प्रकल्पाचे नाव: तणनाशक मारने प्रकल्प
उदेश
- तण म्हणजे काय हे समजून घेणे.
- तणनाशकांचे प्रकार जाणून घेणे.
- तणनाशकांचा शेतीवरील परिणाम समजून घेणे.
- पर्यावरणावर होणारे परिणाम अभ्यासणे.
- पर्यायी पद्धतींचा अभ्यास करणे.
तण म्हणजे काय?
तण म्हणजे शेतीच्या पिकांसोबत उगवणारी, पण उपयोगी नसलेली व पिकांचे नुकसान करणारी झाडे.
उदा.: कुंभारजुई, धडा, कोरडई इ.
तणनाशक म्हणजे काय?
तणनाशक (Herbicide) हे एक रसायन आहे जे तण नष्ट करण्यासाठी वापरले जाते.
तणनाशकांचे प्रकार:
- प्रसारण तणनाशक (Broadcast Herbicides) – संपूर्ण शेतात फवारले जातात.
- संपर्क तणनाशक (Contact Herbicides) – तणाच्या संपर्कात आल्यावर त्याचा नाश करतात.
- प्रणालीगत तणनाशक (Systemic Herbicides) – वनस्पतीमध्ये शोषले जाऊन संपूर्ण तण नष्ट करतात.
- पूर्व-उगम तणनाशक (Pre-emergence) – तण उगवण्यापूर्वी वापरले जातात.
- उगमानंतरचे तणनाशक (Post-emergence) – तण उगवल्यानंतर वापरले जातात.
तणनाशकांचे फायदे:
- तण नियंत्रणामुळे पिकाची वाढ सुधारते.
- उत्पादकता वाढते.
- मजुरीवरचा खर्च कमी होतो.
- वेळेची बचत होते.
तणनाशकांचे तोटे:
- मातीचे पोत बिघडते.
- पाण्यामध्ये मिसळल्यास प्रदूषण होते.
- मानव व प्राण्यांच्या आरोग्यावर परिणाम.
- उपयुक्त कीटक व वनस्पती नष्ट होतात.
पर्यायी उपाय:
- सेंद्रिय तणनाशक वापरणे.
- आंतरमशागत करणे.
- मल्चिंग (Mulching).
- हाताने तण काढणे.
- जैविक तंत्रज्ञान वापरणे (जैव तणनाशक).
निष्कर्ष:
तणनाशके योग्य प्रमाणात आणि योग्य वेळी वापरल्यास फायदेशीर ठरतात, परंतु त्यांचा अतिरेक पर्यावरणासाठी घातक ठरू शकतो. त्यामुळे संतुलित व सुरक्षित वापर आवश्यक आहे.
