1) साधने व उपकरणे

उद्देश:- अभियांत्रिकी विभागामध्ये वापरल्या जाणाऱ्या सर्व साधणांची व उपकरणाची ओळख करून घेणे.कृती अभियांत्रिक विभागामधील सर्व उपकरण्याची व साधनांची ओळख करून घेतली व कसे चालते ते समजून घेतले.

1. आर्क वेल्डिंग:- – 5000/-
2. CO2 वेल्डिंग:-8000/- CO2 वेल्डिंग म्हणजे कार्बन डाय-ऑक्साइड वेल्डिंग ज्यामध्ये co2 गॅस चा वापर केला जातो हा प्रक्रिया साधारण स्टील आणि इतर धातूंमध्ये वेल्डिंगसाठी वापरली जाते.
3. टिग वेल्डिंग एक टंगस्टन इनर्ट गॅस वेल्डिंग ज्यामध्ये एक टंगस्टन इलेक्ट्रोड वापरला जातो आणि गॅस वापरून वेल्डिंग प्रक्रिया सुरक्षित केली जाते. किंमत 2000/-

2) बेंच ग्राइंडर मशीन:- 8000/-

वेल्डिंग जॉईंट्सचा समतल करणे पृष्ठ भागावर गडद किंवा खराब सामग्री काढणे आकारमान सुधारणे ग्रा इंडिंगसाठी उपयुक्त आहे.

3) पाईप कटर मशीन:- 15000/-

विविध आकार आणि सामग्रीचा पाईप्स कट करण्यासाठी पाईप लाईन इन्स्टॉलेशन आणि रिट्रोफिटिंगसाठी. वेल्डिंग किंवा इतर प्रक्रियांसाठी योग्य आकारात पाईप्स तयार करणे.

4) आयर्न:- 7000/-

आयर्न (लोखंड) एक महत्त्वपूर्ण धातू आहे त्यावर ती आपण कोणत्याही लोखंडी वस्तूला सरळ करण्यासाठी त्याच्यावर ठेवू शकतो किंवा आपण ठोकून वाकवू शकतो.

5) वेडिंग साईड टेबल :- 30000/-

वेल्डिंग करतानी वस्तू हलू नये म्हणून तिला स्थिर ठेवण्यासाठी विविध वजनाच्या धातूच्या भागांना सुरक्षित ठेवण्यासाठी वेल्डरला आरामदायक उंची वरती काम करण्यासाठी.

6) मिलिंग मशीन :- एक प्रकारची यांत्रिक उपकरण आहे जो विविध धातू किंवा इतर पदार्थांचे पृष्ठभाग काढण्याचे काम करते.

2) मापन

उददेश :- मापनाचे सर्व माहिती माहित असणे गरजेचे आहे. मापन अचूक प्रमाणे करता येणे.

मापन करण्याचे साहित्य:- मेजरिंग टेप, स्केल, वजन काटा, गेज.

प्रकार:- मापनाचे खालील दोन प्रकार असतात:-

ब्रिटीश पद्धत :- ही पद्धत फुट, इंच, कोस,गुंठा, खंडी, मण इत्यादीमध्ये मोजले जाते. ही मापने ब्रिटिश च्या काळात वापरली जायची म्हणून या मापनाच्या पद्धतीला ब्रिटिश पद्धत असे म्हणतात.

मॅट्रिक पद्धत :- ही पद्धत mm, cm, km, लिटर इत्यादी मध्ये मोजले जाते. या पद्धतीचा उपयोग आताच्या काळात जास्त प्रमाणात केला जातो.

मापनाचे सूत्र :- मॅट्रिक

Cm

1cm = 10mm

1 in = 2.5 cm

1m = 100cm

Ft

1mm = 0.001 m

1cm = 0.01 m

1 in = 0.0254 m

1ft = 0.3048m

मापनाचे सूत्र :- ब्रिटिश

1kg = 1000 gm

Gm = gram

Kg = kilogram, हे स्थूल मोजण्याचे एकक आहे.

ml = मिली लिटर

L = लिटर, हे द्रव मोजण्याचे एकक आहे.

3) पावडर कोटींग

•पावडर कोटिंग म्हणजे एखादी धातू जर रंगवायचे असेल तर आपण पावडर कोटिंग च्या मशीनचा वापर करून ती वस्तू किंवा धातू रंगवू शकतो. पावडर कोटिंग करत असताना आपल्याकडे सेफ्टी असणे व त्याचा वापर करणे अत्यंत आवश्यक आहे. या मशीनद्वारे मेटलला रंग दिले जाते, पावडर कोटिंग कलर मध्ये जो रंग असतो तो पावडरच्या स्वरूपात असतो. मेटल वर चिटकवण्यासाठी एक ओवन आहे ज्याने ते मेटल ओवन मध्ये ठेवल्यास पावडर गरम होते व वितळून पावडर मेटल वर चिटकते.

•साहित्य:- थ्री इन वन ऍसिड , हॅन्ड ग्लोज, गॉगल, ज्या वस्तूला पावडर कोटिंग करायचे आहे ती वस्तू…

सर्वात आधी धातूला चांगल्या प्रकारे पॉलिश करून घेणे.

पॉलिश केल्यानंतर 3 इन 1 ऍसिड ने त्याला असलेले गंज काढून घ्यावे.

त्यानंतर पाण्याने स्वच्छ धुऊन दहा-पंधरा मिनिट सुकायला तसेच ठेवावे.

नंतर आपल्याला जो कलर लागत असेल ते पावडर टाकून घ्यावे.

त्यानंतर जमिनीवर मोठे कार्पेट अंतरावे ज्याने खाली पडलेले कलर पावडर वाया जाणार नाही किंवा खराब होणार नाही.

नंतर कॉम्प्रेसर चालू करून हवा भरून धातूवर कलर फवारला जातो.

त्यानंतर ओवन ठेवून त्याला सेट करावे व त्या धातूवरचा कलर हिट होऊन त्यावर चिटकला जातो.

आपण सेट केलेले टाईम आपोआप बंद होईल तसेच मशीन सुद्धा बंद होईल.

4) रंगकाम

रंगकाम म्हणजे एखाद्या वस्तूला गंज लागलेले असेल किंवा एखाद्या लोखंडाचे लाईफ वाढवण्यासाठी त्या वस्तूला रंग लावला जातो. त्यालाच रंगकाम असे म्हणतात

रंगकाम हा औद्योगीयसाठी नव्हे तर भिंती आणि संरचनेचे सुरक्षण करण्यासाठी देखील केला जातो.

1) रंगकामाचे प्रकार :

• ऑइल पेंट ( oil paint) – तेलयुक्तरंग,जास्त टिकणार

• डिस्टेंपर ( distemper) – पाण्याचे विरघळणारे आणि स्वतः

•अक्रि्लिक पेंट ( Acrylic paint) – पाणी व तेल दोन्ही प्रकारात उपलब्ध असतो.

•एनमेल पेंट (Enamel /paint ) – लोखंडी वस्तूवर वापरले जाणारे रंग.

• सिमेंट पेंट ( cement paint ) – बाहेरील भिंतीवर वापरला जाणारा रंग.

2) रंगकामाचे थर :

रंगकामात करताना त्यावर वेगवेगळे थर असतात व एकूण तीन थर असतात.

• प्रायमर : भिंतीवर किंवा पृष्ठभागावर रंग छिद्र बसवण्यासाठी बेस लेअर .

• अंडरकोट : मुख्य रंगाचा बेस तयार करण्यासाठी थर.

• टॉप कोट : शेवटीचा रंगाचा थर जो सौंदर्य आणि टिकावपणासाठी असतो.

3) आवश्यक साधने:

1) ब्रश 6) फडका

2) रोलर 7) झाडू

3) पत्रा 8) सेफ्टी चे साधने

4) पोलीस पेपर

5) प्रायमर आणि पुट्टे

4) भिंतीची पूर्वतयारी :

1) भिंतीची मळकटपणा धूळ आणि जुन्या रंगाचे तुकडे घासून टाकणे

2) पोलीस पेपर ने भिंत गुळगुळीत करणे व चांगले घासून घेणे.

3) छिद्र पुट्टीने बुजवणे घेणे

4) पाणी आणि गंज यामुळे खराब झालेली भिंत साफ करून घेणे.

5) प्रायमर लावणे :

1) प्रायमर हा रंगाचा पाया असतो आणि तो नीट लावल्याच्याने रंग चांगला लागतो.

2) रोलर किंवा ब्रशच्या साह्याने लावणे.

3) प्रायमर मध्ये जेवढे पाणी लागेल 1 लिटरला 200 ml पाणी.

4) प्रायमर ला 6 ते 8 तास सुकवणे.

6) रंग लावण्याचे पद्धत :

1) पहिला तर ब्रश किंवा रोलरने सुरुवातीचा थर लावला जातो.

2) दुसरा थर : पहिला थर पूर्ण सुकल्यानंतर दुसरा थर लावला जातो.

3) फिनिशिंग – अचूक फिनिशिंग मिळण्यासाठी शेवटी चा रंग मारला जातो.

7) सुरक्षा आणि काळजी :

1) हात मोजे व मास्क

2) रंग डोळ्यात किंवा किंवा त्वचेवर लागू नये म्हणून काळजी घेणे .

3) सीडीवर ते चढताना काळजी घेणे.

4) सेफ्टी बेल्ट घालून व हेल्मेट.

5) बांधकाम

बांधकाम म्हणजे काय?

बांधकाम म्हणजे भौतिक रचनेची निर्मिती किंवा उभारणी करण्याची प्रक्रिया या बांधकामासाठी इमारती, पूल,रस्ते,धरणे इत्यादी उभारणी करण केले जातात त्याला आपण बांधकाम असे म्हणतो.

1) बांधकामातील महत्त्वाचे बॉड प्रकार :

1) स्टेरचर बॉड : वेट लांब बाजूने एकमेकांना वर ठेवून बांधकाम केल जात.

2) हेडर बॉण्ड : प्रत्येकी एक स्टेरचर म्हणजे वीट रुंद बाजूने ठेवून रचना केली जाते.

3) इंग्लिश बॉण्ड – प्रत्येकी एक स्टेरचर आणि हेडर रांग ठेवून मजबूत बांधकाम केले जाते.

4) फ्लेमिश बॉण्ड : प्रत्येक रांगेत स्ट्रेरचर आणि हेडर विटा उलटून पलटून मांडल्या जातात.

5)

2) बांधकाम साठी आवश्यक प्रमाण :

प्रत्येक बांधकामसाठी प्रमाण महत्वाचे असते व योग्य पद्धतीताला प्रमाण उपयोग करता आले पाहिजे.

1) सिमेंट आणि वाळूचे प्रमाण (mortar ratio )

उदाहरण: विटाचे बांधकाम -1:6 ( एक घमेले सिमेंट , सहा घमेले वाळू.)

2) प्लास्टरिंग – 1:4 ( 1 घमेले सिमेंट, 6 घमेले वाळू)

3) काँक्रीट मिक्सर प्रमाण :

• रूमच्या बांधकामासाठी -1:2:3 ( 1 घमेले सिमेंट , दोन घमेले वाळू, तीन घमेले खडी )

• मजबूत आरसीसी साठी :1:1.5:3,( 1 घमेले सिमेंट ,1.5 घमेले वाळू ,3 घमेले खडी )

*R.C.C चा पूर्ण अर्थ : रेनफोर सिमेंट काँक्रेट.

साधने :

1(हातगाडी 2) फावडा 3) वाळू,सिमेंट,डस्ट 4) विटा 5) थापी 6)घमेले

4) चेंबर तयार करणे

1) पायपाची जागा बघितली

2) पाईप सुरक्षित आणि बेजवानीसाठी सोपे चेंबर तयार केले.

3) प्रमाण 1:6 घेतले ( एक घमेले सिमेंट आणि 6 जमेले क्रश

4) तयार करण्याचे जागेवरती पाणी टाकून नंतरुन माल टाकला आणि विटा पाण्यात भिजून घेतल्या.

5) व चेंबर तयार केले आणि प्लास्टर केले .

6) नळकाम ( प्लंबिंग )

नळकाम ( प्लंबिंग ) म्हणजे काय?

हे कोणत्याही इमारतीला किंवा घराला पाणीपुरवठा या व्यवस्थित महत्त्वाचा भाग असतो . यामध्ये पाणीपुरवठा, गटाराचे पाणी, संडास पाणी व्यवस्थिपण, पाईप फिटिंग, नळ बसवणे आणि बसवणे आणि देखभाल करणे यालाच नळकाम म्हणतात.

1) नळकामातील मुख्य घटक :

•पाईप्स : यामध्ये आपल्याला ( pvs, GI, HDPE, CPVC ) असतात .

GI म्हणजे ( गॉलव्हाईज आर्यन )

2) फिटिंग : टी, एल्बो, एंडकॅप, कपलर, युनियन.

3) वॉल आणि टॉप : गॉट वॉल, चेक व्हॉल, बॉल वॉल

4) पंप आणि टाक्या : साठवण्यासाठी आणि उचलण्यासाठी

5) FT/MT

2) साहित्य :

1) pvc पाईप (1/5 15mm)

2) व्हॉलव्ह ( बॉल वॉल )

3) रॉकेट (1 नग )

4) सर्विस सेडल पाईपचे साईज नुसार आम्ही 50mm आणि पुढे 20mm

5) टेफ्लॉन टेप

6) सोल्युशन

7) हॅकसॉ

8) स्पॅनर

3) पाईपलाईन बसवणे :

1) जुनी पाईपलाईन असल्याने पाईपलाईन करायला सोपे पडले .

2) त्यानंतरहून 1/5 इंच पाईप आवश्यकता मापेनुसार कट केले.

3) पाईप जोडताना एक बॉल बसवला आणि मध्ये सॉकेट बसवले आणि GI पाईपला सर्विस शेडल बसवले.

4) सर्वांना व्यवस्थित सोल्युशन लावले.

4) तपासणी केली :

1) पाईपलाईन आणि चेंबर तपासले

2) 3-4 वेळा पाईप लिंक झाला प्रॉब्लेम समजत नव्हता मग आणि सर्वेश सॅंडल चेंज केला

3) त्यानंतर पाणी लिकेज नाही झाले .

*U (PVPC) – घरची प्लंबिंग

C (PUC) गरम प्लंबिंग

7) Milling Machine

उद्देश:-

विविध आकारांचे आणि जटील यांत्रिक भाग निर्माण करणे आहे हे सामग्रीवर कटिंग ड्रीडवर शिपिंग आणि मिलिंद मशीन चा उपयोग जटिल आकार आणि सुसंगत अचूकता आवश्यक असलेल्या भागांच्या निर्मितीसाठी केला जातो.

साहित्य:- मिलिंग मशीन, कटिंग, स्टूल, लाकूड, ब्लोअर, जॉब, की व सेफ्टी.

कृती:-

• पहिल्यांदा मशीन चालू करण्यापूर्वी सर्व साफसफाई करून घेतलीसर्व सेफ्टी आहे का नाही ते पहिल्यांदा घालावे नंतर मशीन जवळ जावे.
• लाकडाचा तुकडा हा मशीन मध्ये नीट बसवला व त्याला टाईप केला स्टॉलच्या मापावर त्याला ऍडजेस्ट करून घेतले व fit केले.
• नंतर हळू हळू त्याला forward press केले मग तिथून परत vertically आणल.
• मशीन चालू असताना जर मशीन मधून धूर निघाला तर फुक मारू नये त्यामुळे आग लागण्याची शक्यता असते .