शेळी पालन

• शेळीच्या जाती

(अ) देशी जाती

  1. उस्मानाबादी
  2. संगमनेरी
  3. जमनापारी
  4. सिरोही

(ब) विदेशी जाती

  1. सानेन
  2. आफ्रिकन बोअर
  3. अल्पाइन
  4. अंगोरा
  5. तोगेनबर्ग

• मेंढ्यांच्या जाती

(अ) देशी जाती

  1. दख्खनी
  2. नेल्लोर
  3. बन्नूर
  4. माडग्याळ

(ब) विदेशी जाती

  1. मेरीनो

• शेळ्यांचे प्रजनन

  1. वयात येण्याचा काळ सरासरी 7 ते10 महिने.
  2. प्रथम गर्भ राहण्याचे वय 11 ते 15 महिने.
  3. प्रथम गाभण राहताना शरीराचे वजन 22 ते 24 kg.
  4. गाभण काळ 145 ते 150 दिवस.
  5. दोन वेतातील अंतर 7 ते 9 महिने.

• मेंढ्यांचे प्रजनन

  1. मेंढींचा गाभण काळ 142 दिवस ते 152 दिवस.
  2. प्रथम गाभण राहण्याचे वय 14 ते 20 महिने.
  3. मेंढ्यांच्या ऋतुकालाचा अवधी 36 तास.

• खाद्य ( Feeding )

  1. Dry fodder ( सुखा चारा )
  2. concentrated feed ( खुराक/ रतीब )

कुक्कुटपालन

• कोंबड्यांच्या जाती संकरित व गावठी

कोंबड्यांची अंडी मास व पिल्लांच्या उत्पादनासाठी पाळल्या जातात. या व्यवसायातून अधिक उत्पादन मिळवण्यासाठी योग्य जातीच्या कोंबड्यांची निवड करून व्यवसाय करावा..

1. गिरीराज

ही जात अंडी मास उत्पादनासाठी उपलब्ध असते. एका दिवसाचे पिल्लाचे वजन 45gm असते. या जातीच्या नराचे वजन 4 ते साडेचार पर्यंत असते. या जातीच्या मादी वर्षाला किमान 230 ते 250 अंडी देते. अंड्यांचा रंग तपकिरी असते. या जातीचा वापर जास्त प्रमाणात होतो.

2. वनराज

वनराज ही हैदराबादच्या कुक्कुटपालनाच्या प्रकल्प संचनाद्वारे विकसित केलेली आहे. या कोंबड्यांचे एक दिवसाचे पिल्लू 40 ते 50gm एवढे असते. या जातीची मादी वर्षाला 180 ते 200 अंडी देते.

3. कावेरी

या कोंबड्यांचे मांस खाण्यासाठी गावरान चवदार सारखे असते. या कोंबड्या वर्षभरात 180 ते 200 अंडी देतात. अंडी व मास यासाठी फायदेशीर ठरते.

4. सह्याद्री/ सातपुडा

ही जात कोकणातल्या वातावरणासाठी असून यामध्ये विविध रंगाचे प्रकार आढळतात. काटक व रोगप्रतिकारक शक्ती जास्त असते. या कोंबड्यांचे मास खाण्यासाठी गावरान सारखी चवदार असते. सरासरी वजन 3 ते 3.5 एवढे असते. या कोंबड्या वर्षभराला 180 ते 200 अंडी देतात. अंड्यासाठी व मासासाठी फायदेशीर ठरते.

• अंडी व मांस उत्पादनासाठी ही कोंबडी पाळली जाते:-

  1. कलिंगा ब्राऊन:- कलिंगा ब्राऊन ही कोंबडी उत्पादनक्षम अशी सुधारित गावरान कोंबड्यांची जात आहे. या कोंबड्यांच्या मासाची चव देशी कोंबड्यांसारखे असते.
  2. कडकनाथ:- कडकनाथ हे देशी कोंबड्यांची दुर्मिळ प्रजात आहे. औषधी गुणधर्म व चविष्ट माप यासाठी या कोंबड्या प्रसिद्ध आहेत. या जातीच्या मासाला बाजारात मोठी मागणी असते.

• विदेशी जाती

  1. व्हाइट लेगहॉर्न :- इटली देशातील ही जात लेगहॉर्न या गावाचे असून ती हलक्या जातीमध्ये मोडते. या कोंबड्या वर्षाला दोनशे ते तीनशे इतके अंडी देते. या जातीच्या कोंबड्यांचे व्यवस्थापन व्यावसायिक दृष्ट्या काळाजीपूर्वक करावी लागते.
  2. न्होड आयलँड रेड :- ही मुळीच अमेरिकेतला न्होड आयलँड अमेरिका बेटातील आहे. या जातीची कोंबडी वर्षाला सुमारे 180 ते 200 अंडी देते. सरासरी वजन 56kg असते.

आहारः– कोंबड्यांना संतुलित आहार द्या, ज्यात प्रथिने, कार्बोहायड्रेट, आणि जीवनसत्त्वे असावीत.त्यांना पाण्याची चांगली उपलब्धता हवी.

४. आरोग्यःनियमित आरोग्य तपासणी करा.लसीकरण आणि रोग नियंत्रणासाठी योग्य उपाययोजना करा.

५. बाजारपेठः- स्थानिक बाजारात अंडी आणि मांसाची विक्री करणे.ऑनलाइन प्लॅटफॉर्मचा वापर करून अधिक ग्राहकांपर्यंत पोहोचता येईल आपल्या स्थानिक वातावरणानुसार योग्य तंत्रज्ञान आणि पद्धती वापरणे महत्त्वाचे आहे.

गाईचे अंदाजे वजन काढणे

आम्ही कालवडीचे वजन काढले वजन काढताना कालवडीचे मोजपट्टीच्या साह्याने लांबी मोजून घेतली व छातीचा घेरा मोजून घेतला. 

लांबी :- 150

रुंदी :- 35

सूत्र :- (छातीचा घेर ) 2 * लांबी/ 666

35 × 35 × 150 ÷ 666

= 275 kg

वरील वजन आले.

प्राण्यांना ओळखण्याच्या पद्धती 

उदा. आपल्या गोठ्यामध्ये गाईंची संख्या जास्त असल्यास आपल्याला ऐका गाईला ओळखण्यास अडचण येत असे होऊ नये म्हणून आपण पुढील पद्धती वापरू शकतो.

Tag 

tatto 

stamp 

आपण इयर टॅग use करू शकतो प्लास्टिक किंवा मेटलचे टॅग कानाला लावून त्यावर नंबर लिहू शकतो.

Tattoo :- आपण त्वचेवर गोंदण करुन ओळख बनवू शकतो.

दुधातील भेसळ

दुधामध्ये कॅल्शियम, विटामिनस, फॅट्स, कार्बोहायड्रेट अशा अनेक गोष्टी असतात.

दुधामध्ये मिक्स केल्या जाणाऱ्या गोष्टी :- 

जसे की दुधामध्ये पाणी टाकणे व दुधाची कॉन्टिटी वाढवणे. 

melarine chemical सुध्दा मिक्स केले जाते प्रोटीन लेवल वाढवण्यासाठी.

fourmiline chemical दूध जास्त काळ टिकून राहावे म्हणून युज केला जातो.

मूरघास तयार करणे

सर्वात आधी मूरघास तयार करताना लागणारी पिके :-

1. ज्वारी, मक्का, हत्ती गवत

आम्ही मुरघास तयार करताना सर्वात आधी ज्वारी घेतली व त्याची कृटी करून घेतली. ज्वारीचे बारीक तुकडे करून घेतले दोन ते तीन सेंटीमीटर एवढे व त्यानंतर 50 kg च्या पिशवीमध्ये चारा टाकला व त्यानंतर त्यामध्ये मीठ व गूळ टाकले त्यानंतर चारा टाकला परत त्यामध्ये मीठ आणि गुळ टाकले आणि परत एकदा त्यामध्ये चारा टाकला व पिशवीत हवा जाऊ नये याची काळजी घेतली आणि पिशवी घट्ट बांधली….!!

आपण मुरघास तयार करताना पुढील अडचणी येऊ शकतात:-

  1. हवा बंद न होणे.
  2. बुरशी लागणे.
  3. PH न तपासणे. PH तपासताना PH 4.7 पेक्षा कमी असावे.

प्राण्यांच्या दातावरून वय काढणे.

प्राण्यांना 8 दात असतात. दातातील जी पहिली जोbडी असते ती वयाच्या 15 किंवा 18 महिन्यात येते. दुसरी जोडी जी येते ती 20 किंवा 25 महिन्यात येते. तिसरी जोडी जी असते ती 24 किंवा 31 महिन्यात येते. चौथी जोडी जी असते ती 30 किंवा 35 व्या महिन्यात येते. उदा. शेळी जर 3 वर्षाची झाली असेल तर तिला सर्व दात आलेले असतात.

पिकांना पाणी देण्याच्या पद्धती 

  1. पारंपारिक पद्धत
  2. पाटाने पाणी देणे.
  3. ठिंबक सिंचन 
  4. तुषार सिंचन 

• पाटाने पाणी देणे :- म्हणजेच सरी पद्धत होय. जमिनीच्या सऱ्या पाडून त्यात पाणी सोडणे पाण्याचे व्यवस्थापन करण्याची एक पद्धत यामध्ये पाण्याचे पथक किंवा सरी बनवून जमिनीतून पाण्याचे वितरण केले जाते.

• ठिंबक सिंचनामुळे पुढील फायदे होतात:- 

  1. पाणी बचत :- कमी पाणी वापरून अधिक उत्पादन होते. 
  2. समान पाणी वितरण :- प्रत्येक झाडाला आवश्यक पाणी मिळते. 
  3. मातीचा संरक्षित वापर :- पाण्यामुळे मातीला हानी कमी होते.