प्लेट अर्थिंग

१. यात पाईपचा वापर करतात. 

२. जस्त विलेपीत लोखंडी नळी ( जी. आय. पाईप) खड्डय़ात पुरली जाते. 

३. खड्डा बुजवताना प्लेट अर्थिंगप्रमाणेच लोणारी कोळसा आणि जाड 

४.  मिठाचा वापर करतात. पाईपच्या वरच्या टोकाला वायर जोडून ती मेनस्वीचला कनेक्ट केली जाते.

2.solar cooker

उद्देश :- अन्न शिजवण्यासाठि और कुकर कसा वापरायचा हे शिकणे.

साहित्य :- सोलर कुकर कुकर, शमीमीटर, पांनी शिजवण्यासाठि खाद्यपदार्थ ई .

प्रक्रिया :- सोलर कुकरचे काचेचे झाकण आणि आरशाची योग्य व्यवस्था करा आणि थेट सूर्यप्रकाशात ठेवा. शिजवायचे अन्न सौर कुकरच्याआत काळ्या भांडयात ठेवा आणि त्यात योग्य प्रमाणात पाणी मिसळा. काले भांडे बंद करून डब्यात आणि कुकरच्या काचेच्या झाकणात ठेवा. त्याला बंद करा

धूर विरहीत चूल

उद्देश – निर्धूरचूलीचे महत्त्व समजून घेणे

साहित्य – ज्वलनासाठी लाकूड माचिस

साधने =निर्धूर चूल

कृती – 1) सर्वप्रथम निर्दुल चुलीचे निरीक्षण करणे व त्याबद्दल माहिती घेणे

2) सुरक्षिततेबद्दल माहिती घेतली

3) लाकूड लावून ते माचिस ने पेटवली

निरीक्षण करणे

निर्धूर चुलीचे फायदे

धुराचा त्रास होत नाही

त्यामुळे होणाऱ्या श्वसनाचे आजार होत नाही

इंधन बचत होत नाही

घर काळी होत नाही

बोर्ड भरणे

साहित्य – बोर्ड इंडिकेटर स्ट्रिपर स्विच वायर प्लग स्क्रू ड्रायव्हर इत्यादी.

कृती – १) सर्वप्रथम बोर्ड वरती काय काय लावणार याची माहिती घेणे.

२) माहिती घेतल्यावर एक सर्किट डायग्राम काढून घेणे.

३) बोर्ड वरती इंडिकेटर फ्युज प्लग स्विच याची जोडणी करणे.

४) जोडणी केल्यावर त्यात सर्किट बनवून घेणे.

५) सर्किट बनवून घेतल्यावर त्याची तपासणी करने

. कोस्टींग

1.2 स्विच =40

2.2‌ प्लग=60

3. बोर्ड=40रु

4. तीनही वायरिंग किंमत 30रु

एकुण बोंड ची किंमत=170रु

आम्ही बनवलेल्या बोर्ड चे फोटो

battery मेनेजमेंट

उद्देश – बॅटरीची ग्रॅव्हिटी मोजून बॅटरी चांगली आहे की नाही ते ओळखणे

साहित्य -डिस्टिल वॉटर

साधने -मल्टीमीटर ग्रॅव्हिटी मीटर हायड्रोमीटर

कृती – 1) सर्वप्रथम बॅटरी निवडली

2) बॅटरी दिसतील वाटर टाकण्याच्या ठिकाणी ग्रॅव्हिटी मीटरने ग्रॅव्हिटी चेक केले

3) उत्तम चांगली माध्यमातून कमी यापैकी चांगली रीडिंग भेटली

रीडिंग

लाल = कोई बॅटरी

जांभळा = मिडीयम बॅटरी

पिवळा = गुड बॅटरी

निळा = बेस्ट बॅटरी

मोटार रीवेर्डिंग

केबल इन्सुलेशन काढणे

उद्देश:–

हाताने (manual Stripper)चा उपयोग करून केबल वरून इन्सुलेशन काढणे

साहित्य:-

केबल, संयोजन प्लास, चाकू छिलक , मार्कर (Auto Stripper)

कृती:–

1. केबल जिथे इन्सुलेशन काढायचे आहे तिथे मार्ग केले.

2. संयोजन प्लास उपयोग करून पर्यंत सोलावे

3. अनावरित झालेले विद्युत रोध (insulation)सरळ करावे.

4. जिथपर्यंत आवरण अनावरील असेल त्या ठिकाणी मार्क करावे.

5. हस्त शिलक दात त्या चिन्ह वर सेट करून घ्या. शिल्लक चा हँडल आणि विद्युत रोधक ला कापण्यासाठी त्याला फिरवा

6. तारे चे इन्सुलेशन काढण्यासाठी कौशल्य वाढवायचे असेल तर 10mm पासून वेगवेगळ्या तारांचे इन्सुलेशन काढणे सवय होऊन. सराव पण होईल.

7. लवचिक तारा असतील तर त्यासाठी विशेष आणि सावधानी का लक्ष ठेवावे. ताकी केबल ची एक पण तार कट होणार नाही.

निष्कर्ष:-

केबल इन्सुलेशन काढणे एक महत्त्वाची प्रक्रिया आहे जी वायर्सच्या जोडणीसाठी आवश्यक असते. यासाठी विशेष साधनांचा वापर करून, योग्य पद्धतीने काम करणे महत्त्वाचे आहे. अशाप्रकारे केलेले काम सुरक्षित आणि कार्यक्षम राहते.

1.विद्युत सुरक्षा

उद्देश:-

1.विद्युत अपघात टाळण्यासाठी सुरक्षा उपाय समजून घेणे.

2.विद्युत सुरक्षिततेच्या मूलभूत नियमांचे पालन करण्यास शिकणे

कृती:-

1. सुरक्षा उपकरणांचा वापर

2. योग्य उपकरणांची निवड

3. कोरडे वातावरण राखा

4. ओवरलोडिंग टाळा

5.प्रथमोपचार

परिणाम :-

1.विद्युत सुरक्षा नियमांचे पालन केल्यास अपघात टाळता येतात

. 2. कोणतीही अनुचित घटना टाळण्यासाठी योग्य उपकरणे आणि कार्यपद्धती वापरणे आवश्यक आहे.

निष्कर्ष:-

1.विद्युत सुरक्षा पाळणे ही प्रत्येक व्यक्तीची जबाबदारी आहे

2.योग्य सुरक्षा उपायांशिवाय विज विज काम करणे जीव घेणे असू शकते म्हणून नेहमी सावधगिरी बाळगा आणि सर्व सुरक्षा नियमांचे पालन करा

कृत्रिम श्वसन

उद्देश:-

1. कृत्रिम शोषण शेफियर पद्धतीने शिकणे.

2. कृत्रिम श्वसन सिल्विस्टर पद्धतीने शिकणे

आवश्यक साहित्य:-

चटई,स्वयंसेवक

कृती:-

शेफियर पद्धती

1.पहिल्यांदा व्यक्तीला लागलेल्या असलेल्या तिच्या पोटाच्या साह्याने झोपवणे नंतर हात डोक्या खाली ठेवावे व दुसरा हात समोर पसरवावा चेहरा एका बाजूने फिरवावा

2. जखम झालेल्या व्यक्तीच्या पाट जवळ बसावे आपला बोटाला असे पकडावे की त्याच्या कमरेच्या वरती दाब देता आला पाहिजे

3. हात सरळ ठेवून हळूहळू त्याच्या पाठीच्या वरती दाबून त्याचं नाव तोंड तुंन हवा येत नाही ते बघावे ते बघावे

4. त्यापूर्वी पीडित शरीराचे पूर्ण दाब हटवून त्याला पुन्हा श्वास घ्यायला दाब कमी करायचा

5. दोन सेकंदा नंतर परत कृती करावी आणि एका मिनिटात ही कृती 12 ते 13 वेळ अशी होती करावी

सिल्विस्टर पद्धत

कृती:-

1.जखमी व्यक्तीला पाठीच्या साह्याने झोपवणें

त्याच्या खांद्या खाली उशी किंवा कांदा ठेवावा

3. जखमी व्यक्तीच्या डोक्या जवळ घटना वरती बसावे त्याच्या दोन्ही हाताला पकडावे खाली धरावे.

4. त्याच्या हाताला त्याच्या डोक्याला वरती घेऊन त्याची शेती स्थिती ना होता. दोन सेकंदा पूर्ती बनवून ठेवावि.

5. जखमी दोन्ही हातांना वर्ष च्या टोकावर ( ढोपर)पर घेऊन हातावर दाब द्यावा.

6.ही कृती तोपर्यंत करावी जोपर्यंत जखमी व्यक्ती श्वास घेत नाही.

निष्कर्ष:-

1.शेफिअर पद्धतीने तात्काळ कृत्रिम श्वसन दिल्यास जीव वाचवता येतो.

2.सिल्विस्टर पद्धतीने हृदयाच्या अयशस्वीतेत आणि श्वास घेत नसलेल्या व्यक्तीला जीवनदान देण्यास मदत होते.

Electrical Safety Rules

1. विद्युत धक्का बसलेल्या माणसाला जर सोडविताना नीट काळजी घेतली नाही, तर वाचविणाऱ्या माणसाला देखील धक्का बसू शकतो
2. मुख्य प्रवाह बंद करूनच काम करावे असे शक्य नसल्यास हात पाय कोरडे असण्याची खात्री करावी.
3. कोणतेही काम करताना electrical glows, apron, helmet etc.
4. कोणालाही शॉक बसला तर सगळ्यात आधी मैन स्विच बंद करावा

DC & AC Current

विद्युत प्रणालीमध्ये DC (डायरेक्ट करंट) आणि AC (अल्टरनेटिंग करंट) या

दोन्ही प्रकारांचा महत्त्वपूर्ण उपयोग केला जातो.

DC म्हणजे विद्युत प्रवाह जो एकाच दिशेत वाहतो.

बॅटरी, सोलर पॅनेल, आणि काही इलेक्ट्रॉनिक उपकरणे यामध्ये DC करंटचा वापर होतो.

बरेच इलेक्ट्रॉनिक उपकरणे DC करंटवर काम करतात, त्यामुळे ते अधिक कार्यक्षम असतात.

AC म्हणजे अल्टरनेटिंग करंट. यामध्ये करंटची दिशा आणि मात्रा वेळोवेळी बदलते.

घरगुती आणि औद्योगिक वीज, पुरवठा इलेक्ट्रिक,मोटर्सलाइटिंग, सिस्टीम्स उपकरणे यामध्ये Ac करंटचा वापर होतो.

AC करंट वेगवेगळ्या दिशांनी वाहतो, ज्यामुळे तो ट्रान्सफॉर्मरद्वारे सहजपणे वाढवला किंवा कमी केला जाऊ शकतो.

 तारेचे मापन(सूक्ष्म मापी)

उद्देश:–

सूक्ष्ममापी (Micrometer) चा उपयोग करून तार (Wire) चा आकार मोजणे.

साहित्य:-

केबल, प्लास, सूक्ष्ममापी , नोटबुक, पेन,

कृती: –

1.केबल जिथं पर्यंत सोलायची आहे . तिला चिन्ह करणे.
2.संयोजन प्लास चा उपयोग करून केबल सोलावी.
3.अनावरीत केलेले विधुतरोधक टोक ला सरळ कराने शून्य त्रुटींचा अंतर करून बघावे. 4.स्पिंडल चा उपयोग करून सुक्ष्कपापी चा वापर करा.
5.धन व ऋण चिन्ह त्याच्या त्रुटी चे मूल्य रिकॉर्ड ल करा.
6.चालक च्या साफ सरळ टोका ला सूक्ष्ममापी से स्पिडलं ला बंद करा.
7.मानक तार गेज मध्ये चालक चा आकार प्राप्त होत नाही तो पार्ट रूपांतर तालिका संदर्भ घ्यावा.
8.अशा अनेक प्रकारे तारे चा मोजमाप करणे गरजे आहे.

वायर गेज मापक

मायक्रोमीटर

निष्कर्ष :-

1.तारांचे मॅप करून त्याची स्तिथी आणि चमक याचा विश्लेषण केला जाऊ शकतो.
2.या प्रॅक्टिकल तारांचे वर्गीकरण करणे आणि त्यांच्या स्थानाची अचूकता मापन करणे शक्य होते.

बॅटरीच्या पाण्याची घनता मोजणे

उद्देश:-

बॅटरीचे पाण्याची (इलेक्ट्रो लाईट ) सापेक्ष घनता मोजणे

आवश्यक साहित्य:-

घनतत्त्व मापि, डिस्टिल्ड वॉटर, मल्टीमीटर

कृती:-

1. पहिल्यांदा मल्टीमीटर मदतीने बीसी बॅटरीचे होल्टेज मोजले

2. सापेक्ष घनता तपासण्यासाठी बॅटरीचे सेलमध्ये गेस्ट मीटर सेमी नझल घातले बल्ब दाबला व हळूहळू सोडला

3. सेलमधून इलेक्ट्रोलाईट इतक्या प्रमाणात भराला की घनतत्व मापी वरती तरगु शकेल.

4. स्पिंगला उभ्या पकडून इतक्या प्रमाणात त्यामध्ये द्रव रूप पृष्ठभागावरील घनतमापक ट्यूब वर घातले वाचन म्हणजे इलेक्ट्रॉनिक घनता वाचन होय.

5. चाचणी केल्यानंतर इलेक्ट्रॉनिक नेहमी सेलमध्ये परत ठेवला जिथून ती बाहेर काढले गेले होते.

अवलोकन:–

1. बॅटरी चे वोल्टेज=7.54V

बायोगॅस

उद्देश:-

बायोगॅस यंत्रणेचे वापरण्याची पद्धत जाणून घेणे.

आवश्यक साहित्य:-

ताजे शेन, पाणी, मीटर टेप, कॅल्क्युलेटर, नोटबुक पेन, इत्यादी

कृती:-

1. पहिल्यांदा आम्ही गोठ्यातून शेण आणले. ते योग्य प्रमाणात मिश्रण केले

2. हे मिश्रण मिक्सिंग टॅंक मध्ये टाकले

3. फिटिंग पाईपच्या माध्यमातून हे मिश्रण बायोगॅस प्लांटमध्ये घातले.

4. बायोगॅस तयार होण्यासाठी 15-20 दिवसांची प्रक्रिया आवश्यक असते.

5. तयार झालेल्या बायोगॅस कलेक्शन पाईप द्वारे गॅस वरती जेवण बनवले जाते किंवा आपण ते टॅंक मध्ये पण भरू शकतो

6. हा गॅस स्टोरेज टॅंक मध्ये गॅस वापराच्या उपकरणांमध्ये पुरवठा करून उपयोगात आणला जाऊ शकतो.

7. बायोगॅस मध्ये 60% मिथेन वायु असतो आणि 40% कार्बन-डाय-ऑक्साइड राहतो.

अवलोकन:-

प्लांटमध्ये वापरलेल्या साहित्य आणि तयार होणारा वायू याची नोंद ठेवली. तयार होणारा वायू गॅस मीटरने किंवा व्यक्तीच्या साह्याने मोजू शकतो

निष्कर्ष:-

बायोगॅस हा जैविक कचऱ्यापासून निर्माण होणारा स्वच्छ आणि पूनारनिर्विनिकरन इंधनाचा एक स्रोत आहे याच्या वापरामुळे पर्यावरणाचे संरक्षण होते आणि जैविक कचऱ्याचा योग्य वापर होतो

बॅटरींच्या कार्यक्षमतेचा आढावा घेण्यासाठी मदत करतो.

एलईडी माळा ( LED lights )

डेकोरेशन साठी एलईडी मळा आम्ही बनवल्या त्यामध्ये शोल्डरिंग शिकलो. सिरीज आणि

पार्लर मध्ये एलईडी माळा असतात.या माळेमध्ये विविध

रंगांच्या एलईडी दिव्यांचा समावेश असतो, ज्यामुळे घराला एक आकर्षक रूप मिळते.

माळासाठी लागणारे साहित्य.

Costing:

Product Decription	Quantity	Rate	Amount
LED Bulb	50	5.50rs	275
Sunrise single wire (7×76)	1	200rs	200
2 pin Plug	1	25	25
Quick Fix soldering wire	1	50	50
kunjan mini regular Cap	50	1.30rs	65

मूलभूत साधने

साधनांची विविध कामासाठी गरज असते. साधने विविध कामांसाठी लागतात. इलेक्ट्रिशन किंवा वायरमेन या साधनांचा वापर करतात

मुख्य लागणारे साधने .

1) पक्कड( वेगळे प्रकार)

2) कॉम्बिनेशन प्लायर ( combination plier)

3) नोज प्लायर ( Nose plier)

4) मेजरमेंट टेप (Measurement tape )

5) गुना ( Try square)

6) हातोडी ( Hammer)

7) टेस्ट लॅम्प ( Test lamp )

8) लाईन टेस्टर ( Line tester)

9) स्कु ड्रायव्हर ( Screwdriver )

10) (मशीन्स )All type machines

11) इन्सुलेशन टेप ( Insulation tape )

12) हॅन्ड ग्लव्स (Hand gloves)

13) स्त्रीपर ( Stripper )

या सर्वांचं उपयोग इलेक्ट्रिक कामांसाठी होतो.

सीसीटीव्ही कॅमेरेच्या रिपेरिंग त्याचे मी BNC connector बसवले. पूर्ण सीसीटीव्ही चेक केला
व सर्व दुरुस्ती केले. Fab lab मधला डीव्हीआर पण बसवला आणि एक सीसीटीव्ही इन्स्टॉलेशन पण केला.
त्यात वापरलेले साहित्य : स्टेपर, इन्सुलेशन टेप, वॉटरप्रूफ टेप,Bnc कनेक्टर्स

विज बिल काढणे

उद्दिष्टे:-

विद्युत उपकरणे आवि इतर भारांद्वारे वीज वापराची गणना करणे

साहीत्य :-

ऊर्जा मीटर, कॅल्क्युलेटर, वहीं, पेन्सिल, लाईट बील.

कृती:–

1.वाचन वीज मीटरचे वाचन :

प्रारंभिक बाचक काढा आणि नंतर एका निश्चित कालावधीत पुन्धा वाचन घेणे.

2. वापराची गणना :-

प्रारंभिक वाचन आणि अंतिम वाचन यांतील फरक काढा हा फरक तुमच्या वीज वापराचे एकक (kWh)दर्शवतो .

3. बिलाचे गणना:-

वीज बिलाचे गणना करण्यासाठी, वीज वापराचे एकक बीज दरासह गुणाकार करा.

4. अन्य शुल्कांची गणना:-

वीजू बिलांत इतर शुल्क (जसे की फिरकड चार्जेस, कैपेसिटी चार्जेस ) समाविष्ट आहेत का, ते तपासा आणि त्यांची गणना करा.

5. बिलाची तपासणी:-

गणना केलेले विल वीज कंपनीने दिलेल्या बिलासी तुलना करणे.

6. अधिक माहिती :-

बाबीयी माहितगावश्यक असल्यास वीज बिलावर योग्यतेच्या मिळवा.

7.एकक:-

वीज’ युनिट

MSEDCL= Maharashtra state Electricity ion Company

1000 वॅटचे कोणतेही एक उपकरण तास चालविल्यास 1 यूनिट वीज खर्च होते

1000W = 1kw

1000kW=IMW

* यूनिट = वॅट× नग x तास ÷1000

*मीटर्सचे प्रकार:-

1) सिंगल फेज मीटर.

2) थ्री फेज मीटर

*1HP = 746 Watt

बिजली बिल

अ.क्र	उपकरण	नग	वॅट	तास/दिवस
1	बल्ब	7	9 watt	8 तास
2	फॅन	1	75 watt	10 तास
3	मिक्सर	1	500 watt	2 min/0.33 तास
4	मोबाईल चार्जर	2	5 Watt	3 तास
5	साऊंड (होम थेटर)	1	60 watt	1 तास

1.बल्ब = (9×7×8)÷1000. =0.075 युनिट

2. फॅन = 75×1×10 = 0.075 युनिट

3. मिक्सर = 500×1×0.033÷1000. =0.0165 युनिट

4. मोबाईल चार्जर =5×2×3÷1000. =0.01 युनिट

5. साऊंड (होम थेटर) 60×1×1÷1000= 0.06 युनिट

. Total= 0.6655 युनिट/दिवस

निष्कर्ष :-

लाईट बिलचा अभ्यास केल्याने विद्युत खपना बाबत आणि त्याच्या मूल्य निर्धारित प्रक्रिया बद्दल ज्ञान मिळते ज्यामुळे उपभोग त्यांचं खर्चावर नियंत्रण ठेवू शकतो