🧑‍⚖️Electrical

1.कृत्रिम श्वसन

उद्देश:- कृत्रिम श्वासच्छ्वास पद्धती

साहित्य :- चटई, स्वयंसेवक

कृत्रिम श्वसनाच्या पद्धती:- 1. शैफियर पद्धत

2. सिल्विस्थर पद्धत

शेफर पद्धतः पीडिताला त्याच्या पोटावर झोपायला लावा. त्याचा एक हात वरच्या बाजूला ठेवा आणि दुसरा हात कोपराकडे वाकवा. हातावर चेहरा अशा प्रकारे बाहेर ठेवावा की पीड़ित व्यक्तीला नाक आणि तोंडातून सहज श्वास घेता येईल. त्याची जीभ बाहेर काढा पण धरू नका.

गुडघे वाकवून पीडितेला मांडीवर बसवा. आपले हात त्याच्या पाठीवर अशा प्रकारे ठेवा की करंगळी सर्वात खालच्या बरगडीला स्पर्श करेल आणि अंगठा आणि | बोटे नैसर्गिक स्थितीत राहतील आणि बोटांची टोके दिसत नाहीत.

आपले हात सरळ ठेवून, हळू हळू पुढे वाकून आपल्या शरीराचे वजन सुमारे 2-3 सेकंद पीडितेवर ठेवा जेणेकरून ती आपले वजन सहन करू शकेल, हा दबाव हळू हळू लावा. हळू हळू सोडा. आणि आपले तळवे दोन्ही बाजूंनी घ्या आणि पहिल्या स्थानावर परत या. ही प्रक्रिया एका मिनिटासाठी 12-15 वेळा पुन्हा करा. हे पीडित व्यक्तीला हळूहळू श्वासोच्छ्वास पूर्ववत करण्यास मदत करेल. पीडित व्यक्तीला श्वास घेण्याची नैसर्गिक प्रक्रिया पूर्ववत होण्यासाठी

1-3 तास लागतात.

जेव्हा पीडिताचा नैसर्गिक श्वासोच्छ्वास पुनर्संचयित केला जातो तेव्हा कृत्रिम श्वासोच्छ्वासाची प्रक्रिया थांबवा. पीडित व्यक्तीला नैसर्गिक श्वासोच्छ्वास परत येईपर्यंत त्याचे निरीक्षण करत रहा.

सिल्वेस्टर पद्धत:- पीडितेला त्याच्या पोटाभोवतीचे कपडे प्रथम सैल करून त्याच्या पाठीवर ठेवा. जर तुम्हाला दात असतील तूर ते काढून टाका. त्याच्या खांद्याखाली एक उशी ठेवा जेणेकसरघाटी छाती वर येईल आणि त्याचे डोके मागे झुकेल. जीभ पुढे

सिल्वेस्टर पद्धत बचावकर्त्याने पीडितेच्या मागे उभे राहून । तिला कोपराखाली धरले पाहिजे. त्याचा हात त्याच्या डोक्याच्या वर तिरपे ठेवा आणि ही स्थिती दोन सेकंदांसाठी ठेवा.

त्यानंतर, पीडितेचे दोन्ही हात खाली करा जेणेकरून त्याच्या छातीवर दबाव येऊ शकेल. दोन सेकंद या स्थितीत रहा आणि नंतर दोन्ही क्रिया पुन्हा पुन्हा तीच क्रिया करावी.

2.इलेक्ट्रिकल सेफ्टी

सेफ्टीचे तीन प्रकार पडतात

१) स्व;ता ची

२) दुसऱ्याची

३) टूलची

१) ;-  स्व; ता

आपल्या जवळ हॅन्डग्लोज, ऑप्रन, गॅगल, सेफ्टी शूज, व त्या ठिकानि जे काम कारणात

आहे ते काम योग्य प्रकारे करावे व अर्थिंग  योग्य लावावी

२);- टूल

टूल चा मेंटेनंस करावा गांजलेले बोलके टूल वापरू नये टूल बॉक्स मध्ये योग्य ठिकाणी असावे

  १ – DC करंट व इत्तर साधने

२ – होम वापरइंग वस्तूची बोर्ड सॊकेट

३ – मेंन टीव्ही, में मोटर, ३० पासून पुढची

४-  ट्रान्स्फार्मर . LT लाइन HT लाईन

काम करताना कॅटगिरी नुसार टूल व सेफ्टी निवडणे

१)  काम करताना में सप्लाय बांध करावा

२)  काम करताना रबरी हॅन्डग्लोज व सेफ्टी शूज गॅगल वापरावे

३) स्क्रू ड्रॉयव्हर सारखा वापरून नये

४) योग्य ठिकाणी टूल वापरावे न चालू हत्यारे घ्यावीत

५) शॉर्ट सर्किट मुळे आग लागल्यास पाणी वापरू नये

६) फ्युज जळाल्यानंतर फ्युज तरच वापर करावा

७) उंच ठिकाणी काम करताना योग्य सुरक्षा बाळगावी

८) टेस्टर फेज चेक करण्यासाठी च वापरावा

९) उपकरणांची अर्थिंग जोडलेली आहे त्याची खात्री करावि

१०) इलेक्ट्रिकल काम करताना सुलेशन असलेली हत्यारे वापरावे

११) इलेकट्रीकल सप्लाय टेस्ट लॅम्पचा साह्याने चेक कर

१) ट्रिप, लोड, शॉर्टसर्किट open सर्किट, close सर्किट

१) ट्रिप – जर कुठे शॉर्टसर्किट झालतर किंवा एकाच वेळी लोड आलातर  प्रवाह बंद होतु त्यास ट्रिप म्हणतात

२) शॉर्टसर्किट – केबल व  इन्सुलेशन वितळते व एक मेकांना चीखटते त्यामुळे आग व करंट स्पार्क होतो त्यास शॉर्टसर्किट म्हणतात

३) open सर्किट – हे कोणत्याही सर्किट वरून डिस्कनेट झाल्यानंतर डीव्हासच्या दोन टर्मिनलला विद्युत

संभाव्य तेच फरक आहे कोणतेही वाहक लोड कनेक्ट केलेले नाही टर्मिनर्समध्ये बाह्य विद्युतीय प्रवाह प्रवाहित होत नाही open सर्किट व्होल्टेजच्या विचार व्होल्टेजम्हणून केला जाऊ शकतो सोलर व बॅटरी या लागू होतो

volt – विद्युत प्रवाहाच्या दाबास volt म्हणतात व्होल्ट विद्युत क्षमता एक दोन गन दप्पात  आयोजित वापर एक

तेव्हा विद्युत वर्तमान एक विद्युत

ओहम ;- ओहम कंडक्टर दोन बिंदू मध्ये विद्युतीय प्रतिकार म्हणून परिभाषित केले जाते तेव्हा या बिंदू वर लागू केलेला एका व्होल्टेज चे संभाव्य – फरक कंडक्टर मध्ये अम्पियरचे उत्पादन करतो

वॅट = व्होल्टेज आणि करंट याचा गुणाकार करून जे उत्तर येईल ते म्हणजे वॅट व त्या लोड ची पावरअम्पियर = विदयुत प्रवाह मोजण्याचे एकक आहे अम्पियर आय चिन्ह A आहे एक अम्पियर म्हणजे एक किलो प्रति सेकंड A A = A ६/५‌‌‍‌‍‍‌‍‍‌ट्रान्स्फार्मर – पावरइंस्ट्रमेंटशानपल्सओटोट्रान्सपावर ट्रान्स फार्मर – ज्याच्या प्राथमिक हेतू प्राथमिक पळवाट – पासून इलेक्ट्रिकल पावर हरथोरर करणे आहे तथापि काही ट्रान्स्फर मध्ये काही विद्युत पावर ते प्राधगक आणि महावीज उलगाव प्रधान होतेLT लाईन – ओळी मध्ये . कमी व्होल्टेज २ किलो पेक्षा कमी , उदा , २३१४४०व्ही आहेत जर – कमी अंतरावर वीज प्रक्षेवात करण्यासाठी .

3.इलेक्ट्रिक आणि वायरिंग

इलेक्ट्रिकल वायर सर्किट प्रत्येक वायरचा कार्य वर्गीकरण करण्यास मदत करतो, रंग कोडींग पालन करा. भारतात वायर RGB मोड मध्ये म्हणतात लाल- हिरवा – निळा आहेत. या RGB वायरचे विविध कार्ये आहेत.

वायरचे प्रकार :

लाल वायर

निळा वायर

हिरवी वायर

लाल – लाल वायर फेज (phase) ला प्रतिसाद आहे, इलेक्ट्रिक सर्किट मध्ये. हि वायर लाईव्ह (Live) वायर आहे जी कोठल्या हि दुसरया लाल किव्हा निळ्या वायरला जोडता येणार नाही. लाल wire हि कुठल्या तरी switch leg मधी वापर करतात. Switch leg हि वायर आहे जी खालच्या टर्मिनल मधून येते आणि जेव्हा Switch चालू करतो तेव्हा गरम होते. हीच तो leg आहे जो लोड बंद चालू करतो.

निळा– निळी वायर इलेक्ट्रिकल सर्किट ची neutral वायरआहे . हि neutral वायर neutral bus bar ला कनेक्ट करतात इलेक्ट्रिकल पॅनल मधे. निळी वायर हि निळी वायरलाच जोडावी लागती आणि दुसऱ्या कुठल्या वायरला जोडता येत नाही. निळी वायर हि neutral वायर असल्या मुले त्यात करंट नसते. ती जास्त करून असुंतुलित लोड घेते. तयामुळे त्याला आपण return current म्हणतो. रिटर्न करंट हे इलेक्ट्रिसिटी/करंट इलेक्ट्रिकल बोर्ड/पॅनल मधे परत जातो.

हिरवा – हिरवी वायर हि जमिनीत असते अर्थिंग इलेक्ट्रिक सर्किट साठी. हिरवी वायर हि हिरव्या वायर लाच लावायची असते ( दुसऱ्या कुठल्याही वायर ला नाही). जमिनीत अर्थिंग साठी वायर हि करंट किव्हा लाईट साठी नाही असत. हिरवी वायर हि सॉकेट साठी असते. सॉकेट हे AC ,geyser ,टीव्ही ,micorwave ईत्यादी. जास्त करून बटनांन २ वायर असतात. Neutral आणि Phase.

. 4. वायर गेज

साहित्य : मापक वायर गेज,ब्रिटिश स्टँड वायर गेज , swz असे संक्षिप्त रूप

साधने : तार , वायर , सूक्ष्ममापीक

प्रक्रीया : आपण इलेक्ट्रिकल वायरचे गेज नावाचे महत्त्वाचे तपशील समजून घेऊ. अमेरिकन वायर गेज हे वायर आकारांच्या लोकप्रिय मानकांपैकी एक आहे. आपण वायर गेज चार्टच्या मदतीने त्याच्या वर्तमान वहन क्षमतेसह गेजचे महत्त्व जाणून घेऊ. वायर गेज चार्टला कधीकधी वायर साइज चार्ट म्हणूनही ओळखले जाते आणि त्यात वायरचे महत्त्वाचे पॅरामीटर्स असतात जसे की वेगवेगळ्या मापन मानकांमध्ये त्याचा व्यास, कमाल प्रवाह, प्रतिकार आणि इतर अनेक गोष्टी.

कृती : वायर ला गेज क्रमांक आणि वायर व्यासाची सारणी खाली दर्शवली आहे व ०.००१ मध्ये आकारात तार व्यास म्हणून निर्दिष्ट केले आहेत. वरच्या आकाराच्या संख्येसह वायरचा व्यास कमी होतो क्रमांक ७/० मोठा आकार आहे , 0.50 आहे आहे .Diameter Ratio = १√१-०२~ १०.६

रुपरेषा : वायर गेज चार्टचे महत्त्वकोणतीही इलेक्ट्रिकल इन्फ्रास्ट्रक्चर, मग ती घरे, कार्यालये, दुकाने किंवा अगदी मोठ्या व्यावसायिक इमारतीतील असो, त्यात वायर आणि केबल्स असतात. यशस्वी विद्युत स्थापनेसाठी, योग्य वायर आकार निवडणे फार महत्वाचे आहे. उदाहरणार्थ, तुम्ही तुमच्या घरात नवीन सेंट्रल एअर कंडिशनर बसवत आहात आणि एसी युनिटला वायर देण्याचा प्रयत्न करत आहात असे समजा.

वायरचा आकार कसा निवडायचा? सेंट्रल एसी हे एक शक्तिशाली उपकरण असल्याने ते मोठ्या प्रमाणात विद्युत प्रवाह काढते. हा विद्युतप्रवाह पुरवण्यासाठी जबाबदार असलेली मुख्य वायर योग्य प्रकारे निवडली गेली नाही, तर आग लागण्याची किंवा इतर नुकसान होण्याची शक्यता खूप जास्त असते.

. 5.बॅटरी मेंटनन्स

उद्देश – बॅटरीची ग्रॅव्हिटी मोजून बॅटरी चांगली आहे की नाही ते ओळखणे

साहित्य -डिस्टिल

वॉटरसाधने -मल्टीमीटर

ग्रॅव्हिटी मीटर हायड्रोमीटरकृती –

1) सर्वप्रथम बॅटरी निवडली

2) बॅटरी दिसतील वाटर टाकण्याच्या ठिकाणी ग्रॅव्हिटी मीटरने ग्रॅव्हिटी चेक केले

3) उत्तम चांगली माध्यमातून कमी यापैकी चांगली रीडिंग भेटली

रीडिंगलाल = कोई

बॅटरीजांभळा = मिडीयम

बॅटरीपिवळा = गुड

बॅटरीनिळा = बेस्ट बॅटरी

6.केबल इन्सुलेशन काढणे

उद्देश:–

हाताने (manual Stripper)चा उपयोग करून केबल वरून इन्सुलेशन काढणेसाहित्य:-केबल, संयोजन प्लास, चाकू छिलक , मार्कर (Auto Stripper)

कृती:–1. केबल जिथे इन्सुलेशन काढायचे आहे तिथे मार्ग केले.

2. संयोजन प्लास उपयोग करून पर्यंत सोलावे

3. अनावरित झालेले विद्युत रोध (insulation)सरळ करावे.

4. जिथपर्यंत आवरण अनावरील असेल त्या ठिकाणी मार्क करावे.

5. हस्त शिलक दात त्या चिन्ह वर सेट करून घ्या. शिल्लक चा हँडल आणि विद्युत रोधक ला कापण्यासाठी त्याला फिरवा

6. तारे चे इन्सुलेशन काढण्यासाठी कौशल्य वाढवायचे असेल तर 10mm पासून वेगवेगळ्या तारांचे इन्सुलेशन काढणे सवय होऊन. सराव पण होईल.

7. लवचिक तारा असतील तर त्यासाठी विशेष आणि सावधानी का लक्ष ठेवावे. ताकी केबल ची एक पण तार कट होणार नाही.

निष्कर्ष:-केबल इन्सुलेशन काढणे एक महत्त्वाची प्रक्रिया आहे जी वायर्सच्या जोडणीसाठी आवश्यक असते. यासाठी विशेष साधनांचा वापर करून, योग्य पद्धतीने काम करणे महत्त्वाचे आहे. अशाप्रकारे केलेले काम सुरक्षित आणि कार्यक्षम राहते.

7. शोषखड्डा तयार करणे

संकल्पना

मानवनिर्मित पदार्थ एका ठिकाणी साठवून राहिल्यामुळे सजीवांना अपायकारक असे बदल निसर्गात होतात व त्यास प्रदूषण असे म्हणतात. 

विशेष माहिती.

* जमिनीतील पिण्याच्या पाण्यामध्ये दूषित पाण्याचे झिरपण्याचे प्रमाण कमी होते.

* दूषित पाणी जमिनीवर पसरल्याने तयार होणारे डास जिवाणू  इत्यादीला आळा बसतो.

*  दूषित पाणी जमिनीवर पसरल्याने तयार होणारी दुर्गंधी व पर्यायाने होणाऱ्या हवा प्रदूषणाला आळा बसतो.

*  शोष खड्ड्यामुळे रोगराई प्रसारास आळा बसून आरोग्य राखले जाते.

*  शौचालयामधून बाहेर पडणाऱ्या दूषित पाण्याचे योग्य नियोजन राखले जाते.

*  शोष खड्ड्यांमध्ये रोजच्या वापरातील कायम उपलब्ध असणारे वाळू विटांचे तुकडे इत्यादीचा वापर करून आर्थिक बाजूंचेही नियमन केले जाते.

 शोष खड्ड्याची गरज:

 घरातून बाहेर पडणारे सांडपाणी सतत एकाच जागेवर सातत्य राहिले तर काही दिवसानंतर तेथे गटार तयार होते व तेथून दुर्गंधी येते तेथे डास तयार होतात व परिणामी रोगराई वाढते यासाठी सांडपाण्याची योग्य विल्हेवाट लावणे गरजेचे असते.

  शोष खड्ड्याचे फायदे :

पाणी जमिनीत जिरण्यास मदत होते व त्यामुळे जमिनीवर  डबके साचत नाही शोष खड्ड्यामुळे परिसर स्वच्छ राहण्यास मदत होते .

घरगुती शोष खड्डा:

आपण मडक्याचा वापर करून छोटा घरगुती शोष खड्डा तयार करू शकतो मागील कृतीप्रमाणे एक खड्डा खणून तो वाळू व विटांच्या तुकड्यांनी भरून घ्यावा व त्या खड्ड्याच्या मधोमध एक छिद्र पडलेले मडके ठेवावे व येणारे सांडपाणी पाईपने मडक्यात सोडावे पाण्यातून येणारा कचरा या मडक्यात जातो त्यामुळे शोष खड्डा स्वच्छ राहतो मडके दर दोन आठवड्यानंतर स्वच्छ करावे.

8 . बायोगास

बायोगॅस संयंत्र.

बायोगॅस म्हणजे काय ?

बायोग्या सात ज्वलनशील असल्याने त्याचा इंधन म्हणून चांगलाच वापर करता येतो सांडपाणी प्रकल्पातील गाळ बंद टाकीत खुजली दिल्यास त्यातून मोठ्या प्रमाणात बायोगॅसची निर्मिती होते व या गॅसला साठवून त्याचा इंधन म्हणून वापर करतात हे तत्व गोबर गॅस प्रकल्पातही वापरतात गोबर गॅस हा देखील बायोगॅसचा आहे.

* जनावरांचे विस्टा घरातील ओला कचरा हे सर्व मिक्सिंग टॅंक मध्ये एकत्र केले जाते त्यात पाणी मिसळून तयार झालेली स्लरी डायजेस्ट मध्ये सोडले जाते .

* डायजेस्ट मध्ये या कचऱ्याचे विघटन होऊन त्यामधून मिथेन व कार्बन डाय-ऑक्साइड वयाची निर्मिती होते यालाच नॅचरल गॅस किंवा   मार्ष गॅस किंवा बायोगॅस असे म्हणतात.

* इंधन म्हणून अनेक ठिकाणी वापरला जातो जसे की स्वयंपाकाचा गॅस बसमधील इंधन विद्युत ऊर्जा वगैरे.

 बायोगॅस टाकीचे आकारमान:

* सेप्टिक टॅंक व संयंत्र दोन्हीसाठी जेवढा मेला व पाणी येईल त्याच्या चाळीस पन्नास पटीने मोठी अपघटन टाकी बांधावी.

* उदाहरणार्थ

 दररोज 30 लिटर मेला पाणी येत असेल तर ३०*५० =१५००  लिटरचे टाकीचे आकारमान असावे .

दररोज १००  लिटर शेण पाणी असेल तर५०००  लिटर टाकीचे आकारमान होईल.

 ग्रामीण भागात शौचालयातून दर मानसी ५  लिटर मेला तर जनावराच्या मागे ४०  लिटर शेणपाणी लागते. 

जनता संयंत्रात जसजसा गॅस जमा होतो तसतसा दाब वाढत जातो कारण टाकीच्या आकारमान वाढू शकत नाही. 

 बायोगॅस निर्मितीसाठी आवश्यक गोष्टी:

 १  गाईचे शेण / जनावरांचे शेण

 २  मानवनिर्मित  मैला 

 ३  जनावरांनी न खाल्लेली पेंड उदाहरणात मोहाची पेंड.

 ४  स्वयंपाकातील टाकाऊ पदार्थ उदाहरणार्थ शेळ्यांना आणि पालेभाज्या

 ५  खाद्यपदार्थांमधील खराब फळे खाद्यपदार्थ शेणाच्या तुलनेत मानवनिर्मित महिलांच्या पाण्यात सेंद्रिय पदार्थ कमी प्रमाणात असतात म्हणून गॅसही कमी प्रमाणात मिळतो.

9.सुरक्षिततेचे नियम

१. दुरुस्तीचे कोणतेही काम करण्यापूर्वी विजेचा मूल्यस्त्रोत बंद आहे आणि फ्युज काढलेला आहे की नाही याचे खात्री करावी आणि काम चालू आहे असा फलक फ्युज जवळ लावावा.

 २ . पर्यावरण विभागाने विजेची कामे करताना रबरी हात माझे आणि रबरी चप्पल किंवा रबरी बूट वापरावी .

३ .ऊर्जा पर्यावरण विभागांमध्ये उपकरणांना आणि विजेच्या बोर्डला व्यवस्थित अर्थिंग केलेली आहे की नाही याची खात्री करावी.

४ . जर इलेक्ट्रिकल विभागामध्ये आग लागली तर पाण्याचा वापर करू नये मातीचा आणि रेतीचा वापर करावा. 

५ .शूज मध्ये शूज वायरचाच वापर करावा.

६. टेस्टरचा वापर फक्त विद्युत प्रवाह चालू आहे की नाही याची तपासणी करण्यासाठी करावा त्याचा वापर स्क्रू ड्रायव्हर म्हणून करू नये.

७ . विजेचे कामे करताना व्यवस्थित विद्युत रोधक आवरण असलेले उपकरणे वापरावी.

८ . विजेचा धक्का लागत असलेल्या माणसाला स्पर्श करू नये त्या व्यक्तीला विजयपासून दूर करण्यासाठी लाकडी काठी किंवा विद्युत रोधक वस्तूचा वापर करावा .

9.कामाची जागा वापरण्यापूर्वी आणि वापरल्यानंतर स्वच्छ करावी.

१० .योग्य तो अग्निशामक संख्या विभागांमध्ये उपलब्ध असावा त्याचा वापरण्याचा दिनांक तपासून घ्यावा.

११ . जखम झाल्यानंतर प्राथमिक उपचार पेटीचा वापर करावा प्राथमिक उपचार पेटी गृह आरोग्य विभागात उपलब्ध आहे.

. 10 वायरिंग टूल्स

वायरिंग च कामे करत असताना खालील टूल्सचा उपयोग करावा वापर करावा

.