1)शेळीपालन
शेळी, मेंढी, पाळण्याचे महत्व आपल्या देशात पाळीव प्राण्यांचा विचर करता शेळ्या मेंढ्या यांच्यापासून मिळणारा बोजगार, विशेषतः दुर्बळ घटकांकरीता बोळीला गरीबांची भाय म्हणून व कातडीचा उपयोग चर्म मोठ्या प्रमाणात् उदयोगामध्ये उपलब्ध शेळी मेंदी मोठ्या प्रमाणात केल जोतो. मेंढ्यांपासून लोकर आणिमास मिळते. यापासून मिळणारे केस कोक्त विणकाम व्यवसायात वापरले जाते. बोल्या मेंढ्यापासून मिळणारे खत ले गाई म्हशींच्या खातापेक्षा सरस असून त्यामध्ये नेहमीच्या खतापेक्षा दुप्पट नत्र पोटॅशियम असतो.
शेळीच्या जाती
अ ) देशी जाती :
1) उस्मानाबादी 2) संगमनेरी 3)जमनापारी 4)सिरोही
ब) विदेशी जाती :
1)सानेन 2)आफ्रीकन बाअर 3)अल्पाईन 4) अंगोरा 5 )टोगेनबर्ग
मेंढ्यांच्या जाती:-
अ) देशी जाती :
1)दख्खनी 2)नेल्लोर 3)माडग्याळ 4)बन्नूर
ब) विदेशी जाती :
1)मेरीनो 2)रेम्ब्युलेट 3)डौरसर 4)कारकुल
शेळ्यांचे पजनन :
शेळ्यांचे प्रजनन कालावधी:
1)वयात येण्याचा काळ सरासरी 7 ते १० महिने.
2) प्रथम गाभण राहण्याचे वय 11 ते 15 महिने.
3) प्रथम गाभण राहण्याचे शरीराचे वजन 22 ते 24 किलो
4) गाभण काळात 145 ते 150 दिवस
5) दोन वेतातील अंतर 7 ते 9 महिने
मेंढी प्रजन
1) मेंदीचे गाभणच काळ 142 ते 152 दिवस
2) प्रथम गाभण राहण्याचे वय 14 ते 20 महिने
3) मेंढ्यांच्या ऋतू कालाचा अवधी 36 तास
2) माती परीक्षण
व्याख्या: माती परीक्षण म्हणजे शेत जमिनीतील रसायनिक जीविक घटकांचा विश्लेषण करणे .
माती परीक्षण मुळे शेत जमिनीची सुपीकता किंवाआरोग्य येथे.
आणि पिकासाठी खतांची मात्र ठरवता येते.
माती परीक्षणाचे फायदे
1) माती परीक्षण म्हणजे जमिनीतील अंगभूत रासायनिक आणि जीविक विश्लेषण होय
2) माती परीक्षण मध्ये जमिनीची पिकांना निरनिराळ्या अन्यद्रव्य पुरवठा करण्याची क्षमता म्हणजेच सुपीकता आणि आरोग्य तपासले जाते.
3) माती परीक्षण मध्ये मातीतील घटकांचे प्रमाकळते, त्यानुसार कोणत्या पिकांसाठी ती उपयुक्त आहे आणि कोणत्या घटकांचे कमतरता आहे हे समजते.
4) एकंदरीत माती परीक्षणातून जमिनीचा सुपीकता.
5)जमिनीची सुपिकता टिकून ठेवता येते आणि उत्पादन क्षमता वाढवता येते.
माती परीक्षण का करावी?
1) मातीतील अन्यद्रव्य प्रमाण किती
2)जमीन आम्लधर्मी की विम्ल धर्मी आहे
3)संतुलीत खतांचा वापर आणि खतांची बचत
4)अन्यद्रवांचे समतोल राखणे
5) जमिनीची सुपीकता राखणे
मातीचा नमुना केव्हा घ्यावा
मातीचा नमुना पिके काढणे नंतर आणि
खाते टाकल्यानंतर मातीचा नमूना घेऊ नये,
पिकांमधील 2 ओळींच्या मधील माती घ्यावी
माती नमुना कसा घ्यावात ?
सर्वात आधी नमुना घेण्याची जागा निश्चित करण्यात.
सदरच्या ठिकाणी इंग्लिश V आकाराचा 2O cm खोल खड्डा त्या खड्ड्यामधील माती बाहेर काढावी.
सर्व खड्ड्यांमध्ये माती एकत्र करून त्याचे 4 भाग करावे
समोरील दोन्ही बाजूची माती काढून टाकावी आणि पुन्हा चार भाग करावे , अशी कृती 0.5kg होय पर्यंत करावी .
तर माती ओली असेल तर ती वाळून घ्यावी.
नमुना तपासणी साथी देतांना घ्यायची काळजी
1)नमूना क्रमांक
2) नमूना घेतल्याचा दीनांक
3) शेतकऱ्याचे पूर्ण नाव
4)गाव, पोष्ट, जिल्हा, तालुका
5) सर्वे किंवा गट क्रमांक , नियमनाचे क्षेत्र
6) आणि खूप काही
3 कुक्कुटपालन उद्योग
कोंबड्यांच्या जाती संकरीत व गावठी कोंबड्यांची अंडी मास व पिल्लांच्या उत्पादनासाठी पाळल्या जातात. था व्यवसायातून आधिक उत्पादन मिळवण्यासाठी योग्य जातीच्या कोंबड्यांची निवड करून व्यवसाय करावा.
1) गिरीराजा :ही जात अंडी मास उत्पादनासाठी उपलब्ध असते, एका दीवसाचे पिल्लाचे वजन 45 ग्रॅम इतके वाढते. अंडी देण्याची क्षमता 230 त्या 240 वार्षिक अंडी देते.
2)वनराज: वनराज ही हैद्र‌बादच्या कुक्कुट्‌पाळनाचा प्रकल्प संचालनाद्वारे, विकसीत केलेली आहे. 40 ते 50 ग्रॅम दिवसाला वजन वाढते अंडी देण्याची क्षमता 180 ते 200 वार्षिक अंडी देते
3) कावेरी: या कोंबड्यांचे मास खान्यासाठी गावरानसारखे कोंबड्या वर्षभरात १५० ते २०० असते अंडी देते.
4)सख्याद्री / सातपुडा: ही जात कोकणातल्या वातावरणासाही असते. याचे वजन 3 ते 3.5 किलोपर्यंत जाते. 180 ते 200 अंडी देण्याची क्षमता असते.
अंडी व मांस पदांसाठी ही कोंबडी पाळली जाते.
1) कलिंग ब्राऊन : ही जात पदनक्षमता अशी गावरान कोंबडी ची जात आहे. अंडी देण्याची क्षमता 280 ते 300 वार्षिक अंडी देते. नर : 3.5 ते 4 मा kg दी :3 ते 4 kg
2)कडकनाथ:कडकज्ञाथ ही देशी कोंबड्याची दुर्मिळ प्रजात आहे.
.विदेशी जाती
1)वाईट लेगहॉर्न : इटली या देशात लेगहॉर्न या गावाचे असून ते हलके जातीमध्ये मोडते. 270 ते 300 इतकी अंडी देते.
2)न्होड आयलंड रेउ: ही मूळची अमेरिकेमधील भेटतील आहे. 180 ते 200 अंडी देते.
3)ब्लॅक ऑस्ट्रलार्य; या जातीच्या कोंबड्या मांस व अंडी उत्पादनासाठी पाळल्या जातात. एक दिवसाचे 40 ग्रॅम वजन वाढते. वार्षिक अंडी 180 ते 200 देते.
4)ब्लॅक लगहान: ही जात मोठी अंडे देण्यात प्रसिद्ध आहे . नर-3 ते 4 kg मादी -2.5 ते 3kg
5) न्यू
6) बॉयलर : ही थोड्या काळात जास्त मास देणारी आहे. 45 दिवसात 1.5ते 2 किलो होते.
7) उघड्या गळ्याची जात : ही मोठ्या आकाराची व निळधार लांब मानेची . वार्षिक अंडी 250 ते 300 की क्षमता असते.
.कुक्कुटपालनाच्या पद्धती
1) पिंजरा पद्धत
2) गादी पद्धत(डीप लीटर)
खाद्याचे, व्यवस्थापन
1)स्टार्टर – १- ते ३० दिवस
2)फिनिषर ३१-ते ६० दिवस
4)बीज प्रक्रीया
व्याख्या: बियाणे पेरण्यापूर्वी बियावर प्रक्रिया करतात कारण बियाणे व्यवस्थित उगवण्यासाठी निरोगी रोपे तयार होण्यासाठी रोपेंची चांगली वाढ होण्यासाठी
पिकांची किडींपासून सुरक्षा होण्यासाठी बियाणे रोग व किडी मुक्त राहण्यासाठी बियाण्यावर रासायनिक, जैविक, बौद्धिक व संजीवके (PGR) आणि जिवाणू संवर्धकांची प्रक्रिया केली जाते.
फायदे:
- बियाण्यांची चांगली उगवण होते
- रोपांची पिकांचा रोग प्रतिकारक शक्ती वाढते
- पिक जोमदार येते
- जमिनीतील नत्राचे स्थिरीकरण होते व जमिनीतील आपयकारक जिवाणू पासून पिकांची सुरक्षा होते.
- पिकाचे उत्पादनात वाढ होते
- रोपे मरणाचे प्रमाण कमी होते
- बियाण्याचे उगवण्याची क्षमता वाढते
साहित्य बीजप्रकरणीसाठी
बियाणे , बुरशीजन्य औषध अझोटोबॅक्टर , रायझोबियम, सल्फर ( गदक ),पाणी इत्यादी
साधने
घमेले, बादली , रद्दी पेपर, हात मोजे ,मास्क इत्यादी
5) बटाटा लावगड
बौद्धिक बीज प्रक्रिया :
भौतिक बीज प्रक्रिया म्हणजे विजांच्या वाणांची लागवड, संरक्षण आणि वाढण्यासाठी आवश्यक असलेले भौतिक तंत्रांचा वापर.
विविध बौद्धिक पद्धतीने समजून घेतले जातो जसं की .
- बीज निवड : उंच गुणवत्ता असलेल्या आणि स्थानिक परिस्थितीतून अनुकूल असलेले बीज निवडणे
- बिजांचे उपचार : बीजांना रोग,किडी आणि अन्य समस्या पासून वाचवण्यासाठी भौतिक उपचार,जसे की तापमान नियंत्रित करणे किंवा ताजेतवाने ठेवणे.
- पाण्याचे व्यवस्थापन : योग्य जलसंपादन तंत्र वापरणे, जसे की ड्रीप इरिगेशन
- मातीचे विश्लेषण : मातीचे भौतिक व रासायनिक गुणधर्मेची तपासणी करून योग सेंद्रिय पद्धतीची वापर करणे
- वातावरणाचे नियंत्रण : तापमान आणि आद्रता नियंत्रणासाठी काकडी टोमॅटो इत्यादी ग्रीन हाऊस वापरतात.
एक हेक्टर जमिनीत लागणारे खते
- युरिया > नत्र (N) नीटरोगेm
- 100 kg युरियामध्ये 46% nitrogen असते
एक नत्र किलो मिळण्यासाठी 2.17 kg युरिया लागतो
100 kg युरिया = 46 kg न
= 100/46=x
x=2.17kg
2) single super phosphet ( स्पूरद ) (p)
SSP=16% 100=16 x=?
100× 1 = X ×100
x = 100/16 = 6.25 kg
3)murate of pottash > पालाश (k) potashiam
100 kg Mop = 14.5% के
100×1= X x 14.5
X= 100/14.5=6.89
सर्व प्रकारची खते आम्ही बटाट्याला दिले.
6) जमीन तयार करणे
फसल 1) जमीन तयार करणे
2) फर्टीलायझर :
50% nitrogen full dose photopharus full dose pottashium
50% nitrogen plantestion 30 दिवसानंतर
सफरच केलेली खत मात्रा
N-nitrogen
p- phosphorus
K- potassium
i) soil testing
N- 140 पेक्षा कमी
p= 13
k= very high
ii) Required fertilizer dose
आळू > 120:240:120
N= 120
p= 140 – area 1 Hector
K= 120
