1. बोर्ड भरणे.

आवश्यक सामग्री:

स्विच, वायर, सॉकेट, इंडिकेटर, फ्युझ इ.

१) स्विच :

इलेक्ट्रिक स्विच हे एक उपकरण आहे जे सर्किटमधील इलेक्ट्रॉन प्रवाहात व्यत्यय आणते. स्विचेस ही प्रामुख्याने चायनरी उपकरणे असतात

: एकतर पूर्णपणे चालू किंवा बंद आणि लाईट स्विचची रचना साधी असते. स्विच बंद केल्यावर सर्किट तुटते.

थ्री वे सर्किट्समध्ये दोन स्वतंत्र स्विच असतात जे समान उपकरण नियंत्रित करतात, तर मंद सर्किट फक्त विजेचे प्रमाण नियंत्रित करते.

२) वायर :

वायरिंगसाठी, आम्ही मुख्यतः लाल, काळ्या, निळ्या आणि हिरव्या अशा चार प्रकारच्या तारांचा वापर करतो

1. लाल वायर आम्ही ही वायर ज्या टप्प्यात विद्युत प्रवाह वाहतो त्यासाठी वापरतो आणि जर तुम्ही त्या इलेक्ट्रिक टेस्टरने स्पर्श केला तर टेस्टर जळला पाहिजे.

2. काळी वायर – ही रंगाची वायर तटस्थ म्हणून वापरली जाते किंवा कुठेतरी त्याला कोल्ड वायर म्हणूनही ओळखले जाते आणि जेव्हा आम्हाला 5 पिन सॉकेट बसवायचे असते तेव्हाच ही वायर बोर्डला जोडते.

3. हिरव्या वायर या वायर दिले आहे जमिनीवर किंवा पृथ्वी, या वायर क्वचितच घरे वापरले जाते.

4. ब्लू वायर या वायर आपण देखील इन्व्हर्टर कनेक्ट होत आहात तर तर वायरिंग, नंतर आपण इन्व्हर्टर हा रंग वायर निवडू शकता

(३) सॉकेट :

हा पाच पिनचा असतो, ज्यामध्ये आम्ही आमचा मोबाईल चार्ज करतो आणि तो साधारण 6 amps असतो पण जर तुम्ही एखादे उपकरण जास्त लोडसह चालवत असाल तर, स्वीच प्रमाणे, 16 amps मध्ये वापरा कारण जास्त लोड मिळत आहे.

४) इंडिकेटर

इंडिकेटर चा वापर बोर्डात इलेक्ट्रिक सप्लाय चालू आहे का ते कळते.

५) फ्यूज

टाळण्यासाठी शॉटिंग करून बोर्डवर येण्यासाठी वापरले जाते आणि त्याचे कनेक्शन जेव्हा कोणीतरी प्रथम इलेक्ट्रिक उपकरण वायर असते तेव्हा आम्ही बोर्ड करतो तेव्हा फाइंड जोडतो म्हणून ते नेहमी फेज फक्त त्या शॉटिंगमध्ये जोडा कोसिस त्यात फेज कनेक्शन कट केले जावे आणि कोणालाही कोणत्याही संधीचा सामना करावा लाग नये विजेचा धक्का लागल्याने.

अनु. क्र	मटेरियल तपशील	नग	दर	किंमत
१	स्विच १६ A	२	३०	₹ ६०
२	प्लग. १६ A	२	४०	₹ ८०
३	वायर  १ फूट	३	६	₹ १८
४	बोर्ड  ४ * ७	१		₹ ६०
५	इंडिकेटर	२	१०	₹ २०
Total				₹ २३८

2.वायरचे प्रकार

उद्दीष्ट: – वायरच्या प्रकारांबद्दल खेळातआवश्यकता.

: – सर्व प्रकारचे तार

1) सिंगल कोर वायर: – तीन कोर, दोन कोर, चार कोर, मल्टी स्टँडर्ड वायर.

2) दोन मूल तार: – ते फ्यूज आणि तटस्थ जोडणीसाठी वापरली जाते जे ते अॅल्युमिनियमपासून बनलेले असते तसेच मल्टि मानक.

3) तीन मूळ तार: – ते फेज आणि तटस्थ जोडणीसाठी वापरली जाते जे ते अॅल्युमिनियमपासून बनलेले असते जे मशीन कनेक्ट करण्यासाठी वापरलेले असते.

4) चार मूळ वायर: – या तार्याचा वापर अवस्था, तटस्थ किंवा तीन अवस्थेच्या एक तटस्थ म्हणून केला जाऊ शकतो.

3.इलेक्ट्रिक सुरक्षा

1) चाचणी दिवाच्या मदतीने विद्युत पुरवठा तपासा.

2) पुरवठा मुख्य स्विच आणि फ्यूज काम चालू करण्यापूर्वी.

3) वाळलेल्या वाळू फेकून आग बुडवा.

4) अग्निशामक यंत्र वापरण्याआधी हे कालबाह्य झाले नाही आणि ते कार्बन डाय ऑक्साईड प्रकारचे असल्याचे सुनिश्चित करा.

5) मुख्य ओळ थेट असेल तर आग बुडविणे पाणी वापरू नका.

6) नोकरी दुरुस्त करण्यासाठी नेहमी पीव्हीसी किंवा लाकडी टेबल आणि मल वापर.

7) पर्यवेक्षकांच्या उपस्थितीत कोणतेही साधन / उपकरणे कनेक्ट करा.

8) वर्कशॉप फ्लोर स्वच्छ आणि साधने चांगल्या स्थितीत ठेवा.

9) स्विच बंद होईपर्यंत फुलांचे फ्यूज नूतनीकरण करू नका.

10) थेट कनेक्शन किंवा सर्किट्सवर काम करताना नेहमी रबरी दस्ताने आणि रबरी चटई / इन्सुलेट साधने.

11) सर्किट स्विचच्या बाहेर सर्किट बंद केल्यानंतर केवळ फ्यूज बदला.

12) नेहमी 3 पिन प्लग सॉकेट, उपकरणाच्या शीर्ष 3 देखभाल तार्यांचा वापर करा.

13) चांगल्या स्थितीत उपकरणे वापरा.

14) पुरवठा करण्यासाठी उपकरणे जोडण्यासाठी नेहमी वापरलेले प्लग पिन टॉप.

15) नेहमीच पुरवठा बंद करणे, प्लग टॉप काळजीपूर्वक पकडणे आणि ते ओढणे.

16) विद्युत यंत्रणेतील कनेक्शन घट्ट असले पाहिजेत.

4.बायोगॅस म्हणजे गॅस : 

बायोगॅस हा ज्वलनशील असल्याने त्याचा इंधन म्हणून चांगलाच वापर करता येतो. सांडपाणी प्रकल्पातील गाळ बंद टाकित कुजू दिल्यास त्यातून मोठ्या प्रमाणावर बायोगॅसची निर्मिती होते. व या गॅसला साठवून त्याचा इंधन म्हणून वापर करतात. बायोगॅसचा वापर अधिक व्यापक होण्यामागे पर्यावरणाची चिंता हे एक प्रमुख कारण आहे.

बायोगॅस चे फायदे :

• स्वछ इंधन 
• धूर विरहित 
• अवशेष रहित 
• पकाने के लिए सीधे प्रयोग
•  बिजली का उत्पादन
• घरगुती वापरकरता योग्य 

बायोगॅस ची निर्मिती प्रक्रिया :

उद्देश :घरगुती उपयोग  बियोगास बनवणे 

आवश्यक सामग्री :

1 लिटरच्या दोन  टाकी , ताजा गोबर , २ pvp पाइप , कॉक होल्डर , शेण , पाणी इ. 

प्रक्रिया : 

1) एक लिटर टाकी आहे. मला ते भंगारातून मिळाले.

2) कोणत्याही pvp  पाइप आउटलेट चिकटवा.

3)गॅस होल्डर टाकी बनवण्यासाठी 20 लीटर रंगाची बादली घेणे . 

४ ) त्या टकीस पाठीमागुण कॉक होल्डर बसवावे . 

५) शेण मिसळा (5 किलो 50 लिटर) आणि पाणी घालून बारीक स्लरी बनवा. आता डायजेस्टर टाकीमध्ये स्लरी टाका.

६) टाकी उलटून ठेवी . १० – १५ दिवसात गॅस तयार होईल . 

Capacity of Biogas	Required Dung	Water (LTR)
1 M3	25 Kg	25
2 M3	50 Kg	50
3 M3	75 Kg	75
4 M3	100 Kg	100
6 M3	150 Kg.	150

बायोगॅसमधले रसायने : 

१) (CH4=60% )

२)( CO2= 40% )

३) हायड्रोजन सल्फेट 

4) इतर गॅससेस 

घरगुती बायोग्यास….

5.उद्देश : कृत्रिम श्वसन की शेफियर पदूधतो को सीखना

आवश्यक सामग्री :

चटई, स्वयंसेवक

प्रक्रिया :

१) पीडित व्यक्ती को पेट के बल लेटा है। उसके एक हाथ को सामने की और औरे सीधा कर ले दूसरे हाथ को कोहलीसे मोडले तथा चेहरे की एक ओर घूमा ले और उसे हाथ या हथेली पर रख ले.

२) पीडित के पास घुटनों के बल इस प्रकार बैठ जाए ताकि उनकी जांघे अपने घुटनों के बीच में आ जाए तथा अपनी उंगलियों व अंगूठों को इस प्रकार रखें।

३ ) हाथों को सीधा रखते हुए धारे- धीरे आगे को झुके | जिसमें कि आपके शरीर का भार पीडित की निचली पसलियों पर पड़े और पीछित के फेफडों में वायू बाहर निकल सके जैसा कि नीचे चित्र में दर्शाया गया है।

४) दो सेंकद के पश्चात पुन: आगे को सुके और एक मिनीट में 12 से 13 बार इस प्रक्रिया को दोहराए |

केबल विद्युत रोधक को हातानं ( सवचलित छिलन )

6.वायर छिलण

उदद्वेष
सोवान्चलित छीलन ( Auto stripper) का प्रयोग करने केबल विधुतारोधन को छिलने की विधिको सीखना

आवश्यक सामग्री
केबल स्वचालित छीलकर मकर्र

प्रक्रिया
१ विद्युतरोधन को जहा तक चीला जाना है वह चिन्ह लगाए
२ केवल के चोरों को सीधा करे
३ चील के उचित सेट का चयन कीजिये
४ छलकर के दाँतोको स्थिक रूप से चिन्ह को ऊपर संयोजित करे
५ स्वचालित छीलकर को दबाये
६ अधिक दबाने से विधूतरोधन केवल के उस छोस से काट जायेगा जिसे केवल से हटाया जाना हे
७ जाँच कर लेनहे की केबल का कोई चालक तर कटी तो नही है

7.सौर कुकर

एक सौर कुकर , उष्णता थेट सूर्यप्रकाश ऊर्जा वापरते जे शिजू द्यावे साधन आहे . सध्या वापरात असलेले अनेक सौर कुकर तुलनेने स्वस्त, कमी तंत्रज्ञान उपकरण आहेत, जरी काही पारंपारिक स्टोव्हइतके शक्तिशाली किंवा महाग आहेत, आणि प्रगत, मोठ्या प्रमाणात सौर कुकर शेकडो लोकांसाठी स्वयंपाक करू शकतात. ते कोणतेही इंधन वापरत नसल्यामुळे आणि ऑपरेट करण्यासाठी काहीही लागत नसल्यामुळे, इंधन खर्च आणि वायू प्रदूषण कमी करण्यासाठी आणि जंगळतोंड कमी करण्यास मदत होते . 

आम्ही सध्या बाजारात उपलब्ध असलेल्या विविध प्रकारच्या सौर कुकरची चर्चा करणार आहोत, कारण ते सौर कुकरशी परंपरागतपणे संबंधित असलेल्या समस्या दूर करतात. सोलर कुकर बद्दल अधिक जाणून घेण्यासाठी आम्ही तुम्हाला हा लेख काळजीपूर्वक पाहण्याची विनंती करू. तुम्ही तुमच्या स्वतःच्या जागेवर सोलर कुकर बसवण्याचा विचार करत असाल तर तुम्हाला खूप मदत होईल.

सौर कुकर चे फायदे :

१) नैसर्गिक वायू हा एक अपारंपरिक ऊर्जा स्त्रोत आहे आणि तुम्ही गरम भागात राहत असाल तर, पारंपारिक कुकर स्वयंपाक करताना तुमचे घर अधिक गरम करते. 

२) एलपीजी आधारित कुकिंग सोल्यूशनच्या विपरीत जिथे तुम्हाला प्रत्येक वेळी नवीन सिलिंडर घेताना पैसे खर्च करावे लागतात, सोलर कुकरला आवश्यक नसते.

३) सोलर कुकर स्वयंपाक अधिक पौष्टिक, स्वच्छतापूर्ण आणि चवदार बनवतात. तुम्ही स्वयंपाक करताना, बेकिंग करताना, ग्रीलिंग किंवा भाजताना अन्न जळण्याची शक्यता ते काढून टाकते.

सौर कुकर दोन प्रकार :

1. सौर कूक्कर बॉक्स 

 २) सौए कूक्कर पॅनल 

सौर कूक्कर तत्वे  :

१) काला कलर हा सूर्य किरणे शोषून घेतो व  पांढरा कलर हा सूर्य किरणे प्रवर्तण होते . 

२) गरम हवा हा हलकी असते .   

8.धूर विरहित चुलहा

धुर विरहित कार्य:- 

१) नेहमीच्या चुलीत जाळाच्या उष्णतेचा जेवढा वापर होतो त्याच्या सुमारे दुप्पट अधिक उष्णता मिळले.

 २) पहिल्या टप्यात शिल्लक राहिलेला कार्बन दुसऱ्या टप्प्यात पूर्णपणे जळतो व या टप्यात देखील य वापर करता येतो.

धुर विरहित चुलीचे फायदे –

१) इंधनाची (लाकडाची) बचत होते.

२) जंगल तोड कमी व पर्यावरणाचे संवर्धन.

३) वापरलेल्या इंधनाचा पुरेपूर व पूर्ण उपयोग होतो.

४) चुलीतील जाळापासून सुरक्षितता.

५) एकाच वेळी चुलीचा दुहेरी उपयोग,

६) स्वयंपाक करणे सुरक्षित,

७) कमीत कमी वायू प्रदूषण.

इंधन म्हणजे काय :- 

जे पदार्थ कमी तापमानास (ज्वलनांक) पेट घेतात; जळाल्यानंतर भरपूर उष्णता देतात असे पदार्थ आपण इंधने म्हणून वापरतो. केरोसिन (रॉकेल), गोबर गॅस (मिथेल), एल.पी.जी. (ब्यूटेन) ही सर्व इंधने ही कार्बन व हायड्रोजनपासून बनलेली असतात, यात कार्बनची साखळी असते. जेवढी साखळी लांब तेवढे ते इंधन जळण्यास कठीण. घरगुती वापराच्या सिलेंडरमध्ये दाबाखाली द्रवरुप ब्युटेन वायू साठवलेला असतो. सिलेंडरमधून बाहेर आल्यावर दाब कमी होतो. व द्रवाचा वायू बनतो.

खाली तीन वेगवेगळ्या इंधनांचा वापर करून वेळ खालीलप्रमाणे आहे.

स्त्रोत	स्वयंपाकास लागणारा वेळ	इंधनाचे ज्वलन
लाकूड	४२ मिनिट	१.९ कीलोग्रम
रॉकेल	४५ मिनिट	२०० मिली
स्वयंपाक गॅस	४५ मिनिट	२०० मिली

भिन्न इंधनाची उष्मांक मूल्ये.

costnig of fuel :

इंधनाचे नाव	सध्याची किमत ( per 1 kg )
लाकूड	Rs.15
रॉकेल	Rs. 50
घरगुती गॅस	Rs. 64

9.उद्देश :- प्रजन्यमापक तयार करणे.   

प्रजन्यमापक फायदे :

१) आपल्या ठिकाणी किती मिमी पाऊस पडला ते कळते.

२) आपल्या ठिकाणी पाऊस कमी व जास्त पाऊस पडला ते कळते.

३) आपल्या ठिकाणी दुष्काळ पडल्यास तर सहकार पुरावा दाखवता येतो.

आवश्यक साम्रगी :- बॉटल , मोजपटी , सिमेंट , नरसल इ.

प्रक्रिया :- 

पद्धत १ :- 

१) प्लास्टिक बॉटल चित्रा दिल्या नुसार कापावी.

२) त्याच्या खाली सिमेंट सपाट करावे.

३) प्लास्टिकच्या बॉटला सिमेंट इथून मोजपटी

चिटकावी.

४) त्याच्या वरून नरासाल मधी ठेवावं. बाटलीच खालीची बाजू आणि नेसालचा व्यास सारखा पाहिजे.

५) पर्जन्यमापक मोकळ्या जागेत ठेवावे.

६) पर्जन्यमापकला बाजूने विटा लावावे ते पडू नये.

पद्धत २ :- 

मोजपती नाही लावता आल्यास.

तर , 

      मिळालेले पाणी

  ———————-   X  १०

         क्षेत्रफळ

उदा ,

समजा नरसालच त्रिज्या = २ सेमी

मिळालेले पाणी = ५५२ मिली

  वर्तुळाचे क्षेत्रफळ = π r^२

                                 = ३.१४ x २²

                    = ३.१४ x १८²

                    = १२.५६ cm²

  १ मिलीटर पाणी = १ cm³

 ५५२ मिलीटर पाणी = ५५२ cm³

पाऊस =         मिळालेले पाणी

               ———————-   X  १०

                       क्षेत्रफळ

        =             ५५२ cm³

               ———————-   X  १०

                       ११३.०४ cm²

           =         ४७.१६ मिमी

सावधानी :

१) प्लास्टिकच्या बॉटलीच्या बाजूस आधार लावावे कारण ते पडू नये.

२) पर्जन्यमापकला सपाट जागेवर ठेवणे.झाडं , भिंत यांच्या खाली ठेवू नये.

३) पाऊस प्रतिदिन एकदा रोज मोजणे.

४) प्रतिदिनाची नोंद ठेवावी. त्याचे आलेख का.

10.इलेक्ट्रिकल वायर रंग कोडींग काय आहे?

हा आर्टिकल इंग्रेजी , हिंदी आणि गुजराती भाषेत उपलब्ध आहे.

इलेक्ट्रिकल वायर सर्किट प्रत्येक वायरचा कार्य वर्गीकरण करण्यास मदत करतो, रंग कोडींग पालन करा. भारतात वायर RGB मोड मध्ये म्हणतात लाल- हिरवा – निळा आहेत. या RGB वायरचे विविध कार्ये आहेत.

लाल – लाल वायर फेज (phase) ला प्रतिसाद आहे, इलेक्ट्रिक सर्किट मध्ये. हि वायर लाईव्ह (Live) वायर आहे जी कोठल्या हि दुसरया लाल किव्हा निळ्या वायरला जोडता येणार नाही. लाल wire हि कुठल्या तरी switch leg मधी वापर करतात. Switch leg हि वायर आहे जी खालच्या टर्मिनल मधून येते आणि जेव्हा Switch चालू करतो तेव्हा गरम होते. हीच तो leg आहे जो लोड बंद चालू करतो.

निळा– निळी वायर इलेक्ट्रिकल सर्किट ची neutral वायरआहे . हि neutral वायर neutral bus bar ला कनेक्ट करतात इलेक्ट्रिकल पॅनल मधे. निळी वायर हि निळी वायरलाच जोडावी लागती आणि दुसऱ्या कुठल्या वायरला जोडता येत नाही. निळी वायर हि neutral वायर असल्या मुले त्यात करंट नसते. ती जास्त करून असुंतुलित लोड घेते. तयामुळे त्याला आपण return current म्हणतो. रिटर्न करंट हे इलेक्ट्रिसिटी/करंट इलेक्ट्रिकल बोर्ड/पॅनल मधे परत जातो.

हिरवा – हिरवी वायर हि जमिनीत असते अर्थिंग इलेक्ट्रिक सर्किट साठी. हिरवी वायर हि हिरव्या वायर लाच लावायची असते ( दुसऱ्या कुठल्याही वायर ला नाही). जमिनीत अर्थिंग (Earthing) साठी वायर हि करंट किव्हा लाईट साठी नाही असत. हिरवी वायर हि सॉकेट साठी असते. सॉकेट हे AC ,geyser ,टीव्ही ,micorwave ईत्यादी. जास्त करून बटनांन २ वायर असतात. Neutral आणि Phase.

रूम / अपार्टमेंट मधे भरपूर सॉकेट वापरण्य्त येतात. अर्थिंग ची वायर या सगळया सॉकेट्स मधून अपार्टमेंट मधे जमिनीवर / पॉईंट एकाच वेळी कनेक्ट करा. या जमिनीवर टर्मिनल बाजू एक डीबी (DB-Distribution Box) (वितरण बॉक्स) जोडलेले आहे ती एक तांब्याचा काठी / स्क्रू आहे. पासून डीबी, वायर नंतर जमिनीवर बस बार कडे नेहता सोसायटी मीटर बॉक्स जवळ. जमिनीवर बस बार खोल खाली जमिनीत आत पुरला जातो. याला सोप्या भाषेत अर्थिंग (Earthing) म्हणता.

इलेक्ट्रिकल वायर सर्किट प्रत्येक वायरचा कार्य वर्गीकरण करण्यास मदत करतो, रंग कोडींग पालन करा. भारतात वायर RGB मोड मध्ये म्हणतात लाल- हिरवा – निळा आहेत. या RGB वायरचे विविध कार्ये आहेत.

13. उद्देश :- प्रजन्यमापक तयार करणे.   

1. लाल वायर
2. निळा वायर
3. हिरवी वायर

लाल – लाल वायर फेज (phase) ला प्रतिसाद आहे, इलेक्ट्रिक सर्किट मध्ये. हि वायर लाईव्ह (Live) वायर आहे जी कोठल्या हि दुसरया लाल किव्हा निळ्या वायरला जोडता येणार नाही. लाल wire हि कुठल्या तरी switch leg मधी वापर करतात. Switch leg हि वायर आहे जी खालच्या टर्मिनल मधून येते आणि जेव्हा Switch चालू करतो तेव्हा गरम होते. हीच तो leg आहे जो लोड बंद चालू करतो.

निळा– निळी वायर इलेक्ट्रिकल सर्किट ची neutral वायरआहे . हि neutral वायर neutral bus bar ला कनेक्ट करतात इलेक्ट्रिकल पॅनल मधे. निळी वायर हि निळी वायरलाच जोडावी लागती आणि दुसऱ्या कुठल्या वायरला जोडता येत नाही. निळी वायर हि neutral वायर असल्या मुले त्यात करंट नसते. ती जास्त करून असुंतुलित लोड घेते. तयामुळे त्याला आपण return current म्हणतो. रिटर्न करंट हे इलेक्ट्रिसिटी/करंट इलेक्ट्रिकल बोर्ड/पॅनल मधे परत जातो.

हिरवा – हिरवी वायर हि जमिनीत असते अर्थिंग इलेक्ट्रिक सर्किट साठी. हिरवी वायर हि हिरव्या वायर लाच लावायची असते ( दुसऱ्या कुठल्याही वायर ला नाही). जमिनीत अर्थिंग (Earthing) साठी वायर हि करंट किव्हा लाईट साठी नाही असत. हिरवी वायर हि सॉकेट साठी असते. सॉकेट हे AC ,geyser ,टीव्ही ,micorwave ईत्यादी. जास्त करून बटनांन २ वायर असतात. Neutral आणि Phase.

 सौर उर्जा *

सौर उर्जा (Saur Urja) म्हणजे अशी ऊर्जा जी आपल्याला सूर्यच्या किरणांना पासून प्राप्त झाली. या ऊर्जाचा वापर आपण विविध कामासाठी करू शकतो. जसेकी कोणी पाणी गरम करण्यासाठी तर कोणी इलेक्ट्रिक-वीज तयार करण्यासाठी किंवा इतर काही कामासाठी.

सौर उर्जा (Solar Energy) कडे जाण्यापूर्वी आपल्याला (Non-Conventional / Renewable) अपारंपरिक / नूतनीकरण करण्यायोग्य स्त्रोतांविषयी माहित असणे आवश्यक आहे. जसे की हवा, पाणी, सौर आणि भू-औष्णिक, हे नैसर्गिक स्त्रोतांकडून मिळाले आहेत. हे सर्वत्र फ्री मधे उपलब्ध असतात, ही नैसर्गिक साधने आपल्या कडून काही पैसे मागत नाही. अशा साधनांना अपारंपरिक / नूतनीकरणयोग्य स्त्रोत असे म्हणतात.

नूतनीकरणक्षम ऊर्जा ही कधी संपणार नाही त्या अमर्यादित आहेत. या ऊर्जाचा वापर दिवसान दिवस आता वाढत चाला आहे. तुम्हाला माहितीच असेल ऑईल, डीझेल, ही कुठे तर संपणार आहेत. या ऊर्जा अमर्यादित असल्यामुळे जग या ऊर्जा कडे जात आहे.

सूर्य हा पृथ्वीवरील उर्जेचा मूलभूत स्रोत आहे. सौर उर्जाला तेजस्वी उर्जा स्त्रोत असेही म्हटले जाते. सूर्यापासून वेगळ्या प्रकारच्या तेजस्वी उर्जा पृथ्वी पर्यंत येतात. सर्वात महत्वाचे म्हणजे प्रकाश अवरक्त किरण (Infrared Rays), अल्ट्रा व्हायलेट (Ultraviolet) किरण आणि एक्स-किरण (X- Rays). सूर्यापासून प्राप्त झालेल्या बीम किरणे पृथ्वीच्या  कक्षामधे येत नाहीत. ते अवकाशात वापस पाठवल्या जातात हे काम विविध वातावरणीय थर (Layer) करत असतात. जर संपूर्ण किरणे पृथ्वीच्या आरपार आली तर खुप गोष्टी नष्टा होतील. या किरणांचा अभाव मानुषी जातीवर पण होईल. अश्या प्रकारे हे विविध थर आपले संरक्षण करतात.
15% सौर ऊर्जा ही पृथ्वीच्या वातावरणाद्वारे शोषले जाते. जी उरलेल्या ऊर्जा आहे ती पृथ्वीच्या पृष्ठभागाद्वारे शोषले जातात. एका मिनिटात भारतावर पडणारी सौर ऊर्जाचा वापर आपण जर योग प्रकारे केली तर आपल्या देशाच्या एका दिवसासाठीची गरज भगवते.

सौर ऊर्जाचे फायदे आणि तोटे

नूतनी करण करण्यायोग्य उर्जेचे असंख्य पर्यावरणीय फायदे आहेत. ही ऊर्जा आपल्याला विनामूल्य प्राप्त होणारी आहे. सौर ऊर्जा ही प्रदूषण न करणारी आणि नॉन-डिप्लिटेबल असणे नूतनीकरणक्षम ऊर्जा मानली जाते. टिकावच्या तत्त्वावर बसेल. मोठ्या प्रमाणात ऊर्जा ग्रीडला पुरविल्यास प्रोत्साहन दिले जाऊ शकते
या मधे ज्या यंत्राचा वापर गेला जातो ते खूप महाग मिळतात. काही वस्तू इतर राज्य मधून निर्यात कराव्या लागतात. ऊर्जा साठवण क्षमता पण खूप कमी आहे. भौगोलिक जागा खूप लागते जर जास्त शमतेचा प्लांट असेल तर. मुख्य अडचण अशी आहे की सूर्यप्रकाश हा विसरलेला आणि मधोमध असतो. तेल, वायू किंवा कोळसा इत्यादींच्या तुलनेत सौर उर्जेची घनता कमी आहे. कार्यक्षमतेत सुधारणा करण्याचे काम केले जाई.

सौर ऊर्जेचा अर्थ (MEANING OF SOLAR ENERGY)

• सूर्यापासून प्राप्त झालेल्या शक्तीस सौर ऊर्जा म्हणतात. ही उर्जा उष्णता किंवा विजेमध्ये रूपांतरित होते आणि इतर वापरासाठी वापरली जाते. सूर्यापासून प्राप्त होणारी उर्जा वापरण्यासाठी सौर पॅनेल आवश्यक आहेत.
• प्रति चौरस मीटर पाच हजार लाख किलोवॅट तास इतकी सौर ऊर्जा भारतीय भूमीवर येते. स्वच्छ सनी दिवसांवर सौर उर्जा सरासरी पाच किलोवॅट तास प्रति चौरस मीटर असते. एक मेगावॅट सौर उर्जा निर्मितीसाठी सुमारे तीन हेक्टर सपाट जमीन आवश्यक आहे.
• आश्चर्यकारक सत्य म्हणजे संशोधकांच्या म्हणण्यानुसार, जागतिक महामारी (सीओव्हीडी) COVID- च्या

14.शोषखड्डा

शोषखड्डा हा सांडपाण्याची विल्हेवाट करण्यासाठी केलेला खड्डा होय. राहते. परसबाग व शोषखड्डा हे प्रत्येक कुटुंबात करता येते.घराभोवती, रस्त्यात आणि गटारीत तुंबलेले सांडपाणी आरोग्यास घातक असते. तसेच त्याचा घाण वास येतो, रस्त्यावर त्या पाण्याने चिकचिक होऊन घसरडे होते आणि डासांना अंडी घालायला जागा मिळते. हे डास चावल्याने लोकांना मलेरियासारखे रोग होतात. अशा सांडपाण्याची विल्हेवाट लावण्यासाठी जमिनीत सांडपाणी जिरण्यासाठी परसबाग किंवा शोषखड्डा करता येतो.

शोषखड्डा केल्यामुळे होणारे फायदे

१) सांडपाण्याची योग्य विल्हेवाट लागते व त्यामुळे डासांचे प्रमाण कमी होते व त्रासही कमी होतो.

२) मलेरियासारखे डासांपासून पसरणारे आजार होत नाहीत व आरोग्य सुदृढ राहते.

३) शोषखड्ड्याजवळ झाडे लावल्याने निसर्गाचा समतोल राखला जातो.

उद्देश : शोषखड्डा तयार करणे.

आवश्यक साहित्य :भट्टीच्या विटा , दगडाच्या विटा , खड्डा खोदण्याचे साहित्य इ.

प्रक्रिया :१) असे जागा निवडावे की सगळे पाणी तिथे गोळा होते.२) १ मी. X १ मी. X १ मी. मापाचा खड्डा बनवावा.३) खड्डच्या तळाशी मोठ्या दगडणीने सपाट करून घेणे.४) खड्डच्या मधमधी चित्राप्रमाने सिमेंट टाकी ठेवावी.

५) टाकीच्या बाजूने मोठी दगडी लावावी. सिमेंट टाकीला होला पर्यंत दगडी भरावी.त्याच्या वर छोटी दगडी टाकावी.६) सिमेंट टाकीच्या होल करून त्यात पाईप टाकून टाकीवर ठेवावे. सिमेंट लावून पॅक करावे.

15. वीज बिल

इलेक्ट्रॉनिक बिलिंग किंवा इलेक्ट्रॉनिक बिल पेमेंट आणि वचनचिठ्ठी , एक तेव्हा विक्रेता अशा कंपनी, संस्था किंवा गट म्हणून त्याच्या बिले किंवा पाठवते पावत्या प्रती इंटरनेट आणि ग्राहकांना इलेक्ट्रॉनिक बिले अदा .हे पारंपारिक पद्धतीची जागा घेते जेथे बीजक कागदी स्वरूपात पाठवले जात होते आणि चेक पाठवण्यासारख्या मॅन्युअल मार्गाने पेमेंट केले जात होते .

उद्देश : वीज बिल काढणे 

आवश्यक साहित्य : 

    ऊर्जा , मिटर , नोटबूक , पेन्सिल ई. 

प्रक्रिया : 

१) आपल्या घरच्या सगळ्या वीज उपकरणाची यादी करावी . 

२) प्रत्यक उपकरणाचे वोल्ट नीट नोंद करावी. 

३) काही दिवस प्रत्येक उपकरण किती वेल वापरतो त्याची नोंद करावी . 

४) दररोज प्रत्येक उपकरणाच्या वॉट व तासाची गणना करावी . 

वीज बिलचे फायदे :

१) आपल्याला आपल्या वीज बिलाचा अंदाज येतो.

२) आपल्याला समजत की कोणत उपकरण वापरल्या वर किती युनिट येत.

३) वीज बिल कस काढत ते कळते.

उदा .

उपकरण : कूलर

वॉल्ट : ४५०

नग : १

वेळ : ८

सुत्र :

     युनिट   =  नग x वॉल्ट x वेळ

                 ———————–

                       १०००

              =    १ x ४५० x ८

                 ——————-

                      १०००

             =    ३.६ युनिट

अ. क्र	उपकरणांचे नाव	नग	उपकरणांचे व्होल्टेज               ( V )	प्रतिदिन उपकरण वापरण्याचं वेळ       ( T )	प्रतिदिन युनिट       ( U )
१.	कूलर	१	४५०	८	३.६
२.	पंखा	२	७०	२०	२.८
३.	बल्ब	७	१५	१४	०.०३
४.	टीव्ही	७	२५०	१०	२.५
५.	मिक्सर	१	७६०	०.१६	०.१२
एकूण यूनिट					9.05 यूनिट

16. प्लेन टेबल

प्लेन टेबल सर्वेक्षण ही सर्वेक्षणाची सर्वात जलद पद्धत आहे. प्लेन टेबल हे ग्राफिकल पद्धतीने सर्वेक्षण करण्यासाठी वापरलेले साधन आहे ज्यामध्ये फील्ड वर्क आणि प्लॉटिंग एकाच वेळी केले जाते. प्लेन टेबल सर्वेक्षणाचा मुख्य फायदा म्हणजे मॅप करावयाची टोपोग्राफिक वैशिष्ट्ये पूर्ण दृश्यात आहेत. हे लहान आणि मध्यम स्केल-मॅपिंगसाठी (1:10000 ते 1:250000) सर्वात योग्य आहे.

प्लेन टेबल सर्वेक्षणाचे फायदे :

• निरीक्षणे आणि प्लॉटिंग एकाच वेळी केले जातात, त्यामुळे आवश्यक तपशील वगळण्याचा धोका नाही.
• प्लॉटिंगमधील चुका आणि चुका चेक रेषा काढून तपासल्या जाऊ शकतात.
• जमिनीचा थर दिसत असल्याने अनियमित वस्तूंचे प्लॉट अचूकपणे करता येते.
• तपशील भरण्यासाठी हे सर्वात जलद आणि उपयुक्त आहे.
• कोणत्याही महान कौशल्याची आवश्यकता नाही.
• थिओडोलाइट सर्वेक्षणापेक्षा प्लेन टेबल सर्वेक्षण कमी खर्चिक आहे.
• हे चुंबकीय क्षेत्रांमध्ये फायदेशीर आहे जेथे होकायंत्र सर्वेक्षण विश्वसनीय नाही.

प्लेन टेबल सर्वेक्षणाचे तोटे :

• ओल्या हवामानात आणि घनदाट वृक्षाच्छादित देशात काम करण्यासाठी प्लेन टेबल सर्वेक्षण योग्य नाही.
• मोजमाप नसणे (फील्ड नोट्स) गैरसोयीचे आहेत, जर सर्वेक्षण काही वेगळ्या प्रमाणात पुनर्रचना करायचे असेल.
• ते वाहून नेणे जड आणि अस्ताव्यस्त आहे आणि सामान हरवण्याची शक्यता आहे.
• खूप अचूक परिणाम देत नसल्यास.

वापरणा जाणारे साधन :

1.प्लेन अलिडेड

एक साधा फॉर्म आणि सामान्य कामासाठी वापरला जातो. यात साधारणपणे धातू किंवा लाकडी नियम असतात ज्याच्या टोकाला दोन वेन्स असतात. अ‍ॅलिडेड वापरात नसताना नियमानुसार खाली दुमडण्यासाठी दोन वेन किंवा साईट्स बिजागर असतात. व्हेनपैकी एक अरुंद स्लीटसह प्रदान केला जातो तर दुसरा खुला असतो आणि केस किंवा पातळ वायर वाहक असतो. अशा प्रकारे दोन्ही स्लिट्स दृष्टीची एक निश्चित रेषा प्रदान करतात जी दिसण्यासाठी ऑब्जेक्टमधून जाऊ शकते. शीटवरील इन्स्ट्रुमेंट स्टेशनचे प्रतिनिधित्व करणार्‍या बिंदूभोवती अ‍ॅलिडेड फिरवले जाऊ शकते जेणेकरुन दृष्टीची रेषा दिसण्यासाठी ऑब्जेक्टमधून जाईल.

2. टेलिस्कोपिक अ‍ॅलिडेड

 एक सामान्य प्लंबिंग फोर्क दर्शविते. प्लंबिंग फोर्क ही U-आकाराची धातूची फ्रेम आहे ज्याचा वरचा आडवा हात आणि खालचा कललेला हात असतो. वरच्या हाताला शेवटी पॉइंटर दिलेला असतो तर खालच्या हाताला प्लंब बॉबला सस्पेंड करण्यासाठी हुक दिलेला असतो. जेव्हा प्लंबिंग काटा प्लेन टेबलवर ठेवला जातो तेव्हा उभी रेषा (प्लंब बॉबची रेषा) वरच्या हाताच्या टोकदार काठावरून जाते. प्लंब बॉब ग्राउंड पॉईंट ड्रॉइंग शीटमध्ये हस्तांतरित करण्यात मदत करतो आणि त्याउलट देखील.

3.आत्मा पातळी

सर्वेक्षणादरम्यान समतल टेबल समतल करण्यासाठी सपाट आधारित स्पिरिट लेव्हलचा वापर केला जातो. परिपूर्ण पातळी मिळविण्यासाठी, स्पिरिट लेव्हलने बबल ट्यूबची मध्यवर्ती स्थिती दर्शविली पाहिजे जेव्हा कोणत्याही दोन परस्पर लंब दिशेने त्याच्या स्थानांसह तपासले जाते.

4. कुंड कंपास

कुंड कंपास यात 80 ते 150 मिमी लांब आणि 30 मिमी रुंद बॉक्स असतो ज्यामध्ये त्याच्या मध्यभागी एक मुक्तपणे निलंबित सुई असते (संदर्भ. चित्र 6). मध्यभागी दोन्ही बाजूला शून्य ते पाच अंश दर्शविण्यासाठी सुई पदवीच्या शेवटी बॉक्सवर चिन्हांकित केले जातात. वाऱ्याद्वारे सुईचे दोलन टाळण्यासाठी बॉक्सला काचेच्या शीर्षासह प्रदान केले जाते. जेव्हा सुई मध्यभागी असते (0-0 वाचत असते), तेव्हा सुईची रेषा बॉक्सच्या काठाशी समांतर असते. म्हणून या अवस्थेतील कडांवर चिन्हांकित करणे चुंबकीय उत्तर-दक्षिण दिशा दर्शवते.

5. ड्रॉइंग शीट

ड्रॉइंग शीट विमान टेबल सर्वेक्षणासाठी चांगल्या दर्जाचे, अनुभवी ड्रॉइंग शीट वापरावे. ड्रॉइंग शीट वापरात नसताना गुंडाळली जाऊ शकते, परंतु ती कधीही दुमडली जाऊ नये. महत्त्वाच्या कामांसाठी फायबर ग्लास शीट्स किंवा पातळ अॅल्युमिनियम शीट्ससह कागदाचा वापर केला जातो. प्लेन टेबलवर ड्रॉइंग शीट फिक्स करण्यासाठी क्लिप क्लॅम्प्स, अॅडेसिव्ह टेप्सचा वापर केला जाऊ शकतो. तीक्ष्ण कडक पेन्सिल, चांगल्या दर्जाचे खोडरबर, पेन्सिल कटर आणि पेन्सिल पॉइंट शार्प ठेवण्यासाठी सँड पेपर हे ड्रॉइंगच्या कामासाठी आवश्यक असलेले इतर सामान आहेत. आवश्यक असल्यास, पाऊस आणि धूळ पासून ड्रॉइंग शीट झाकण्यासाठी प्लास्टिक शीट वाहून नेली पाहिजे.

SHARE:

17)अर्थिंग म्हणजे काय : 

कमी प्रतिरोधक तारेद्वारे थेट पृथ्वीवर शुल्क हस्तांतरित करून विद्युत उर्जेचा तात्काळ डिस्चार्ज करण्याची प्रक्रिया” अशी केली जाते .जेव्हा उपकरणांमधून ओव्हरलोड करंट जातो तेव्हा उपकर्णाला धोका होऊ नये. म्हणून अर्थिन केल्यामुळे ओव्हरलोड करंटला जमिनीत सोडला जातो. 

अर्थिंगचे फायदे :

1) अर्थिंग सुरक्षित आहे आणि सुरक्षितता प्रदान करण्याची सर्वोत्तम पद्धत आहे. आपल्याला माहित आहे की पृथ्वीची क्षमता शून्य आहे आणि ती तटस्थ मानली जाते.

 कमी प्रतिरोधक तार वापरून कमी उपकरणे पृथ्वीशी जोडलेली असल्याने, समतोल साधला जातो.

2) इलेक्ट्रिकल इन्स्टॉलेशनमध्ये धातूची चालकता न पाहता वापरली जाऊ शकते, योग्य अर्थिंग हे सुनिश्चित करते की धातूचा विद्युत् प्रवाह बदलत नाही.

3) व्होल्टेज किंवा ओव्हरलोडमध्ये अचानक वाढ झाल्यामुळे यंत्रास आणि व्यक्तीला योग्य प्रकारे भूगर्भाचे उपाय केल्यास नुकसान होत नाही.

4) हे आगीच्या धोक्याचा धोका टाळते जे अन्यथा वर्तमान गळतीमुळे होऊ शकते.

अर्थिंगचे प्रकार:

पाईप अर्थिंग

प्लेट अर्थिंग

पाईप अर्थिंग :

1. प्लेट अर्थिंग करताना 60 सेंटिमीटर बाय 60 सेंटिमीटर आकाराची आणि 5 मिलिमीटर जाडीची तांब्याची किंवा कास्ट आयर्नची (बीड) प्लेट घ्यावी. तांबे अतिशय महाग असल्यामुळे अर्थिंग करणे स्वस्त व्हावे म्हणून बिडाची प्लेट वापरतात. शक्य असेल तर तांब्याचीच वापरणे अधिक फायद्याचे असते. 

2. घरालगत योग्य जागी दोन ते तीन मीटरचा खड्डा खोदावा.  त्यात प्लेट ठेवून प्लेटच्या मध्यावर जोडलेली वायर खड्डय़ाबाहेर धरून ठेवावी. नंतर खड्डय़ात लोणारी कोळसा आणि जाड मीठ यांचे एका आड एक थर देऊन खड्डा बुजवावा.

3.सर्वांत वरच्या थरावर माती टाकावी. अर्थिंगची जागा शक्यतो ओलसर राहील याची काळजी घेतल्यास अधिक फायदा होतो. 

4. प्लेटला जोडलेली वायर घरातील मेनस्वीचला जोडावी. 

प्लेट अर्थिंग :

१. यात पाईपचा वापर करतात. 

२. जस्त विलेपीत लोखंडी नळी ( जी. आय. पाईप) खड्डय़ात पुरली जाते. 

३. खड्डा बुजवताना प्लेट अर्थिंगप्रमाणेच लोणारी कोळसा आणि जाड 

४.  मिठाचा वापर करतात. पाईपच्या वरच्या टोकाला वायर जोडून ती मेनस्वीचला कनेक्ट केली जाते.

आज आम्ही boys hostle ला plate अर्थिंग केली.

१) पहिली आम्ही तांब्याची प्लेट लोखंड रॉडला जोडली.

२) भिंती पासून १ व २ मीटर सोडून खड्डा खांनवा .

३) खड्डा २ फूट खणला.

४) त्यात मधी आर्थिग प्लेट लावली.त्याला बाजूने विटा लावल्या.

५) मीठ ( खाण्याच ) टाकावा

६) नंतर कोलश्या टाकावा .

७) परत मीठ टाकून मातीने झाकून घेणे.

18.डम्प्पी लेवल

लक्ष्यः – डम्प्पी पातळीबद्दल जाणून घेण्यासाठी.

आवश्यकताः – डम्प्ली लेव्हल, स्टाफ, स्पिरिट लेव्हल, ट्यूब कंपास, प्लंब, नोट पॅड, पेन, मीटर – टेप, रेखाचित्र पत्र इ.

प्रक्रिया: – प्रथम आम्ही धरणाच्या खोल भागाकडे गेलो आणि तिरापाची व तलाव बनवली.

मग टिपोडवर डम्प्ली लेव्हल इन्स्ट्रुमेंट ठेवले आणि आत्म्याच्या पातळीची तपासणी केलीस्तर निवडा आणि नंतर कंपासच्या सहाय्याने उत्तर दिशानिर्देश तपासा आणि नंतर डम्पी पातळी सेट कराडम्पी पातळीच्या व्यवस्थेनंतर सरळ पातळीवर येण्यासाठी तीन बॉडी स्क्रूद्वारेशाफ्ट ठेवा आणि नंतर व्यूअर शोधकाने शाफ्ट तपासा आणि दृश्य शोधक लॉक कराव्यूहरणाच्या शोधात असलेल्या नट कोसळण्याद्वारे उजव्या बाजुवरील मस्तक लक्ष केंद्रीत करतातआणि नंतर शोधकर्त्याद्वारे शाफ्ट वर पाहिलेल्या बिंदूंकडे लक्ष

द्या.कौशल्या: – कुणालाच डम्प्ली लेव्हल स्टॅडबद्दल माहित असणे आवश्यक आहे, घेण्याविषयी माहिती असणे आवश्यक आहेदिशानिर्देश चिन्हांकित करण्यासाठी कॉन्टूर लाइन.उपयोगः – याद्वारे आम्ही डोम तयार करू शकतो. आम्ही पातळीच्या पातळीवर आणि पाण्याबद्दल माहिती घेऊ केले.

उपयोगः – याद्वारे आम्ही डोम तयार करू शकतो. आम्ही पातळीच्या पातळीवर आणि पाण्याबद्दल माहिती घेऊ शकतोगुंबदमध्ये साठवले जाणार आहे .ते रस्ते बांधण्यासाठी देखील वापरण्यात आले आहेत.

19. डिझल इंजण

डिझल इंजण ने आपण शेतावर्ति पाणी घेऊ शकतो किवा लाईट तयार करू शकतो.

हे माला समजल व इंजण मध्ये सुद्धा छोटे इनज मोठे इंजण असतात. छोटे इंजण आपण छोट्या बोट ला किवा छोट्या गाडी साठी सुद वापरतात.

इंजण चालू करायला हँडेल मारून चालू करतात हे समजल. इंजण चालू करायच्या आधी ऑइल लेवळ व डिझल लेवल चेक करायची हे कळल.

20)Project

Costing

अ. क्र.	मालाचे नाव	एकूण माल	दर	किंमत
1.	टेस्टर	1	30	30
2.	पक्कड	1	60	60
3.	इन्सुलेशन टेप	1	10	10
4.	टेस्ट lamp	1	60	60
5.	पट्टी पाना	2	80	160
6.	स्टीपर	1	60	60
7.	रिंग पाना	2	90	180
8.	स्क्रू ड्रायव्हर	1	70	70
9.	मल्टी मीटर	1	20	20

एकूण 620

1. मटेरियल कॉस्ट- 620

. 2. मजुरी(30%)= मटेरियल कॉस्ट * 0.30

. = 620*0.30=180

. 3. एकूण किंमत=620+180=806 रू

21)व्होल्टेज कंट्रोल करणे

जर आपल्याला एखाद्या यंत्राला जेवढं व्होल्टेज लागतय तर आपण vholt कंट्रोल ने तेवढच व्होल्टेज देऊ शकतो.जर जास्त व्होल्टेज दिलं तर यंत्र जळू शकत.हे मला समजल. मी सोताने येका बल्ब ला व्होल्टेज देऊन पहितल तेव्हा मला समजल जस व्होल्टेज पाहिजेल तस आपण व्होल्टेज देऊ शकतो.

22)सेल आणि बॅटरी

सेल आपण आपल्या टॉर्च साठी वापरतो.आपल्याला प्रकाश भेटतो आपण घड्याळल सेल वापरतो.हे मला समजल खूप यंत्राला आपण सेल वापरतो. व बॅटरी आपण आपल्या बाईक मध्ये वापरतो.कार मध्ये वापरतो.हे मला समजल सोलर पॅनल ला वापरतो. बॅटरी मध्ये आपण वीज साठून परत वापरू शकतो.हे मला समजल,

23.सौर उर्जा

सौर उर्जा (Saur Urja) म्हणजे अशी ऊर्जा जी आपल्याला सूर्यच्या किरणांना पासून प्राप्त झाली. या ऊर्जाचा वापर आपण विविध कामासाठी करू शकतो. जसेकी कोणी पाणी गरम करण्यासाठी तर कोणी इलेक्ट्रिक-वीज तयार करण्यासाठी किंवा इतर काही कामासाठी.

सौर उर्जा (Solar Energy) कडे जाण्यापूर्वी आपल्याला (Non-Conventional / Renewable) अपारंपरिक / नूतनीकरण करण्यायोग्य स्त्रोतांविषयी माहित असणे आवश्यक आहे. जसे की हवा, पाणी, सौर आणि भू-औष्णिक, हे नैसर्गिक स्त्रोतांकडून मिळाले आहेत. हे सर्वत्र फ्री मधे उपलब्ध असतात, ही नैसर्गिक साधने आपल्या कडून काही पैसे मागत नाही. अशा साधनांना अपारंपरिक / नूतनीकरणयोग्य स्त्रोत असे म्हणतात.

नूतनीकरणक्षम ऊर्जा ही कधी संपणार नाही त्या अमर्यादित आहेत. या ऊर्जाचा वापर दिवसान दिवस आता वाढत चाला आहे. तुम्हाला माहितीच असेल ऑईल, डीझेल, ही कुठे तर संपणार आहेत. या ऊर्जा अमर्यादित असल्यामुळे जग या ऊर्जा कडे जात आहे.

सूर्य हा पृथ्वीवरील उर्जेचा मूलभूत स्रोत आहे. सौर उर्जाला तेजस्वी उर्जा स्त्रोत असेही म्हटले जाते. सूर्यापासून वेगळ्या प्रकारच्या तेजस्वी उर्जा पृथ्वी पर्यंत येतात. सर्वात महत्वाचे म्हणजे प्रकाश अवरक्त किरण (Infrared Rays), अल्ट्रा व्हायलेट (Ultraviolet) किरण आणि एक्स-किरण (X- Rays). सूर्यापासून प्राप्त झालेल्या बीम किरणे पृथ्वीच्या  कक्षामधे येत नाहीत. ते अवकाशात वापस पाठवल्या जातात हे काम विविध वातावरणीय थर (Layer) करत असतात. जर संपूर्ण किरणे पृथ्वीच्या आरपार आली तर खुप गोष्टी नष्टा होतील. या किरणांचा अभाव मानुषी जातीवर पण होईल. अश्या प्रकारे हे विविध थर आपले संरक्षण करतात.
15% सौर ऊर्जा ही पृथ्वीच्या वातावरणाद्वारे शोषले जाते. जी उरलेल्या ऊर्जा आहे ती पृथ्वीच्या पृष्ठभागाद्वारे शोषले जातात. एका मिनिटात भारतावर पडणारी सौर ऊर्जाचा वापर आपण जर योग प्रकारे केली तर आपल्या देशाच्या एका दिवसासाठीची गरज भगवते.

सौर ऊर्जाचे फायदे आणि तोटे

नूतनी करण करण्यायोग्य उर्जेचे असंख्य पर्यावरणीय फायदे आहेत. ही ऊर्जा आपल्याला विनामूल्य प्राप्त होणारी आहे. सौर ऊर्जा ही प्रदूषण न करणारी आणि नॉन-डिप्लिटेबल असणे नूतनीकरणक्षम ऊर्जा मानली जाते. टिकावच्या तत्त्वावर बसेल. मोठ्या प्रमाणात ऊर्जा ग्रीडला पुरविल्यास प्रोत्साहन दिले जाऊ शकते
या मधे ज्या यंत्राचा वापर गेला जातो ते खूप महाग मिळतात. काही वस्तू इतर राज्य मधून निर्यात कराव्या लागतात. ऊर्जा साठवण क्षमता पण खूप कमी आहे. भौगोलिक जागा खूप लागते जर जास्त शमतेचा प्लांट असेल तर. मुख्य अडचण अशी आहे की सूर्यप्रकाश हा विसरलेला आणि मधोमध असतो. तेल, वायू किंवा कोळसा इत्यादींच्या तुलनेत सौर उर्जेची घनता कमी आहे. कार्यक्षमतेत सुधारणा करण्याचे काम केले जाईल.

सौर ऊर्जेचा अर्थ (MEANING OF SOLAR ENERGY)

• सूर्यापासून प्राप्त झालेल्या शक्तीस सौर ऊर्जा म्हणतात. ही उर्जा उष्णता किंवा विजेमध्ये रूपांतरित होते आणि इतर वापरासाठी वापरली जाते. सूर्यापासून प्राप्त होणारी उर्जा वापरण्यासाठी सौर पॅनेल आवश्यक आहेत.
• प्रति चौरस मीटर पाच हजार लाख किलोवॅट तास इतकी सौर ऊर्जा भारतीय भूमीवर येते. स्वच्छ सनी दिवसांवर सौर उर्जा सरासरी पाच किलोवॅट तास प्रति चौरस मीटर असते. एक मेगावॅट सौर उर्जा निर्मितीसाठी सुमारे तीन हेक्टर सपाट जमीन आवश्यक आहे.
• आश्चर्यकारक सत्य म्हणजे संशोधकांच्या म्हणण्यानुसार, जागतिक महामारी (सीओव्हीडी) COVID- च्या अंमलबजावणीच्या लॉकडाऊनमुळे हवेच्या गुणवत्तेत सुधारणा झाल्यामुळे मार्च ते मे दरम्यान पृथ्वीला 8.3 टक्के अधिक सौर ऊर्जा मिळाली.

भारतातील सौर ऊर्जेची स्थिती (THE STATE OF SOLAR ENERGY IN INDIA)

• भारत हा उष्णकटिबंधीय देश आहे. उष्णकटिबंधीय देश असल्याने आम्हाला वर्षभर सौर किरणे मिळतात, ज्यामध्ये सुमारे 3000 तास सूर्यप्रकाशाचा समावेश असतो.
• प्रति चौरस मीटर पाच हजार लाख किलोवॅट तास इतकी सौर ऊर्जा भारतीय भूमीवर येते.
• 2020 च्या अखेरीस भारत सरकारने नूतनीकरणक्षम उर्जा क्षमतेचे लक्ष्य ठेवले आहे. यात पवन ऊर्जेपासून 60 गीगावॅट, सौरऊर्जेपासून 100 गीगावॅट, बायोमास उर्जापासून 10 गीगावॅट आणि लघु जलविद्युत प्रकल्पांमधून G जीडब्ल्यूचा समावेश आहे.
• छप्पर सौर उर्जा (40 टक्के) आणि सौर पार्क्स (40 टक्के) सौर उर्जा निर्मितीत सर्वाधिक योगदान देतात.
• यामध्ये देशातील स्थापित वीज निर्मितीच्या क्षमतापैकी 16 टक्के हिस्सा आहे. हे स्थापित केलेल्या क्षमतेच्या 60 टक्क्यांपर्यंत वाढवण्याचे सरकारचे उद्दीष्ट आहे.
• सन 2035 पर्यंत देशात सौरऊर्जेची मागणी सात पटीने वाढण्याची शक्यता आहे.
• जर सौरऊर्जेचा वापर भारतात वाढवता आला तर त्यातून जीडीपी दरही वाढेल आणि भारतही महासत्ता होण्याच्या मार्गावर पुढे जाऊ शकेल.
• 2040 पर्यंत लोकसंख्येच्या बाबतीत भारत चीनला मागे टाकू शकेल. (Solar energy information in Marathi) भविष्यातील ही मागणी सौर उर्जेने पूर्ण करण्यासाठी संबंधित प्रयत्न केले पाहिजेत.

सौर ऊर्जेचे फायदे (BENEFITS OF SOLAR ENERGY)

1. सौर उर्जा ही कधीही न संपणारी संसाधन आहे आणि नूतनीकरण करण्यायोग्य संसाधनांसाठी हा सर्वोत्तम पर्याय आहे.
2. सौर ऊर्जा देखील पर्यावरणासाठी फायदेशीर आहे. जेव्हा याचा वापर केला जातो, तेव्हा ते वातावरणात कार्बन-डायऑक्साइड आणि इतर हानिकारक वायू सोडत नाही, जे वातावरणास प्रदूषित करत नाही.
3. गरम करणे, स्वयंपाक करणे आणि वीज निर्मिती यासह अनेक कारणांसाठी सौर उर्जा वापरली जाते.
4. सौर ऊर्जा मिळविण्यासाठी वीज किंवा गॅस ग्रीडची आवश्यकता नाही. कोठेही सौर उर्जा यंत्रणा बसविली जाऊ शकते. सोलर एनर्जी पॅनेल्स (सौर उर्जा प्लेट्स) सहजपणे घरात कोठेही ठेवता येतात. (Solar energy information in Marathi)म्हणूनच, उर्जेच्या इतर स्त्रोतांच्या तुलनेत हे देखील स्वस्त आहे.