात. पारंपरिक पुरणाच्या तुलनेत वेळ वाचतो, मेहनत कमी लागते आणि चवही समाधानकारक असल्यामुळे अनेक जण इन्स्टंट पुरणाला प्राधान्य देतात.

सर्वेक्षणातून दिसून आलेले मुद्दे

1. इन्स्टंट पुरण तयार करायला कमी वेळ लागतो, हे लोकांना आवडते.
2. चव पारंपरिक पुरणासारखी असल्याने समाधान मिळते.
3. साहित्य कमी आणि प्रक्रिया सोपी आहे, असे बहुतेकांनी सांगितले.
4. सण-उत्सवात किंवा घाईच्या वेळी हा उत्तम पर्याय ठरतो.
5. विद्यार्थ्यांना व काम करणाऱ्यांना ही पद्धत अधिक सोयीची वाटते.

वापरलेले साहित्य

चनाडाळ
गुळ
साखर
इलायची पावडर

कृती

1. आधी डाळ स्वच्छ धुऊन थोडीशी शिजवून घेतली.
2. शिजलेल्या डाळीत गूळ घालून तो पूर्ण वितळेपर्यंत हलवले.
3. मिश्रणात वेलचीपूड व तुपाचा वापर करून चव वाढवली.
4. सर्व घटक नीट एकत्र करून घट्ट सारण तयार केले.
5. थंड झाल्यावर इन्स्टंट पुरण वापरण्यास तयार झाले.

त्यातून काय शिकलो

1. कमी वेळात चविष्ट गोड पदार्थ तयार करण्याची सोपी पद्धत शिकलो.
2. साहित्याचे योग्य मोजमाप व मिश्रण करण्याचे कौशल्य विकसित झाले.
3. गूळ आणि डाळ एकत्र शिजवताना तापमान नियंत्रणाचे महत्त्व समजले.
4. वेळ व्यवस्थापन आणि स्वच्छतेचे नियम पाळण्याची सवय लागली.
5. पारंपरिक पदार्थ आधुनिक पद्धतीने कसे बनवता येतात हे शिकायला मिळाले.

निष्कर्ष

इंस्टंट पुरण बनवण्याची पद्धत ही पारंपरिक पुरणाच्या तुलनेत वेळ वाचवणारी, सोपी आणि जलद अशी आहे. चण्याची डाळ पटकन शिजवून, साध्या मसाल्यांनी आणि गुळाने मिक्स करून काही मिनिटांत पुरण तयार करता येते. त्यामुळे उत्सव, उपवास किंवा अचानक पुरणपोळीची इच्छा झाली तरी कमी वेळात स्वादिष्ट पुरण मिळते.

कॉस्टिंग

मटेरीअल	वजन	दर / kg	किमत
चणाडाळ	2 kg	90/kg	180
गुळ	1600gm	4.5/ kg	72
साखर	400gm	41/kg	16.4
इलायची पावडर	20 gm	3800/ kg	7.60
Gas CHARGES	360 gm	1650/19kg	31.26
DRYR CHARGES	9 tas	14 rs/tas	126
MIXER CHARGES	1/unit	10 rs/unit	10
PACKING BAG	8 bag	2 rs/ 1 bag	16
Sticker	8 sticker	2 rs/1 sticker	16
मजुरी ३५ %			475.26 1666.34 ————– 641.60

शेगदाना चिक्की

प्रस्तावना

शेंगदाणा चिक्की हे पौष्टिक, चविष्ट आणि ऊर्जा देणारे पारंपरिक भारतीय गोड पदार्थ आहे. शेंगदाणे व गूळ यापासून तयार होणारी ही चिक्की हिवाळ्यात विशेष लोकप्रिय असते. कमी साहित्य, सोपी कृती आणि उत्तम पौष्टिकमूल्ये यामुळे शेंगदाणा चिक्की सर्व वयोगटांमध्ये आवडीने खाल्ली जाते.

उद्देश

शेंगदाणा चिक्की तयार करण्याचा मुख्य उद्देश म्हणजे कमी खर्चात पौष्टिक, ऊर्जा-युक्त आणि चविष्ट खाद्यपदार्थ तयार करणे. विद्यार्थ्यांना स्वयंपाक कौशल्य, गूळाची पाककला आणि आरोग्यदायी स्नॅक्स बनवण्याचे ज्ञान मिळणे हा देखील यामागचा उद्देश आहे.

सर्वे

:
शेंगदाणा चिक्कीबाबत घेतलेल्या सर्वेत असे दिसून आले की बहुतेक लोकांना तिची चव, कुरकुरीतपणा आणि पौष्टिक मूल्ये आवडतात. ती स्वस्त, सहज उपलब्ध आणि ऊर्जा देणारी असल्यामुळे लोक ती आवडीने खरेदी व सेवन करतात.

सर्वेक्षणातून दिसून आलेले मुद्दे

1. बहुतेकांना शेंगदाणा चिक्कीची चव व कुरकुरीतपणा आवडतो.
2. ती पौष्टिक व ऊर्जा देणारी असल्याचा लोकांचा विश्वास आहे.
3. कमी किंमत व सहज उपलब्धता हे तिचे मोठे आकर्षण आहे.
4. गूळ वापरल्यामुळे ती आरोग्यदायी पर्याय मानली जाते.
5. हिवाळ्यात तिची मागणी जास्त असते.

वापरलेले साहित्य

शेंगदाणा
गुळ
तूप

कृती

1. शेंगदाणे भाजून त्यांच्या साली काढल्या.
2. कढईत गूळ वितळवून त्याचा पाक तयार केला.
3. त्या पाकात भाजलेले शेंगदाणे मिसळून नीट हलवले.
4. मिश्रण ताटात ओतून पातळ पसरवले.
5. थंड झाल्यावर तुकडे करून चिक्की तयार केली.

त्यातून काय शिकलो

1. गूळाचा योग्य पाक कसा करावा हे शिकलो.
2. स्वच्छता व मोजमापाचे महत्त्व समजले.
3. कमी साहित्य वापरून चविष्ट पदार्थ तयार करता येतात हे कळले.
4. टीमवर्क आणि वेळ व्यवस्थापनाचे कौशल्य वाढले.
5. पारंपरिक खाद्यपदार्थांचे पौष्टिक मूल्य जाणून घेतले.

निष्कर्ष

शेंगदाणा चिक्की हा कमी खर्चात, सोप्या पद्धतीने तयार होणारा आणि पौष्टिक मूल्यांनी भरलेला पारंपरिक पदार्थ आहे. या प्रकल्पातून स्वयंपाक कौशल्य, वेळेचे नियोजन आणि आरोग्यदायी स्नॅक्सचे महत्त्व समजले. त्यामुळे शेंगदाणा चिक्की हा उपयुक्त आणि सर्वांना आवडणारा खाद्यपदार्थ ठरतो.

कॉस्टिंग

beauty parlor