सौर उर्जा *
सौर उर्जा (Saur Urja) म्हणजे अशी ऊर्जा जी आपल्याला सूर्यच्या किरणांना पासून प्राप्त झाली. या ऊर्जाचा वापर आपण विविध कामासाठी करू शकतो. जसेकी कोणी पाणी गरम करण्यासाठी तर कोणी इलेक्ट्रिक-वीज तयार करण्यासाठी किंवा इतर काही कामासाठी.
सौर उर्जा (Solar Energy) कडे जाण्यापूर्वी आपल्याला (Non-Conventional / Renewable) अपारंपरिक / नूतनीकरण करण्यायोग्य स्त्रोतांविषयी माहित असणे आवश्यक आहे. जसे की हवा, पाणी, सौर आणि भू-औष्णिक, हे नैसर्गिक स्त्रोतांकडून मिळाले आहेत. हे सर्वत्र फ्री मधे उपलब्ध असतात, ही नैसर्गिक साधने आपल्या कडून काही पैसे मागत नाही. अशा साधनांना अपारंपरिक / नूतनीकरणयोग्य स्त्रोत असे म्हणतात.
नूतनीकरणक्षम ऊर्जा ही कधी संपणार नाही त्या अमर्यादित आहेत. या ऊर्जाचा वापर दिवसान दिवस आता वाढत चाला आहे. तुम्हाला माहितीच असेल ऑईल, डीझेल, ही कुठे तर संपणार आहेत. या ऊर्जा अमर्यादित असल्यामुळे जग या ऊर्जा कडे जात आहे.
सूर्य हा पृथ्वीवरील उर्जेचा मूलभूत स्रोत आहे. सौर उर्जाला तेजस्वी उर्जा स्त्रोत असेही म्हटले जाते. सूर्यापासून वेगळ्या प्रकारच्या तेजस्वी उर्जा पृथ्वी पर्यंत येतात. सर्वात महत्वाचे म्हणजे प्रकाश अवरक्त किरण (Infrared Rays), अल्ट्रा व्हायलेट (Ultraviolet) किरण आणि एक्स-किरण (X- Rays). सूर्यापासून प्राप्त झालेल्या बीम किरणे पृथ्वीच्या कक्षामधे येत नाहीत. ते अवकाशात वापस पाठवल्या जातात हे काम विविध वातावरणीय थर (Layer) करत असतात. जर संपूर्ण किरणे पृथ्वीच्या आरपार आली तर खुप गोष्टी नष्टा होतील. या किरणांचा अभाव मानुषी जातीवर पण होईल. अश्या प्रकारे हे विविध थर आपले संरक्षण करतात.
15% सौर ऊर्जा ही पृथ्वीच्या वातावरणाद्वारे शोषले जाते. जी उरलेल्या ऊर्जा आहे ती पृथ्वीच्या पृष्ठभागाद्वारे शोषले जातात. एका मिनिटात भारतावर पडणारी सौर ऊर्जाचा वापर आपण जर योग प्रकारे केली तर आपल्या देशाच्या एका दिवसासाठीची गरज भगवते.
सौर ऊर्जाचे फायदे आणि तोटे
नूतनी करण करण्यायोग्य उर्जेचे असंख्य पर्यावरणीय फायदे आहेत. ही ऊर्जा आपल्याला विनामूल्य प्राप्त होणारी आहे. सौर ऊर्जा ही प्रदूषण न करणारी आणि नॉन-डिप्लिटेबल असणे नूतनीकरणक्षम ऊर्जा मानली जाते. टिकावच्या तत्त्वावर बसेल. मोठ्या प्रमाणात ऊर्जा ग्रीडला पुरविल्यास प्रोत्साहन दिले जाऊ शकते
या मधे ज्या यंत्राचा वापर गेला जातो ते खूप महाग मिळतात. काही वस्तू इतर राज्य मधून निर्यात कराव्या लागतात. ऊर्जा साठवण क्षमता पण खूप कमी आहे. भौगोलिक जागा खूप लागते जर जास्त शमतेचा प्लांट असेल तर. मुख्य अडचण अशी आहे की सूर्यप्रकाश हा विसरलेला आणि मधोमध असतो. तेल, वायू किंवा कोळसा इत्यादींच्या तुलनेत सौर उर्जेची घनता कमी आहे. कार्यक्षमतेत सुधारणा करण्याचे काम केले जाई.
सौर ऊर्जेचा अर्थ (MEANING OF SOLAR ENERGY)
- सूर्यापासून प्राप्त झालेल्या शक्तीस सौर ऊर्जा म्हणतात. ही उर्जा उष्णता किंवा विजेमध्ये रूपांतरित होते आणि इतर वापरासाठी वापरली जाते. सूर्यापासून प्राप्त होणारी उर्जा वापरण्यासाठी सौर पॅनेल आवश्यक आहेत.
- प्रति चौरस मीटर पाच हजार लाख किलोवॅट तास इतकी सौर ऊर्जा भारतीय भूमीवर येते. स्वच्छ सनी दिवसांवर सौर उर्जा सरासरी पाच किलोवॅट तास प्रति चौरस मीटर असते. एक मेगावॅट सौर उर्जा निर्मितीसाठी सुमारे तीन हेक्टर सपाट जमीन आवश्यक आहे.
- आश्चर्यकारक सत्य म्हणजे संशोधकांच्या म्हणण्यानुसार, जागतिक महामारी (सीओव्हीडी) COVID- च्या अंमलबजावणीच्या लॉकडाऊनमुळे हवेच्या गुणवत्तेत सुधारणा झाल्यामुळे मार्च ते मे दरम्यान पृथ्वीला 8.3 टक्के अधिक सौर ऊर्जा मिळाली.
भारतातील सौर ऊर्जेची स्थिती (THE STATE OF SOLAR ENERGY IN INDIA)
- भारत हा उष्णकटिबंधीय देश आहे. उष्णकटिबंधीय देश असल्याने आम्हाला वर्षभर सौर किरणे मिळतात, ज्यामध्ये सुमारे 3000 तास सूर्यप्रकाशाचा समावेश असतो.
- प्रति चौरस मीटर पाच हजार लाख किलोवॅट तास इतकी सौर ऊर्जा भारतीय भूमीवर येते.
- 2020 च्या अखेरीस भारत सरकारने नूतनीकरणक्षम उर्जा क्षमतेचे लक्ष्य ठेवले आहे. यात पवन ऊर्जेपासून 60 गीगावॅट, सौरऊर्जेपासून 100 गीगावॅट, बायोमास उर्जापासून 10 गीगावॅट आणि लघु जलविद्युत प्रकल्पांमधून G जीडब्ल्यूचा समावेश आहे.
- छप्पर सौर उर्जा (40 टक्के) आणि सौर पार्क्स (40 टक्के) सौर उर्जा निर्मितीत सर्वाधिक योगदान देतात.
- यामध्ये देशातील स्थापित वीज निर्मितीच्या क्षमतापैकी 16 टक्के हिस्सा आहे. हे स्थापित केलेल्या क्षमतेच्या 60 टक्क्यांपर्यंत वाढवण्याचे सरकारचे उद्दीष्ट आहे.
- सन 2035 पर्यंत देशात सौरऊर्जेची मागणी सात पटीने वाढण्याची शक्यता आहे.
- जर सौरऊर्जेचा वापर भारतात वाढवता आला तर त्यातून जीडीपी दरही वाढेल आणि भारतही महासत्ता होण्याच्या मार्गावर पुढे जाऊ शकेल.
- 2040 पर्यंत लोकसंख्येच्या बाबतीत भारत चीनला मागे टाकू शकेल. (Solar energy information in Marathi) भविष्यातील ही मागणी सौर उर्जेने पूर्ण.करण्यासाठी संबंधित प्रयत्न केले पाहिजेत
सौर ऊर्जेचे फायदे (Benefits of solar energy)
- सौर उर्जा ही कधीही न संपणारी संसाधन आहे आणि नूतनीकरण करण्यायोग्य संसाधनांसाठी हा सर्वोत्तम पर्याय आहे.
- सौर ऊर्जा देखील पर्यावरणासाठी फायदेशीर आहे. जेव्हा याचा वापर केला जातो, तेव्हा ते वातावरणात कार्बन-डायऑक्साइड आणि इतर हानिकारक वायू सोडत नाही, जे वातावरणास प्रदूषित करत नाही.
- गरम करणे, स्वयंपाक करणे आणि वीज निर्मिती यासह अनेक कारणांसाठी सौर उर्जा वापरली जाते.
- सौर ऊर्जा मिळविण्यासाठी वीज किंवा गॅस ग्रीडची आवश्यकता नाही. कोठेही सौर उर्जा यंत्रणा बसविली जाऊ शकते. सोलर एनर्जी पॅनेल्स (सौर उर्जा प्लेट्स) सहजपणे घरात कोठेही ठेवता येतात. (Solar energy information in Marathi)म्हणूनच, उर्जेच्या इतर स्त्रोतांच्या तुलनेत हे देखील स्वस्त आहे.
