1.प्रत्यकशिकाचे नाव :- गोठ्यातील नोंदींचा अभ्यास करणे.
सहित्य् :- वेगवेगळे खाद्य .उदा. मुरघास . हरभरा कांड. गोळीपेंड. भुसा इ.
कृती :- 1. दररोज गाईचा रेकॉर्ड ठेवला पाहिजे.
2.गाईचा रेकॉर्ड ठेवणे खूप गरजेचे आहे .
3.गाईला वेळेत खायला दिले पाहिजे.
4.एका महिन्याला गायचे. किती वजन वाढते हे चेक केले. पाहिजे .
5. गाई दिवसाला किती लिटर दूध देते याचा रेकॉर्ड पाहिजे.
6.व तेच दूध बाजारात ny भावाने विकल
2.प्रत्यक्षिकाचे नाव :- मुरघास
उद्धेश :- मुरघास. तयार करण्याश शिकणे .
सहित्य् :- मका. विला.कुट्टी मशीन .मुरघास कल्चर. केबल टाय. सेलोटेप.प्यास्टिक पिशवी इ.
पिके :- मका . ज्वारी. कडवळ. बाजारी.हत्ती गवत इ.
कृती :- 1.शेतातून मका तोडली .
2.तोडलेली मका कुट्टीमसिंजवळ वाहून आणले.
3.मक्याचे 1 ते 2 cm. अंतराचे तुकडे केले .
4.rumiferm povder 1 .टाफ मक्याच्या कुट्टीचे मिश्रण केले.
5. नंतर पिशवीमध्ये 2 बदल्या टाकणे .व मूठभर कल्चर टाकले.
6. आसाप्रकारे पूर्ण पिशवी भरेपर्यंत हिच कृती करावी.
काळजी :-
पिशवी भरत असताना ती व्यवस्तीत भरली गेली पाहिजे .
त्यात हवा राहिली नाही पाहिजे व बाहेरील हवा आत जाऊ नये .म्हणून पिशवी नीट पॅक करणे .( केबल टाय व सेलोटेप .)
अट :- मक्याच्या कणसे दुधावर आल्यावरच मका कापली गेली पाहिजे .
निरीक्षण :-
3.प्रत्यक्षिकाचे नाव :- शेतीच्या मोजमापकांचा अभ्यास करणे .
उदेश् :- शेतीच्या मोजमापकांचा अभ्यास करण्यास शिकलो .
सहित्य् :- मिटर टेप .
कृती :- 100 m =३२८ feet inch.
700 feet = 213.36 miters.
1 .गुंठा 33×33 = १०८९ sq feet.
40 गुंठा = १एकर् .
1 एकर = 43560 sq feet.
2.5 एकर = १ हेक्टर .
1 हेक्टर = 108900 sq feet.
मक्याची बाग
4.प्रत्यक्षिकाचे नाव :- प्राण्यांचे अंदाजे वजन काढणे .
सहित्य् :- वजन काटा. मिटर टेप इ.
कृती :- 1. सर्वप्रथम आम्ही गोठ्यात गेलो .
2.त्यानंतर वजन काट्यावर शेळ्यांचे वजन केले .
3.व नंतर करड्यांचे वजन केले .
4.व नंतर मिटर टेपणे लक्षुमीचे वजन केले .
5.तिचा छातीचा घेरा याचे वजन केले .व उंची मोजली .
6.ती वाजणे cm मध्ये आंखू केले .
निरीक्षण :-
5.प्रत्यक्षिकाचे नाव :- रोप लागवडीची संख्या ठरवणे.
उद्देश :- रोप लागवडीची संख्या ठरवण्यास शिकलो .
वाढ .सूर्यप्रकाश .खेळती हवा .
रोपांची संख्या = क्षेत्रफळ. = रोपांचे अंतर .
मका पिकाचे एका एकर मध्ये 7 kg बियाणे लागते .तर 1 गुंठे जागेत किती kg .बियाने लागेल .
[ 1 एकर = 40 गुंठे तर एका गुंठ्यात 0.175 बियाणे लागेल .
6. प्रत्यक्षिकाचे नाव :- पिक लागवडीसाठी जमीन तयार करणे .
साहित्य : – मीटर् टेप . फावडा . कोळप इ .
उदेश : – पीक लागवडीसाठी जमीन तयार करण्यास शिकलो .
कृती : – 1 . जमीन निश्चित करणे . उदा . दगड . प्लसटीक . वनस्पति अवसेश इ.
2.शेतीची फण पाळी करून जमिन समतोल करणे .
3. पिकाचे प्रकारानुसार साटी साऱ्या . गादी . वाफेबेड . तयार करणे .
4. पाणी देण्याची सोय करणे . उदा . पाठ पाणी . तुषार शिनचं . ठिंबक शिनचं इ .
480 – 208 = 272 gm .
15
1-72 फुट
72 फुट = 2160
—————————————-
1 ओळीत = 2160 cm तर 2 बियांच अंतर = 20 cm .
7. प्रत्यक्षिकाचे नाव : – पिकाला लागणारे अन्न द्रव
अन्न द्रव्व कमतरतेमुळे पिकावर दिसणारी लक्षणे व उपाय .
नत्र : – झाडाची खालची पाने पिवळी होतात मुळाची व झाडांची वाढ थांबते फुट व फळे कमी येतात .
उपाय ; – यूरिया ची फवारणी करावी .
2 . स्फुरद ; – पाने हिरवट लांबट होवून वाढ खुटते पानाची मागील बाजू जाभाळट होते .
उपाय : – 1% डिंअमोनियं फॉस्फेटची फवारणी करावी .
3 . पालश : – पानाचे कडा तांबडसर होवून पानावर तांबडे पिवळे टिपके पडतात खोड आखूड होवून शेंडे गळून पडतात .
उपाय : – 0 . 5 % सळफेत ऑफ पोर्टसची फवारणी करावी . ( 50 gm + 10 लिटर पाणी )
4 . लोह : – सेनड्याकडील पानाचे शिरमधील भाग पिवळा होतो . व झाडांची वाढ खुंटते .
उपाय : – 25 kg फेरस सळफेत जमिनीतून शेण खाता सोबत देणे किवा 0.2 % चिलेटेड लोहाची फवारणी करणे .
5. बोरॉन : – झाडचा सेण्डा कोवळी पाने पांढरी होवून मारतात सुरकुत्या पडून पिवळे चटते पडतात .
उपाय : – 20 ते 30 gm बोरीक अॅसिड पावडर ची फवारणी 10 लिटर पण्याकया पानववर करावी .
८ .प्रत्यक्षिकाचे नाव : – वनस्पति सौरक्षण उपकरणाचा वापर व उपयोग
उदेश : – वनस्पतीन फवारणी करण्यास शिकलो .
साहित्य : – फवारणी पंप , politreen १० mi _ १० लिटर पाणी
फवारणी करताना घेतली जाणारी काळजी .
फवारण्या आधी : – १ . फवारण्या आधी पंप स्वछ धुवून घेणे .
२. पंपाचे सर्व पाठ चालू आहेत की नाही ते चेक करावे .
फवारल्या नंतर : – १ . पंप स्वछ धुवून ठेवावा .
२ . व घेतलेले हँड ग्लोग ,मास्क धुवून ठेवावे .
३. पंप व जे काही साहित्य घेतल्यास ज्या जागेहून घेतले अशतील तर त्याच जागी ठेवावे
पंपाचे प्रकार : -१. power duster,
२. hand sprayer, ३. knapsack sprayer ,४. knaosachk power sprayer, ५. hand operated power sprayer ,६. spray gun ,७. nozle .
निरीक्षण :- सपे पंपाचे सर्व भाग आणि त्यांनी केलेले कार्य रेकॉर्ड करा . व लिकेज पंप वापरू नका पंपाचा काही संपर्क मातीशी टाळणे . नोजले पॅक असेल तर तोंडाने फुकू नये . फवारणी ही वनस्पतिला रोग किवा कीड आल्यावर करावी .
९ .प्रत्यक्षिकाचे नाव : – पिकाला पाणी देण्याच्या पद्धती
उदेश : – पिकाला पाणी देण्यास शिकलो .
साहित्य :-
आकृति क्र : ( a + ) :- यामध्ये मोकळे पाणी सोडणे या पद्धतीने जास्त वाया जाते .
आकृति क्र : ( a ) :- यामध्ये पाठणे पाणी सोडणे पिकाला त्यामुळे आकृति क्र ( अ + ) पासून कमी वाया जाते .
आकृति क्र : ( b ) :- यामध्ये सऱ्याने पाणी सोडले जाते यामध्ये आकृति क्र अ पेक्षा कमी जाते .
निरीक्षण : – प्लॉट क्र ४ चे निरीक्षण करून बघितले .
१. क्षेत्रफळ : २१६० sq feed
२. वेळ : १२ मिनिटे
३. पाणी : ३६०० लिटर
अनुभव : – यामध्ये मला एक पद्धत माहिती होती ती पद्धत म्हणजे पाटाला पाणी देणे व त्यामध्ये मी एक पद्धत शिकली ती पद्धत म्हणजे तुषार सिंचन व आपण किती मी व त्याचे क्षेत्रफल व किती लिटर पाणी हे कसे काढायचे हे सिकलो .
तुषार सिंचन : – यामध्ये पाणी लांब व पसरवता येते . जास्तीत जास्त ५७ फुटपर्यंत असा अंदाज आहे कारण आम्ही किचन मागील एक प्लॉट तयार करून स्वछ केला दगडा . गवत उचलून त्याकतेरणे नांगरले मग राजगिर्याची बी पेरली व नंतर रेन गन लावून ५७ फीड पाणी पूर्ण लांब गेले . पाणी वेस्ट गेले ३० मिनिटे चालवले रेन गण हा एक तुषार सिंचनाचा भाग आहे .
तुषार सिंचन :- मोटरला पाईप लावून त्याच्या सहयाने नोजल पर्यंत वर जावून पावसासारखे फवारते त्याला रेन गण असे म्हणतात .
१० प्रत्ययक्षिकाचे नाव ; – लेअ र पोल्ट्री अर्थकारण
उदेश : – पोल्ट्री चा खर्च काढण्यास शिकलो .
जागा : ३२ , १२ चे सेड व बांधकाम प्रमाण १ : ३ मीटर्
बांधकाम खर्च : – ३,४, ९ ) इंचच विटा = १३०० =१०,४००
वाळू ( कच ) = ०. २४२ =६३ )
सिमेंट ( ५० kg ) = १७२ kg = १२०४
मजुरी = २५ % = ३०, ५८ ,७५
टोटल खर्च : = १५२९३, ७५२३
प्लास्टरचा खर्च : – प्रमाण १ : ३ मीटर्
वाळू ( कच ) = ०. १८९ ब्रास = ४१९.४२१
सिमेंट = ( ५० kg ) = २७० केजी = १८९ rs
मजुरी = २५ % = ५० kg =५३५
टोटल खर्च : – २९७६ .७५
कोबा खर्च : – प्रमाण १ : २: ४ मीटर्
वाळू = ०. १५६२ ब्रास = ३९५२
सिमेंट ( ५० kg ) = ३२७ .२३१ kg = २२९०.६१
=खडी = ०. ३०४ ब्रास – ६९९२
खर्च = ३३८४.४ rs
मजुरी : = ३५ % =८४६.१
टोटल खर्च : = ४२३०५
सेड खर्च : – कैची
१. गोल पाईप ( १ इंच ) =१६५ feet = ९००० rs
२. sq ट्यूब ( २,२ ) =१३० feet =७१५० rs
३. जळी ( ११५२ sq feet ) = ८६ kg = १४६३० rs
४. हुक = ६४ नग = ३२० rs
५. पत्रे ( ६,३,३९ ) =२० नग = १४४०६ rs
11. प्रत्यक्षिकाचे नाव :- सुक्या चाऱ्यावर प्रक्रिया करणे
उदेश : – सुक्या चऱ्यावर प्रक्रिया करण्यास शिकणे .
साहित्य : – बादली, पाणी , मीठ ,गुळ, कुट्टि मसिन , ताडपत्री , कॅरेट इ .
कृती : – 1 . शेतातील ताट कट करून आणले . ते सुकवून
2 . त्यानंतर कुट्टि मसिन जवळ आणून ठेवले व कुट्टि मसिन मध्ये लहान करून घेतली .
3 . ते एका ताडपत्रीवर ओतून त्यामध्ये गुळ पाणी व मीठ मिक्स केले . व ( 10 . kg ) कुट्टि केली .
4. त्याला खालून वरुण चांगल मिक्स करून घेतले .
5. 100 kg चाऱ्यासाठी 5 लिटर पाणी व 1 kg गुळ आणि 500 gm मीठ
6. त्यानंतएर सुक चारा तयार झाला व ताडपत्री मध्ये झाकून ठेवला .
7. अश्या प्रकारे सुक्या चाऱ्यावर प्रक्रिया करण्यास शिकलो .
12 . प्रत्यक्षिकाचे नाव : – शेतातील तण नियंत्रण
उदेश : – शेतातील तण नियंत्रण करण्याच्या वेगवेगळ्या पद्धतीचा अभ्यास करणे
साहित्य :-
तानाची व्याख्या : – आपण न लावलेले व आपल्याला नको अशलेले गवत म्हणजे तण नियंत्रण होय .
तण मुळे होणारे नुकसान :-
1.कीड :- किडचा प्रभाव वाढतो
2. पाणी :– पाणी वाया जाते
3. हवा :- हवा खेळती राहत नाही
4. प्रकाश अन्नद्रव :- प्रकाश आणि अन्नदरावांची स्पर्धा होते .
5. खर्च :- लागवडीचा खर्च वाढतो .
ताण नियंत्रणच्या पद्धती :-
1भिवतीक पद्धत :- 1 जमीन ओली असताना हाताच्या सहयाने गवत काढणे .
2 खुरपयच्या सहयाने गवत काढणे .
3 जमिनीची खोल नांगरट करणे
2 रासायनिक पद्धत :- 1 विशिस्त रासायनाच्या मदतीने तानाचे नियंत्रण केले जाते .
2 उदा , 1 2,4,D ,GLAYFOSET
2 रासायनांचा वापर दोन पद्धतीने केला जातो .
1 silective ,
2 non silective
silective म्हणजे सर्व silect केलेले ,
आणि non silective म्हणजे काहीही न सिलेक्ट केलेल .
silective हे उभ्या पिकत वापरता येते .
आणि non silective हे मोकळ्या रानात वापरता येते .
पेरणीपुर्वी :- उदा , सोयाबीन शेती करताना पेरणी बरोबर जमिनीत चांगली ओल असताना vernolate trifluralin हे केमिकल पेरणिपूर्वी फवारले जाते .
तण नाशक फवारताना घेतली जाणारी काळजी :-
1 जमिनीत चांगली ओल असावी
2 फवारणीचा पंप चांगल्या प्रकारे धुवून ठेवावा .
3 एकाच ठिकाणी जास्त वेळ फवारू नये .
4 तोंडाला मास्क बंधावा .
5 मास्क लावल्या शिवाय फवारू नये .
13 प्रत्यक्षिकाचे नाव :- कलम पद्धतीचा अभ्यास करणे
उदेश :- कलम करण्यास शिकणे
पाचर कलम :- चांगल्या जातीची फांदी आणू9न कट करावी . व आपल्याला ज्या झाडावर कलम करायचे आहे त्या झाडाच्या मध्ये उभ्या चीर पडायचा व जी चांगल्या जातीची फांदी असेल ती त्या खोडात लावावी . कापलेल्या खोडला मध्यभागी उभा काप द्यावा . चांगल्या जातीच्या जाड फांदी कटरणे कापावी . फांदीची सर्व पाने कट करून टाकावी . पूर्ण जोड पल्यासतीकच्या फितीने बांधून टाकावा .
गुटी कलम :- कलमा साठी एक जाड फांदी निवडून घ्यायची . व त्या फांदीला जेवढी पाने दिसतील तेवढी काढून घ्यावी व डोळ्याच्या पुढील भागात 1,2 इंच लांबीची गोलाकार साल काढावी व त्यामध्ये हवा व पाणी जावू नये अशी काळजी घ्यायची . कलम तयार होताना त्यास पाण्याची आवशक्त असते .
कलम करताना घ्यायची काळजी 🙁 1 )कलम करताना चाकूने शरीराला इजा होवू नये .( 2) कलमा साठी फांद्यावरती कोणत्याही प्रकारची कीड नसावी . ( 3 ) कलम करताना कोवळी व जुनी फांदी निवडू नये .
14 . प्रत्यक्षिकाचे नाव :- शेळीच्या वजाणवरून तिचे खाद्य काढणे .
उदेश :- शेळीच्या वजनवरून तिचे खाद्य काढण्यास शिकणे .
DM = पाण्याचे प्रमाण . o
DM = DRY MATTER
मोठी काळी शेळी वजन =42 kg
15. प्रत्यक्षिकाचे नाव ;- प्राण्याचे तापमान चेक करणे .
उदेश : – प्राण्याचे तापमान शिकणे
साहित्य :- डिजिटल थरमा मीटर् इ .
कृती :- 1 सर्वप्रथम गाईला घट्ट बांधून घेतले व गाईच्या मोरखील पकडले .
2 त्यानंतएर थरमा मीटर ने गाईच्या शेण येते त्या जागी आत ser घालावे .
3 प्राण्याचे तापमान हे 100 ;c ते 102 ,c पर्यंत normal असावे .
4. आपल्या गाईला ताप नव्हता .
निरीक्षण :- नावे
गौरी ,100.6’c
2 सोनम ;100 . 9’c
3 मोठी काळी शेळी ,101.8’c
4 बारकी काळी शेळी ,102.1’c
5 आफ्रिकन बोर ,101.5’c
अनुभव :- 100’c ते 102’c पेक्षा जास्त तापमान असेल तर गाईला ताप आहे .
16. प्रत्यक्षिकाचे नाव :- बिजप्रक्रिया करणे .
उदेश :- बिजप्रक्रिया करण्यास शिकणे .
बिजप्रक्रिया म्हणजे काय :- बिजप्रक्रिया म्हणजे बीज लावण्या आधी बिया वर केलेली प्रक्रिया मम्हणजे बीज प्रक्रिया होय .
साहित्य :- पाणी ,मीठ ,भांडे इ ,
कृती :- 1 जशे की कुठलेही बियाणे होताना बघून घ्यावी ,समजा सोयाबीन बी घेतली तर त्यावरील वजन किमत व्यअलुडईती त्या बियांच्या आनुवंशिक युद्धत किती टक्के बिया उगवतात ते बघणे व शारीरिक शुद्धता किती टक्के बघणे पयकेटवर हे लिहले असते ,मग त्यावरून समजते की आपल्या किती बिया उगवतात लावल्यावर तेवड्या बिया नाही उगवल्या तर त्या परत करता येतात कंपनीला ,
भोवतीक पद्धत :- म्हणजे केमिकल वापरलेले बी होय .
30 gm मीठ 1 लिटर पाण्यात त्या प्रमाणे 300 gm मीठ 10 लिटर पण्यात द्रावण तयार करून घेणे तयार केलेल्या द्रावणात बियाणे 8-10 मिनिटे बुडवून ठेवावे .
टीप :- पाण्याचे वरती तरंगलेले बिया खराब असते जसे कीड लागले अर्ध तुटलेले वजन कमी असलेले ते बाजुला ठेवणे .
17 . प्रत्यक्षिकाचे नाव :- बिया उगवण्याची क्षमता
उदेश :- बिया उगवण्याची क्षमता बघण्यास शिकणे .
साहित्य :- पाणी ,बिया ,वाटी इ .
कृती :- 1 सर्व साहित्य गोळा करणे
2 प्रयोगासाठी व प्रॅक्टिकल साठी आम्ही शिल्लक राहिलेले धण्याचे बिया होण्यास कारवणे आणले .
3 आम्ही 100 बिया एक प्लेट मध्ये घेतल्या व 100 बिया बुडतील एवढ्या पाण्यात घेतल्या एका वाटीमद्धे .
4 व 3 तास पाण्यात ठेवल्या .
उगवण्याची क्षमता :- सूत्र ; उगवणे क्षमता = मोड आलेली बी =एकूण बिया – 100
18.प्रात्यक्षिकांचे नाव :- कीड लागलेल्या झाडाच्या पानाचे नमुने गोळा करणे .
उद्देश :- पानावरची किडी ओळखण्यास शिकलो
वांगी :- लक्षणे :- वांगी या फळाला हॉल पडले आहे आणि फळ कापल्यावर अली दिसत आहे .
कीड :- फळ पोखरणारी अळी :-या साठी आम्ही पेरूची आणि मिरचीची अळूची मक्याची चवळीची पालकांचे याचे नमुने आणून बघितले व त्यावरच्या अली आलेल्या रोग पहिले .
पान पालक :- पानावर पांढरे चट्टे व खडबडीत भाग होते म्हणजेच या पानावर रसशोषणारी अळी होती .
रस शोषण करणारी किडी :- या प्रकारच्या किडी पानावर बसून मधील रस शोसून घेतात रस शोसलेला भाग खडबडीत किव्हा चेहऱ्यावर घामोळ्या आल्यासारखं दिसत .
उदा :- तुडतुडे मावा पांढरी मावा कोळी इ .
पेरूची पान :- चांगले पान हि दोन्ही बाजूने प्लॅन दिसले व खडबडीत नव्हते.
खराब पान :- त्यावर दोन्ही बाजूने खडबडीत होते व पांढरे ठिपके होते त्या पांढरे ठिपक्याना लोकरी मावा हा रोग होता .
सुबाभूळ :- त्या पानांमागे चिकट झाले होती या चिकट मावा हा रस शोषणाची कीड होती त्यावर हि अळी होती .
थ्रिप्स तुडतुडे :- मिरचीची पाने मिरचीच्या पानावर चेहऱ्यावर घामोळी आल्यावर दिसते ताशे चेहऱ्यावर घामोळे आले आहेत थ्रिप्स झाल्यावर व मिरचीची पाने हि खालच्या बाजूने दुमडलेले आहेत .
मक्याची पाने :मक्याच्या झाडाचे खोड व पाने खाल्लेली दिसली खोड कीड व पोखरणारी अळी त्यावर होती .
19.प्रात्यक्षिकांचे नाव :- फवारणीचे द्रावण तयार करणे .
उद्देश :- फवारणीचे द्रावण तयार करण्यास व त्याचे प्रमाण ओळखण्यास शिकणे व बनवण्यास .
साहित्य :- पंप . केमिकल . पाणी . मास्क .इ .
कृती :- (१)सर्वप्रथम पंप स्वछ धुवून घेतल(२))(नंतर नोझल साफ करून पाणी वेवस्थित फवारतो कि नाही ते चेक केले .(३) नंतर ३ लिटर पाण्यात निम ऑइल हे केमिकल ९० ml टाकले व त्यामध्ये मायक्रोणुत्रेम्स हि पावडर टाकली २५ gm (४) नंतर पंपामध्ये 15 लिटर पाणी भरले व मास्क घातला (५) व पेरूच्या बागेला वांगीच्या प्लॉटला व चवळील आणि मिरचीच्या प्लॉटला फवारणी केली .(६) तशेच जास्त फवारणी करू नये .
प्रमाण :- १ लिटर पाण्यात २ ml निम ऑइल आणि १५ लिटर पाण्यात २५ gm मायक्रोनुत्रियांस पावडर घ्यायची .
हे केमिकल पेरूच्या झाडांना द्रावण लोकरी मावा हि कीड व रोग आल्यामुळे फवारले होते .
चवळी :- चवळी पानावर काळे ठिपके होते म्हणजे त्या पानावर काळा मावा रोग होता व पोखरणारी अळी लागलेली होती म्हणून निम ऑइल या केमिकलचा वापर केला .
20.प्रात्यक्षिकांचे नाव :- दुधातील भेसळ ओळखणे .
उद्धेश :- दुधातील भेसळ ओळखण्यास शिकणे .
साहित्य :- पाणी . दूध .इ
कृती :- १. सर्व प्रथम दूध व पाणी घेत
२. त्यानंतर एक दुधाचा थेम्ब हातावर टाकला व
३. नंतर दुसऱ्या दुधात थोडं पाणी टाकून तो थेंब हातावर टाकला .
४. v पाणी न टाकलेलं दूध हळूहळू खाली येत होत .
५. व ज्या दुधात पाणी टाकलेले ते जोराने खाली येत होते .
६. ज्या दुधात पाणी जास्त असते ते दूध पाणचट लागते .
निरीक्षण :-
